وقتی سرطان، مغز را درگیر می‌کند

لطفاً در مورد انواع تومورهای مغزی توضیح دهید
تومورهای مغزی را می‌توان به دو نوع کلی تقسیم کرد: تومورهای اولیه و تومورهای ثانویه. تومورهای اولیه سه‌چهارم از تومورهای مغزی و تومورهای ثانویه یک‌چهارم از تومورهای مغزی را شامل می‌شوند. منشأ ابتدایی تومورهای اولیه در بافت مغز است. درحالی‌که منشأ تومورهای ثانویه خارج از مغز است. به عبارت دیگر، سلول‌های سرطانی در این تومورها از طریق جریان خون از سایر ارگان‌ها به بافت مغز منتقل می‌شوند و آن را درگیر می‌کنند. بیشترین تومورهای ثانویه مغزی از سرطان‌های ریه، پستان، کلیه‌ها، ملانوم بدخیم پوستی و سرطان روده بزرگ ریشه می‌گیرند. از آنجایی که این تومورها از راه جریان خون به مغز منتقل می‌شوند، علاوه بر مغز لایه‌هایی پوشاننده مغز را نیز به دلیل جریان خون بالا درگیر می‌کنند و باعث تقلید علائم مننژیت در بیمار شوند.

میزان شیوع تومورهای مغزی چقدر است؟
بر اساس مطالعات در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بین ۵ تا ۸ نفر به تومورهای مغزی مبتلا می‌شوند. در کل، سرطان‌ها به‌عنوان دومین علت مرگ در جامعه بشری شناخته شده‌اند.

چه عواملی در ایجاد تومورهای مغزی دخیل هستند؟
چند علت در بروز تومورهای مغزی مطرح هستند که استعداد ژنتیکی در صدر آن‌ها قرار دارد. وراثت نیز در ایجاد این بیماری به‌خصوص تومورهای مثل «توبروزاسکلروزیس» نقش دارد، عفونت‌های ویروسی از دیگر علل این بیماری هستند که البته نقش آن‌ها برای بعضی تومورها مثل لنفوم های مغزی ثابت شده تر است. عوامل مربوط به محیط زندگی مثل اثر مواد شیمیایی، مواد سمی، اشعه و امواج موجود در بروز تومور مغزی تأثیرگذار هستند.
آیا تومورهای مغزی در کودکان و بزرگسالان متفاوت‌اند؟
حدود 80 درصد از تومورهای مغزی مربوط به بالغین هستند و 20 درصد از این تومورها در کودکان دیده می‌شوند. متأسفانه اغلب تومورهای مغزی در کودکان بدخیم‌تر از تومورهای مغزی در بزرگسالان هستند. از طرفی تومورهای مغزی در بزرگسالان بیشتر در لوب پیشانی لوب گیجگاهی مغز دیده می‌شوند؛ اما در کودکان بیشتر در ناحیه ساقه مغز یا مخچه به وجود می‌آیند.

تومورهای خوش‌خیم و بدخیم چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
تومورهای مغزی را می‌توان از دیدگاه بافت‌شناسی به دو نوع خوش‌خیم و بدخیم نیز تقسیم کرد. برای این تقسیم‌بندی نیاز به تائید توسط نمونه‌برداری تومور یا بیوپسی وجود دارد. هر چند در بسیاری از موارد می‌توان بر اساس تأثیرگذاری، علائم و منش تومور نیز به خوش‌خیم یا بدخیم بودن آن پی برد. بدخیم‌ترین تومور مغزی «گلیوبلاستوم» نام دارد که مردان را ۲ برابر بیشتر از زنان مبتلا می‌کند. این تومور بیشتر در دهه 5 یا 6 زندگی بروز می‌کند. البته باید توجه داشت اگر یک تومور خوش‌خیم در نواحی بدی از مغز ازجمله ساقه یا عمق مغز رشد کند، به دلیل فضای محدود و اجزای مهم مغزی که در این نواحی وجود دارد و به دلیل اثر فشاری تومور می‌تواند به‌مراتب عواقب بدتری از یک تومور بدخیم داشته باشد. به عبارت ساده‌تر، در این وضعیت با اینکه تومور خوش‌خیم است، تأثیر آن به‌نوعی پیش‌آگهی بدی برای بیمار رقم میزند.

تومورهای مغزی با چه علائمی همراه هستند؟
علائم بالینی تومورهای مغزی را می‌توان در 5 گروه تقسیم کرد:
گروه اول، علائمی هستند که در اثر بالا رفتن فشار داخل جمجمه ایجاد می‌شوند. فضای جمجمه، محدود است بنابراین اضافه شدن تومور به این ناحیه می‌تواند فشار آن را بالا برد وقتی اجزای مختلف مغز تحت فشار قرار می‌گیرند، علائم مختلفی ایجاد می‌کنند ازجمله سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ یا تاری دید.
دومین گروه از علائم تومورهای مغزی، تشنج‌های مکرر است که می‌تواند به شکل حمله تشنجی بزرگ یا همان غش و بی‌هوشی در فرد بروز کند یا به شکل تشنج‌های کوچک و موضعی باشد.
سومین گروه از علائم بالینی تومورهای مغزی تغییر در سطح هوشیاری بیمار است. این تغییرات می‌توانند از یک اختلال هوشیاری ساده به شکل خواب‌آلودگی مفرط تا کما و تغییر وضعیت بسیار شدید در سطح هوشیاری باشند.
چهارمین گروه از علائم بالینی مربوط به تغییرات رفتاری با اختلالات روانی است. این اختلالات می‌توانند خود را به‌صورت اختلال شخصیت یا تغییر شخصیت بروز دهند و توجه دیگران را به خود جلب کنند. این علائم بیشتر در تومورهای لوب پیشانی و بعد از آن لوب گیجگاه دیده می‌شوند.
پنجمین گروه از علائم بالینی، اصطلاحاً «علائم موضعی» نام دارند. تومورها بر اساس محل وقوع خود در مغز یا نخاع می‌توانند باعث بروز علائم متفاوت حسی و حرکتی با علائم خاص در بیمار شوند. برای مثال بیمار ممکن است دچار ضعف در یک دست یا یک پا شود یا اختلال بویایی یک‌طرفه احساس کند یا دچار کاهش بینایی یا شنوایی یک‌طرفه یا فلج یک‌طرفه صورت شود. تمامی این موارد می‌توانند از علائم موضعی در تومورهای خوش‌خیم و بدخیم باشند. با این حال علائم موضعی عمدتاً به دنبال اثر فشاری تومورهای خوش‌خیم ایجاد می‌شوند.
برای مثال تومور خوش‌خیم مننژیوم با توجه به محل قرارگیری خود در مغز می‌تواند بر عصب اپتیک از سمت راست بیمار فشار وارد کند و باعث بروز تاری دید و کاهش بینایی در چشم راست شود. تومور خوش‌خیم هیپوفیز با توجه به قرارگیری در مجاورت تقاطع عصب بینایی می‌تواند بر هر دو عصب بینایی فشار وارد کند و باعث محدودیت میدان بینایی شود. این تومور همچنین می‌تواند با افزایش ترشح هورمونی خاص خود را نشان دهد.

تومور مغزی را چگونه می‌توان تشخیص داد؟
اولین و مهم‌ترین راه تشخیص تومورهای مغزی مراجعه به متخصص مغز و اعصاب و معاینه سیستم عصبی است. در این معاینات، مشاهده ته چشم توسط ابزاری به نام «افتالموسکوپ» در تشخیص بالا رفتن فشار داخل جمجمه بسیار مهم است.
از دیگر روش‌های تشخیصی تومورهای مغز می‌توان به ابزار پاراکلینیک مثل نوار مغز، عکس‌برداری معمولی جمجمه، سی‌تی‌اسکن، ام آر آی مغز و حتی در موارد خاص، آنژیوگرافی مغز اشاره کرد.
لطفاً در مورد درمان تومورهای مغزی توضیح دهید
درمان تومورهای مغزی مشابه درمان تومورهای نواحی دیگر بدن است. این درمان را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد؛ درمان جراحی و غیر جراحی.
جراحی تومور مغزی را می‌توان به شیوه کلاسیک یا روش‌های نوین درمانی با استفاده از گامانایف انجام داد. روش‌های غیر جراحی نیز شامل رادیوتراپی و شیمی‌درمانی می‌شوند.
بیمار ممکن است کنار این درمان‌ها بر اساس علائمی که دارد به درمان با داروهای خاص نیز نیاز پیدا کند. برای مثال در مورد تشنج ممکن است به داروی ضد تشنج نیاز باشد. تمامی این موارد توسط پزشک مغز و اعصاب در نظر گرفته می‌شود.

سخن پایانی؟
علائم بالینی تومورهای مغزی بسیار گسترده هستند. با توجه زودهنگام به این علائم و مراجعه به‌موقع به متخصص مغز و اعصاب می‌توان از پیشرفت تومور و درگیری بیشتر مغز جلوگیری کرد. تشخیص زودرس به درمان بهتر و سریع‌تر تومور بسیار کمک می‌کند. برای پیشگیری از تومورهای مغزی نیز مجدد بر دوری از عوامل محیطی مثل مواد شیمیایی و سمی، اشعه و امواج تأکید می‌شود.

---

منبع: هفته نامه سلامت