چگونه باید دعا کنیم تا اجابت شود؟

 
آیه الله بهجت (رحمه الله علیه) در پاسخ به این سوال فرموده اند: «چگونه می شود کاری بدون مقدمات و شرایط انجام گیرد؟ اگر می خواهید دعا کنید و واقعا دعا و خواستن از خدا باشد. دعا تشریفاتی دارد، اگر می خواهید از ناحیه دعا به جایی برسید، زبان حالتان این باشد تسلیم خدا هستیم، هرچه بخواهد بکند، بنا داریم عمل به وظیفه ی بندگی کنیم. آیا با اینحال خدا ما را به دست گرگ می دهد؟! او می تواند تمام مصیبت های اهل ایمان را تدارک و جبران کند، ولو خراش و خدشه ای باشد. در صورت روشنایی [راه و تکلیف] راه بروید و اگر روشن نبود، عصا را محکم به زمین بکوبید و احتیاط کنید.» (۱)

رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «إذا فَتَحَ اللّهُ عَلى عَبدٍ الدُّعاءَ فَلیَدعُ ؛ فَإِنَّ اللّهَ یَستَجیبُ لَهُ؛ هر گاه خداوند دَرِ دعا را بر بنده اى گشود، دعا كند؛ چرا كه خداوند دعایش را مستجاب مى كند.» (۲)

منتها تاخیر در استجابت دعا، گاهی به صورت وسیله ای در دست شیطان قرار می گیرد که به این وسیله شخص مومن را از درگاه پروردگار ناامید سازد. در حالیکه قطعا دعای انسان مستجاب و صدای او شنیده می شود؛ اما به چند روش:

در كتاب عدة الداعى از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایتی آمده كه فرمود: «در حوائج خود به درگاه خدا فزع كنید، و در ناملایمات خود به او پناهنده شوید، و به درگاهش تضرع نموده او را بخوانید، كه دعا مغز عبادت است، و هیچ مؤمنی نیست كه خدا را بخواند مگر آنكه دعایش را مستجاب میکند آنهم یا به فوریت، كه در نتیجه ثمره‏ اش در دنیا عاید او میشود، و یا با مدت كه در نتیجه ثمره ‏اش در آخرت عایدش میشود، و یا حداقل ثمره آن را به مقدار دعایش كفاره گناهانش قرار میدهد، البته همه اینها در صورتى است كه از خدا گناه نخواهد.» (۳)

خیلی اوقات همین عدم فوریت در پاسخ، اجابتی از سوی خداوند باشد به این معنی که ما را بیشتر به حالت انابه و تضرع در درگاهش نگاه داشته و توفیقات بیشتری را نصیبمان کند.

همچنین از شرایط تحقق دعا، امید داشتن و خوش‏بین بودن به استجابت است.
ایمان به رحمت بی منتهاى الهى و یقین به آن كه در صورت تحقق شرایط "ادعونى"، لوازم استجابت و تحقق "استجب لكم" فراهم میشود. روحیه امیدوارى و اطمینان در كلیه ادعیه اسلامى و از جمله دعاى "ابوحمزه ثمالى" كه منسوب به امام سجاد (علیه السلام) میباشد موج میزند: «اللهم انى اجد سبل المطالب الیك مشرعه و ... اعلم انك للراجین بموضع اجابه ....؛ خداوندا، من جاده ‏هاى طلب را به سوى تو باز و صاف مى یابم ... و مى دانم كه تو آماده اجابت دعاى دعاكنندگان هستى.»

یعنی اگر فرد یا جامعه تمام تلاشهاى عادى خود را كرده ولى با تلاشش به جایى نرسد، نه تنها نباید دچار یأس و ناامیدى بشود، بلكه باید بداند و ایمان داشته باشد كه دستگاه الهى از حوزه تلاش او بسیار وسیع‏تر است و چه بسا راه‏هاى تلاش نشناخته‏ اى وجود داشته باشد كه در آینده به رویش باز شود و مسیرى تازه و نو براى تلاش و كوشش پیش پایش بگذارد.

اضطرار و درماندگى هم از دیگر لوازم تأثیر دعاست. دعا كننده باید حقیقتاً "خدا" را و نه فرد یا موثر دیگرى را بخواند. قرآن مى فرماید: «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَكْشِفُ السُّوءَ ؛ چه كسى است كه اجابت میکند فرد درمانده را هرگاه او را بخواند.» (۴)
"اذا دعاه‏" یعنى هرگاه "خدا" را بخواند. نه اینكه ظاهراً خدا را بخواند، ولى باطناً دل به اسباب ظاهرى و عوامل دیگر داشته باشد. مسئلت از خداوند یعنى توجه كامل به خدا و ایمان به علم و قدرت مطلقه او كه اختیار همه چیز و همه كس را در دست دارد. گویى خداوند می فرماید اگر واقعاً مرا و تنها مرا، بدون تكیه بر دیگرى دعوت كردید، من اجابت میکنم.

ضمنا این مسئله را فراموش نفرمائید که گاهی اوقات اسباب و علل کاری به دست خود ما فراهم می شود و به همراه دعا کردن، باید تلاش و کوشش در جهت برآورده شدن خواسته مان هم داشته باشیم؛ که اراده خداوند بر اینست که کارهای دنیا بر اساس علل و عوامل طبیعی خودشان انجام شوند.

پی نوشت ها:
۱. رخشاد، محمد حسین؛ در محضر بهجت؛ انتشارات سماء، تهران؛ ج ۱، ص ۳۴۱
۲. محمدی ری شهری، محمد؛ نهج الدعاء؛ مترجم شیخی، محمدرضا؛ نشر دارالحدیث؛ قم، ۸۹؛ ج ۱؛ ص ۴۱۴
۳. ابن فهد حلی، احمد بن محمد؛ عده الداعی و نجاح الساعی؛ تصحیح موحدی قمی، احمد؛ انتشارات دارالکتاب الاسلامی؛ بیروت؛ ص ۴۰ و ۴۱
۴. سوره نمل، ۶۲

---

منبع:مرکز پاسخگویی به سوالات دینی