چگونه با کودکان درباره آزار جنسی حرف بزنیم؟

آگاهی درباره‌ این موضوع و حرف زدن از آن می‌تواند باعث پیشگیری از آزار جنسی شود. از طرفی داشتن اطلاعات و مهارت حل چنین مسئله‌ای می‌تواند به ما در مواجهه با کودکی که دچار این مشکل شده کمک کند. به همین منظور ما با دکتر ندا فرزانه روانشناس خانواده و دکتر زهرا شعر روانشناس کودک و نوجوان  درباره زیروبم این موضوع حرف زدیم:

دخترها بیشتر مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند یا پسرها؟

دکتر ندا فرزانه روانشناس خانواده در پاسخ به این سؤال به تبیان می‌گوید: «آمارها دراین‌باره متفاوت است. در برخی از آمارها گفته می‌شود که کودک‌آزاری در مورد دخترها بیشتر از پسرها است اما در یک جمع‌بندی دیگر می‌توانیم بگوییم که پسرها بیشتر مورد آزار جسمی و دخترها بیشتر مورد سوءاستفاده جنسی قرار می‌گیرند اما آمارهای اخیر نشان می‌دهد که پسربچه‌ها هم از آزار جنسی در امان نیستند و از هر 6 پسر یک نفر مورد سوءاستفاده جنسی قرار می‌گیرد. نکته‌ای که وجود دارد این است که پسرها به دلیل آزادی عمل و نظارت کمتر والدین بر روی آنها، بیشتر از سوی افراد غریبه مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند اما در دخترها آزار و اذیت جنسی بیشتر توسط اطرافیان مثل عمو، دایی، برادر و ... صورت می‌گیرد و در اکثر موارد آنها این اتفاق را از ترس اینکه مبادا کسی آنها را مقصر بداند و یا برخورد بدی با آنها شود، پنهان می‌کنند.»

چگونه می‌توان از آزار جنسی پیشگیری کرد؟

متوسط سن کودکانی که مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند فقط 9 سال است. بر اساس آمارها 93 درصد احتمال دارد کودک، کسی که از او سوءاستفاده می‌کند را بشناسد و 47 درصد هم احتمال دارد متجاوز از اعضای خانواده و یا فامیل باشد؛ این اتفاق به همه ما نزدیک است؛ غم‌انگیز است که کاری نمی‌توانید انجام دهید و حتی گاهی اصلاً متوجه چنین اتفاقی نمی‌شوید اما نگران نباشید، شما می‌توانید با رعایت چند گام ساده باعث تغییر شوید؛ دکتر زهرا شعرا روان‌شناس کودک و نوجوان در خصوص پیشگیری کودکان از آزار جنسی به ارائه راهکارهایی پرداخته است:

- کودکان در سن 3- 4 سالگی باید نام اندام‌هایشان را یاد بگیرند. لازم نیست حتماً نام دقیق آنها را به بچه‌ها بگویید بلکه کافی است اسمی را به او بگویید که مشخص کند کدام اندام خصوصی را نام می‌برید؛ مثلاً به او بگویید که هر چیزی که با لباس زیر (زیرپوش، شورت، زیرشلواری) پوشانده شود، عضو خصوصی است؛ هیچ‌کس حق ندارد به اندام خصوصی تو نگاه کند، دست بزند و ببوسید، حتی اگر خاله عمه، عمو، دایی و دوست تو باشد؛ تو هم حق نداری اندام خصوصی دیگران را ببینی یا دست بزنی. هنگام حمام رفتن با کودک از او بخواهید که اندام‌های خصوصی‌اش را خودش بشوید و به او بگویید که اجازه دست زدن به‌جاهای خصوصی بدنش را ندارید. همچنین به کودکتان آموزش دهید که در غیاب شما به کسی اجازه ندهد که او را در آغوش بکشد و یا ببوسد اما در حضور پدر و مادر اشکالی ندارد.

- کودک چه دختر و چه پسر را، تنها پیش کسی نگذارید حتی کسانی که به آنها اعتماد دارید؛ اجازه ندهید کودکتان بدون شما جایی بخوابد.

- نه گفتن را به کودک یاد دهید و بگویید: اگر کسی از تو خواسته‌ای داشت که تو آن را دوست نداشتی بلند بگو نه! و اگر کسی به تو نزدیک شد و قصد داشت تا به‌زور تو را ببوسد و لمس کند، داد بزن و از دیگران کمک بخواه. به او این اطمینان را بدهید که اگر کسی تو را اذیت کرد و بعد تو آن را به من و پدرت بگویی هیچ‌وقت ما تو را دعوا نخواهیم کرد و تو اگر به ما بگویی خیلی شجاع هستی.

- هرگز اجازه ندهید که کودکتان با جنس مخالف در اتاق دربسته بازی کند و یا زیر یک پتو بخوابد زیرا ممکن است کودکان از روی کنجکاوی آلت تناسلی یکدیگر را لمس کنند که این می‌تواند زمینه‌ساز برای آزار جنسی باشد.

- یکسری نشانه‌ها را در کودکتان دنبال کنید؛ اگر فرزندتان یک‌دفعه گوشه‌گیر، منزوی و ترسو شده، اگر یکهویی از مدرسه رفتن فراری می‌شود و یا از اطرافیان مثل خاله، عمو، دایی و ... ابراز تنفر می‌کند، بدانید که حتماً مشکلی وجود دارد و دنبال مشکل باشید.

- وظیفه شما مراقبت از فرزندتان است و باید چهارچشمی مواظب کودکتان باشید. کمک کنید تا فرزندتان چیزی را از شما مخفی نکند و اگر چنین اتفاقی افتاد شما مخفی نکنید؛ گاهی پیش می‌آید که مادر متوجه آزار جنسی فرزندش می‌شود و ماجرا را از ترس اینکه موجب ناراحتی و کدورت و دعوا نشود از همسرش پنهان می‌کند و مانند قبل با متجاوزِ به فرزندش رفت‌وآمد می‌کند؛ درحالی‌که درستش این است که بعد از فهمیدن ماجرا ارتباطتان را با فرد متجاوز حتی اگر از نزدیکانتان باشد، قطع کنید و با استفاده از مشاوره ذهن کودکتان را آرام کنید.

اگر کودک مورد آزار جنسی قرار گرفت چگونه با او برخورد کنیم؟

اگر کودکی مورد آزار جنسی قرار گرفت مهم‌ترین کار حمایت کامل از اوست. آزار جنسی به‌اندازه کافی در روح و روان کودک تأثیر مخرب گذاشته است، حال ترس و وحشت از خشونت و مجازات والدین می‌تواند تأثیر مخرب‌تری بر روح و جسم کودک بگذارد لذا کودکی که مورد آزار جنسی قرار می‌گیرد:

- باید از سوی والدین حمایت شود تا اعتماد کودک به والدین حفظ و حتی تشدید شود.
- با مراجعه به روان‌پزشک، آثار سوء آن در طول زمان‌ ترمیم شود.
- بدون هیچ‌گونه ترسی ارتباطتان را با فرد متجاوز حتی نزدیک‌ترین اقوام قطع کنید زیرا با هر بار دیدن آن فرد، ترس و وحشت در وجود کودک رخنه می‌کند و حتی اگر بشود آثار سوء تجاوز به کمک روان‌پزشک درمان شود، با دیدن فرد متجاوز این امر میسر نخواهد شد.

---