برق پاکیزه

در سال ۲۰۱۸ نیز بازار فناوری‌های انرژی تجدید پذیر تقریباً ثبات داشته به‌طوری که در مجموع ۱۸۱ گیگاوات انرژی تجدید پذیر در مقایسه با سال ۲۰۱۷ به چرخه تولید انرژی جهانی اضافه شد و بر شمار کشورهایی که سهم انرژی‌های پاک را در تولید انرژی خود افزایش دادند نیز افزوده شد. در این میان، امارات متحده عربی نیز از احداث بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی جهان با ظرفیت 1.2 گیگاوات خبر داده است.

با توجه به اینکه انرژی‌های تجدید پذیر در مقایسه با روش‌های سنتی تولید گرما از نظر هزینه قابل رقابت هستند، تمرکز در حوزه تولید نیرو (برق و حرارت) از این انرژی‌ها بیش‌ از پیش شده است. بر اساس برآوردهای انجام شده تولید برق جهان از انرژی‌های پاک در مقایسه با سال ۲۰۱۷ رشدی ۲۶ درصدی داشته است. این موضوع ناشی از سیاست‌های هدفمند دولت‌ها و برنامه‌ریزی دولت‌ها در این زمینه بوده است که باعث شده مسیرها و چارچوب‌های کربن‌زدایی بیشتری در سال ۲۰۱۸ توسعه پیدا کند. در سطح ملی نیز تعداد دولت‌هایی که اهداف بلندپروازانه‌ای را در زمینه انرژی‌های پاک در برنامه راهبردی خود قرار داده‌اند رشد چشمگیری داشته است اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه به روند استقرار سامانه‌های انرژی‌های تجدید پذیر توزیع یافته روی آورده و دسترسی خانوارها به این‌گونه از انرژی را افزایش داده‌اند.

بخش خصوصی با تصمیمات خود در حوزه تدارکات و سرمایه‌گذاری نقشی کلیدی در توسعه انرژی‌های پاک داشته است تأمین مالی بخش خصوصی در این حوزه در سال ۲۰۱۸ بیش از دو برابر شده و انرژی‌های پاک در سراسر جهان به طرز قابل‌توجهی گسترش‌ یافته است. در حالی که سرمایه‌گذاری‌های جدید جهانی در حوزه انرژی‌های نو در سطح جهان نسبت به سال گذشته افت داشته اما اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه مجدداً نیمی از این سرمایه‌گذاری‌ها را به خود اختصاص دادند. از سوی دیگر در سال ۲۰۱۸ انرژی‌های تجدیدپذیر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم موجب اشتغال حدود ۱۱ میلیون نفر در سراسر جهان شده است.


در سال ۲۰۱۷، انرژی‌های تجدید پذیر تقریباً ۱۸ درصد از کل مصرف انرژی نهایی را به خود اختصاص داده بود که در مقایسه با سال قبل از آن رشدی 4.4 درصدی را نشان می‌داد. از سوی دیگر فرصت‌هایی که کاربران نهایی برای استفاده از برق حاصل از انرژی‌های تجدید پذیر داشتند نسبت به گذشته افزایش چشمگیری داشته است. با وجود این پیشرفت‌ها، بازده انرژی و دسترسی به انرژی هنوز به اهداف توسعه هزاره با توافق پاریس نرسیده است. به‌طوری که انتشار گاز دی‌اکسید کربن مرتبط با انرژی در جهان در سال ۲۰۱۸ رشدی 1.7 درصدی داشته که ناشی از افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی بوده است. از سوی دیگر یارانه‌های جهانی برای سوخت‌های فسیلی نیز در مقایسه با سال ۲۰۱۷ رشد ۱۱ درصدی داشته و این در حالی است که شرکت‌های سوخت‌های فسیلی با لابی‌های مختلف و هزینه کردن صدها میلیون دلار به دنبال تأخیر در اجرای سیاست‌های تغییر اقلیمی و تأثیرگذاری بر نظر مردم هستند.

روند صنعت و بازار

انرژی زیستی: در سال ۲۰۱۷، انرژی زیستی مدرن تقریباً پنج درصد از کل مصرف انرژی نهایی جهان را فراهم کرد که نزدیک به نیمی از کل سهم انرژی‌های تجدید پذیر بود. انرژی زیستی به‌طور گسترده‌ای در بخش گرمایش و سرمایش (پنج درصد) مورد استفاده قرار می‌گیرد و بخش حمل‌ونقل و تأمین برق با ۳ و 2.1 درصد به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. استفاده از انرژی زیستی در حالی در بخش‌های حمل‌ونقل و تولید برق در حال افزایش است که بخش گرمایش از این رشد بازمانده است. در سال ۲۰۱۸، اتحادیه اروپا همچنان در استفاده از انرژی‌های زیستی برای گرمایش پیشتاز بوده و چین در حوزه تولید برق از انرژی زیستی در صدر کشورهای جهان قرار گرفته است. امریکا، برزیل، هند و آلمان نیز در این حوزه جایگاه‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند. در تولید سوخت زیستی نیز آمریکا و برزیل در رتبه‌های اول و دوم قرار گرفته‌اند به‌طوری که در سال ۲۰۱۸ این دو کشور ۶۹ درصد از کل سوخت‌های زیستی جهان را تولید کردند.

انرژی آبی: بازار انرژی آبی در سال ۲۰۱۸ از نظر رشد ظرفیت تولید و میزان فعالیت بسیار مشابه با سال‌های گذشته بوده است. به طوری که حدوداً ۲۰ گیگاوات به ظرفیت تولید نیروگاه‌های آبی اضافه شده تا ظرفیت این نیروگاه‌ها به حدود ۱۱۳۲ گیگاوات برسد. همانند سال‌های گذشته چین در این حوزه صدرنشین بوده و بیش از ۳۵ درصد از نیروگاه‌های تازه تأسیس را در سال ۲۰۱۸ به خود اختصاص داده است. پس از چین، برزیل، پاکستان و ترکیه روی‌هم‌رفته یک گیگاوات بر ظرفیت تولید برق از نیروگاه‌های برق‌آبی اضافه کرده‌اند.

زمین‌گرمایی: تولید انرژی زمین‌گرمایی در سال ۲۰۱۸ حدود ۶۶۰ پتاژول تخمین زده شده که تقریباً نیمی از آن به حالت برق (89.3 تراوات‌ساعت) و نیم دیگر به‌صورت حرارت بوده است. در سال ۲۰۱۸ تقریباً 0/5 گیگاوات بر ظرفیت تولید انرژی زمین‌گرمایی افزوده شده تا کل ظرفیت تولید این انرژی در جهان  به 13.3 گیگاوات برسد. ترکیه و اندونزی دو کشوری بودند که نزدیک به دوسوم از کل این ظرفیت افزایش یافته را به خود اختصاص داده‌اند. کرواسی، ایسلند، کنیا، نیوزیلند، فیلیپین و ایالات‌متحده نیز کشورهایی بودند که در سال ۲۰۱۸ بر ظرفیت تولید انرژی از گرمای زمین افزوده‌اند.

انرژی دریایی: انرژی دریایی کمترین سهم را در بازار انرژی جهان دارد و بیشترین فعالیت‌ها در این حوزه در مقیاس‌های کوچک و آزمایشی انجام می‌گیرد. به همین دلیل در سال ۲۰۱۸ تنها دو مگاوات بر ظرفیت تولید این انرژی افزوده شده است، افزایش فعالیت‌ها در حوزه انرژی دریایی در کشورهای اروپایی (به‌ویژه اسکاتلند) بیش از سایر نقاط دنیا بوده است. پتانسیل انرژی دریایی بسیار بالاست اما با وجود تلاش‌های زیاد برای توسعه این نوع از انرژی، هنوز بخش عمده‌ای از آن شکوفا نشده است.

انرژی خورشید فتوولتاییک: بازار جهانی سالانه انرژی خورشیدی با رشدی که در سال ۲۰۱۸ از خود نشان داد برای نخستین بار فراتر از ۱۰۰ گیگاوات افزایش یافت تا در پایان سال ۲۰۱۸ کل ظرفیت تولید انرژی خورشیدی جهان به 505/5  گیگاوات برسد. افزایش تقاضای این انرژی در بازارهای نوظهور و اروپا تقریباً افت تقاضا در چین را که به دلیل تغییرات سیاست‌گذاری اتفاق افتاد، جبران کرد و این در حالی بود که آسیا همچنان منطقه‌ای است که در آن بیشترین تعداد سلول‌های خورشیدی جدید نصب شده است.

در پایان سال ۲۰۱۸، دست‌کم ۳۲ کشور دنیا در مناطق مختلف هر کدام بیش از یک گیگاوات بر ظرفیت تولید خود افزودند تا سلول‌های فتوولتاییک خورشیدی نقشی چشمگیر در تولید برق در این کشورها داشته باشند، به‌طور مثال در حال حاضر هندوراس 12.1 درصد و یونان و ایتالیا 8.2 درصد برق خود را از انرژی خورشیدی تولید می‌کنند و از هر پنج استرالیایی حداقل یک نفر برخی از برق مصرفی خود را از انرژی خورشیدی می‌گیرد.

انرژی باد: بازار جهانی انرژی باد در سال ۲۰۱۸ تقریباً ثابت بوده و با رشدی حدود ۵۱ گیگاوات (معادل ۹ درصد) توانسته ظرفیت کل خود را به ۵۹۱ گیگاوات برساند. پس از آنکه سال ۲۰۱۷ برای هند و اروپا در زمینه استفاده از انرژی باد سالی همراه با رکوردشکنی بود، هر دو بازار در سال 2018 با افت تولید مواجه شدند اما در مجموع شاهد رشد چشمگیری در مناطق و کشورهای مختلف بودیم که در این میان آسیا با ثبت بیشترین رشد ۵۲ درصد از کل ظرفیت افزوده شده را به خود اختصاص داد. در زمینه نیروگاه‌های بادی مستقر در دریا نیز هفت کشور اروپایی و دو کشور آسیایی روی‌هم‌رفته 4.5 گیگاوات بر ظرفیت نیروگاه‌های بادی مستقر در دریا افزودند تا ظرفیت کل این نیروگاه‌ها با رشدی ۲۴ درصدی به 23.1 گیگاوات برسد. موفقیت اروپا در این زمینه باعث شده تا کشورهای دیگر نیز به تولید انرژی از این طریق روی بیاورند.

جریان‌های سرمایه

سرمایه‌گذاری جدید در حوزه انرژی و سوخت‌های تجدیدپذیر بدون در نظر گرفتن پروژه‌های برق‌آبی بالاتر از ۵۰ مگاوات) در سال ۲۰۱۸ معادل 288.9 میلیارد دلار برآورد شده است که نشان از افت ۱۱ درصدی نسبت به سال گذشته می‌دهد. این در حالی است که سرمایه‌گذاری در حوزه سوخت و انرژی‌های پاک در پنج سال گذشته همواره بیشتر از ۲۸۰ میلیارد دلار بوده است. با در نظر گرفتن پروژه‌های نیروگاه‌های آبی بالاتر از ۵۰ مگاواتی کل سرمایه‌گذاری‌های جدید در این حوزه در سال ۲۰۱۸ دست‌کم 304.9 میلیارد دلار بوده است.

سرمایه‌گذاری‌های دلاری جدید در حوزه انرژی‌های پاک نیز بار دیگر در سال ۲۰۱۸ از سرمایه‌گذاری فسیلی و هسته‌ای جدید پیشی گرفت. سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های پاک بیشتر در حوزه انرژی خورشید بوده که حدود ۱۳۹٫۷ میلیارد دلار را جذب خود کرده است. اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه نیز که برای نخستین بار از سال ۲۰۱۵ در حوزه سرمایه‌گذاری‌های جدید در حوزه انرژی‌های پاک از کشورهای توسعه‌یافته پیشی گرفته بودند در سال ۲۰۱۸ با افت ۲۵ درصدی سرمایه‌گذاری خود در مجموع  152.8 میلیارد دلار در این حوزه خرج کردند که با وجود این باز هم از سرمایه‌گذاری 136.1 میلیارد دلاری کشورهای توسعه‌یافته (که رشدی ۱۱ درصدی را نسبت به سال ۲۰۱۷ نشان می‌داد) بیشتر بوده است.

---

منبع: تجارت فردا؛