دیابت و امراض وابسته به آن
رژیم غذایی مناسب برای افرادی که دفع پروتئین دارند
افزایش میزان تحرک و فعالیت‌های بدنی و دوری از استراحت و سکون به دفع سنگ‌های کلیوی کمک می‌کند. افزایش میزان کلسیم از دیگر راه‌های دفع سنگ‌های کلیوی است و حذف مواد غذایی حاوی کلسیم ازجمله شیر باعث افزایش دفع اگزالات و تشکیل سنگ کلیه می‌شود.
دفع پروتئین به دلیل کنترل نشدن دیابت است و به همین دلیل باید قند خونشان را کنترل کنند.
- استفاده از فیبرهاى محلول زمان لازم براى جذب قند خون را افزایش داده و از افزایش ناگهانى قند خون پس از مصرف وعده غذایى جلوگیرى می‌کند. پس مصرف یک عدد سیب با پوست، حبوبات و سبزی‌های سرشار از فیبر در كنترل قند خون کمک بزرگى می‌کند. منابع غنی از فیبر محلول عبارت‌اند از: سیب، مرکبات(پرتقال، لیمو و گریپ‌فروت) توت‌فرنگی و غلات سبوس‌دار.
- تا جایی که ممکن است از مصرف کربوهیدرات‌های ساده (قند، شكر، شیرینى، مربا، آرد سفید، ژله، آب‌نبات و ...) پرهیز شود و بیشتر کربوهیدرات‌های پیچیده مصرف شود، البته این بدان معنا نیست كه هرگز قند مصرف نكنید.
- بهترین شكل مصرف نان، استفاده از نان سبوس‌دار است و بهترین گزینه استفاده از نان سنگک است.
- از مصرف چربى زیاد باید پرهیز كرد، زیرا چربى زیاد سرعت سقوط بدن به‌طرف بیمارى دیابت را تسریع می‌کند، به‌خصوص چربی‌های اشباع (جامد) كه بر توانایى تأثیر انسولین بر متابولیسم قند تأثیر منفى می‌گذارد؛ بنابراین توصیه می‌شود كه چربی‌های مرئى گوشت‌ها (چربی‌هایی كه با چشم دیده می‌شوند) و پوست مرغ را حتماً جدا كرده و مصرف سینه مرغ را به ران مرغ و سایر قسمت‌ها ارجحیت دهید.
- كباب كردن، بخارپز كردن و روش‌های پخت سریع را بر سرخ كردن در روغن ارجحیت بدهید.
- خوردن ماهى احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را 50 درصد کاهش می‌دهد. ماهى سرشار از اسیدهای چرب اُمگا- 3 است، بنابراین مصرف ماهی به میزان حداقل دو بار در هفته و هر بار 90 گرم بسیار توصیه می‌شود. البته بیماران دیابتی نباید از کپسول‌های روغن ماهى جز با تجویز پزشک استفاده نمایند، زیرا تنظیم قند خون آن‌ها را مختل می‌کند.
- پیاز و سیر (در صورت عدم استفاده از آسپیرین و نداشتن مشكلات گوارشى در رابطه با مصرف سیر) از قدیمی‌ترین مواد غذایى هستند كه از نظر كنترل بیمارى دیابت موردتوجه بوده و تحقیقات جدید این موارد را تأکید كرده است (خام و پخته آن‌ها تفاوتى ندارد). پیاز با تأثیر بر سوخت‌وساز گلوكز در كبد و یا افزایش سطح انسولین و یا بالاخره افزایش اثر كیفى انسولین براى كاهش قند خون مفید باشد.
- كلم بروكلى از سبزی‌های بسیار مفید است كه منبع غنى كروم است و به تنظیم قند خون در محدوده مطلوب بسیار کمک می‌کند. جو نیز از نظر كروم غنى است. از دیگر مواد غذایى حاوى كروم می‌توان به مغزها، قارچ خوراكى، سبوس غلات، ریواس و مخمر اشاره كرد.
خوردن ماهى احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را 50 درصد کاهش می‌دهد. ماهى سرشار از اسیدهای چرب اُمگا- 3 است، بنابراین مصرف ماهی به میزان حداقل دو بار در هفته و هر بار 90 گرم بسیار توصیه می‌شود
- لبنیات مصرفى شما باید از نوع کم‌چرب باشد. ماست و شیر پرچرب، خامه، پنیرهاى پرچرب (گودا، پیتزا و ...)، سرشیر و كره را از رژیم غذایى خود حذف كنید.
- آنتی‌اکسیدان‌ها شامل ویتامین‌های C ،E و بتاكاروتن از مواد بسیار مهم براى حفاظت از سلول‌های بتا (سلول‌های تولیدکننده انسولین) هستند، بنابراین از منابع حاوى این ویتامین استفاده شود. ویتامین C در سبزیجات و میوه‌های تازه و بیشتر در مرکبات (پرتقال، گریپ‌فروت، انواع لیمو و نارنگی)، کیوی، انواع توت، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای، هندوانه، طالبی، توت‌فرنگی، سیب‌زمینی و سبزیجات برگ سبز موجود است.
بهترین منبع ویتامین E آجیل و روغن‌های گیاهی مثل روغن جوانه گندم، آفتابگردان، بادام، گردو، فندق، ذرت و زیتون است. بتاكاروتن (پیش ساز ویتامین A) در میوه‌های رنگى به‌خصوص زرد و نارنجى و سبزی‌های سبز تیره وجود دارد؛ مثل سیب‌زمینی شیرین، هویج، اسفناج، کدوحلوایی، طالبی، زردآلو، کلم بروکلی، گریپ‌فروت قرمز. پس میوه‌ها و سبزی‌های خام (اگر مشكل گوارشى ندارید) بهتر از انواع پخته آن‌ها و انواع پخته بهتر از انواع منجمد و بخارپزى كه بخار آن خارج می‌شود یا آب آن دور ریخته می‌شود، است.
- خوردن میوه‌ها با پوست باعث افزایش تدریجى قند خون می‌شود. جالب است بدانید كه بیشتر ویتامین‌ها و مواد معدنى در لایه‌های نزدیک به پوست میوه‌ها قرار دارند، پس میوه‌هایى را كه می‌شود با پوست خورد با پوست میل كنید و مصرف میوه‌هاى بسیار شیرین را ممنوع و یا بسیار كاهش دهید؛ مثل موز، انجیر، خربزه، انگور شیرین و ...
- برخى از ادویه‌ها فعالیت انسولین را تشدید می‌کنند. تحقیقات ثابت می‌کند كه مصرف دارچین، میخک، زردچوبه (براى پیشگیرى از گرفتگى عروق و آلزایمر نیز مفید است) و برگ‌بو، فعالیت انسولین را تا سه برابر افزایش می‌دهند كه در بین آن‌ها اثر دارچین از بقیه بیشتر است، طورى كه پاچیدن مقدار كمى دارچین روی غذاهاى شیرین فعالیت انسولین را افزایش داده و مانع از افزایش قند خون می‌شود.
- مصرف 8 - 7 لیوان آب در روز توصیه می‌شود.
- غذایی كه آهسته‌تر هضم می‌شود، قند را آهسته‌تر وارد خون کرده و آن را خیلی افزایش نمی‌دهد. غذایى كه به‌صورت قطعات بزرگ‌تر باشد، خیلى آهسته‌تر از غذاهاى نرم (پوره شده) هضم می‌شوند. غذاى پخته سریع‌تر از غذاى خام هضم می‌شود و غذایى كه رطوبت داشته باشد، خیلى سریع‌تر از غذاى خشک (ذرت بوداده در برابر آب پز) هضم می‌شود.
- سعی كنید برنامه غذایی خود را به‌طور منظم تنظیم كنید. به‌نحوی‌که هر روز در ساعات معینی غذا بخورید.
- روزانه بین 4 تا 5 وعد ه‌غذا بخورید؛ اما حجم هر وعده را کاهش دهید.
- حتماً قبل از صرف غذا از سالاد بدون سس یا مواد غذایی کم‌کالری مانند كاهو، كرفس و سوپ‌های ساده و کم‌کالری استفاده كنید.
- از مصرف آب‌میوه در صبح و به‌صورت ناشتا خودداری كرده و به‌جای آن در طول روز از میوه تازه استفاده كنید.
- از نوشیدنی‌ها و دسرهای بدون قند استفاده كنید.
- آرد گندم كامل را جانشین آرد سفید كنید.
درنهایت متعادل نگه‌داشتن وزن، نرمش و ورزش (حداقل سه بار در هفته و هر بار 20 دقیقه) به‌موازات اجرای رژیم غذایى مناسب و توجه خاص به پیاده‌روی روزانه، برای تأمین آرامش اعصاب بسیار توصیه می‌شود. مصرف سبزیجات، کلسیم، نوشیدن آب فراوان، محدود کردن مصرف پروتئین‌های حیوانی و تحرک در دفع طبیعی سنگ‌های کلیوی مؤثر است.
نوشیدن آب فراوان یکی از راهکارهای مهم در دفع سنگ‌های کلیوی به‌ویژه نوع اگزالاتی است. بیماران مبتلابه سنگ کلیه باید حداقل به میزان 2 لیتر و با افزایش دما در فصل تابستان یا مناطق گرم 3 لیتر همراه با وعده‌های غذایی و در طول روز آب بنوشند.
در مبتلایان به سنگ‌های کلیوی که سنگ اگزالاتی دارند، ریواس، توت‌فرنگی، اسفناج، تره‌فرنگی و سیب‌زمینی شیرین که غنی از اگزالات هستند نباید مصرف شود پروتئین‌های حیوانی، نمک سدیم، تنقلاتی نظیر بادام‌زمینی باید از برنامه غذایی مبتلایان به سنگ کلیه حذف و مصرف انواع نوشابه‌ها، آب مرکبات و چای نیز باید به حداقل برسد.
افزایش میزان تحرک و فعالیت‌های بدنی و دوری از استراحت و سکون به دفع سنگ‌های کلیوی کمک می‌کند.
افزایش میزان کلسیم از دیگر راه‌های دفع سنگ‌های کلیوی است و حذف مواد غذایی حاوی کلسیم ازجمله شیر باعث افزایش دفع اگزالات و تشکیل سنگ کلیه می‌شود.
منبع: مرکز مشاوره تبیان
