تبیان، دستیار زندگی

شهرهایی با دیوارهای زمخت و بدشکل!

شهرهای بزرگ ما فقط درگیر آلودگی هوا و معضلات زیست‌محیطی نیستند. آلودگی بصری هم گریبان‌گیر این شهرهاست. اگر بخواهیم بدون تعارف حرف بزنیم، باید بگوییم که شهرهای بزرگ ما «نازیبا» هستند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
دیوارهای شهر

منظر شهری ما در بیشتر مکان‌های شهری، زیبا نیست. شما این نازیبایی را در منظر شهری بیشتر شهرها و پایتخت‌های بزرگ جهان نمی‌بینید. حتی بمبئی و تا حدی دهلی نیز از تهران ما زیباترند. به این هم فکر نکنید که شاید مرغ همسایه غاز است، این طور نیست. باید به این موضوع فکر کرد که مثلاً شهری مانند «پاریس» از چه روش و الگوی شهرسازی استفاده کرده که همچنان ساختمان‌ها و بافت‌های قدیمی آن، معماری تاریخی خود را حفظ کرده‌اند و درون آن‌ها زندگی نیز جریان دارد اما شهرهای اصفهان و تهران ما تا این اندازه دچار تخریب بافت‌های قدیمی‌اند. همان‌طور که در بالاتر نیز گفتیم، حتی شهرهایی که فاصله فرهنگی چندانی با ما ندارند، مانند بمبئی و دهلی نیز دچار این مشکل نشده‌اند. البته بررسی این موضوع نسبتاً پیچیده و چندجانبه است اما می‌توان ادعا کرد که یکی از جنبه‌های مهم در حفظ زیبایی شهر و معماری تاریخی آن، نگاه عاقلانه و استراتژیک به مقوله گرافیک شهری است.


زیبایی بصری شهر در درجه اول به تیم طراحی شهری مربوط می‌شود که در این تیم، هم معمار وجود دارد و هم شهرسازی هم مجسمه‌ساز را در این تیم می‌توانیم ببینیم هم نقاش و طراح گرافیک. با این شرایط است که تیم زیبایی سازی شهر می‌تواند به نحو احسن کارشان را انجام دهند.


واقعیت این است که تصویر و معماری رابطه‌ای چندین هزارساله با یکدیگر دارند. تصویر (گرافیک) بر معماری چنان نفوذی دارد که هر انقلابی در تصویر به تحولی در معماری هم منجر شده است. از اولین نقشه‌های شهری که روی لوح‌های خشت و گلی سومریان نقش بسته تا ورود دوربین‌ها به عرصه هنر و معماری، هر کدام تأثیر عمده‌ای بر معماری گذاشته است. از بحث تاریخی اگر بگذریم، نمی‌توان از شهر و معماری آن سخن گفت و از منظر شهری حرف زد اما بی‌توجه به گرافیک شهری و تبلیغات محیطی آن بود. در واقع هر شهروند و رهگذری که صبح از خانه بیرون می‌رود و در شهر حرکت می‌کند، محال است که چشمش به انواع و اقسام بیلبورد، تابلو، استندهای تبلیغاتی و دیگر اقلام گرافیک شهری نیفتد. تأثیر و ظرفیت گرافیک شهری در کم کردن آلودگی بصری و هم‌زمان، ارتقای سواد بصری شهروندان چیست؟ نسبت بین گرافیک شهری و معماری چگونه است؟

غلبه فرم بر محتوا

گرافیک، قابلیت‌های زیادی دارد و به‌عنوان یک هنر کاربردی می‌تواند تأثیر زیادی بر اصلاح چهره زشت شهر داشته باشد. البته این کار یک‌شبه و به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست، تحقق این امر، نیازمند فعالیت گسترده‌ای است. باید محتوای اثر ترافیکی زیرمجموعه فرم آن نباشد. در تبلیغات شهری شاهدیم که به دلیل ناآگاهی، گاهی فرم بر محتوا غلبه می‌کند.

رابطه بین نمایشگاه‌های هنری و سطح شهر

گاهی شاهدیم که نمایشگاه‌های هنری پوستر و گرافیک، چنان به جنبه‌های فرهنگی اثر هنری می‌پردازند که هنگام استفاده از آن‌ها در سطح شهر؛ بحث مخاطب شناسی و محیط‌شناسی به فراموشی سپرده می‌شود و گویی تمام تبلیغات محیطی و گرافیک شهری برای محیطی غریب ساخته و پرداخته شده‌اند و هیچ ربطی به فضای فرهنگی ما ندارند.

گرافیك شهری مبتلا به بیماری کپی‌برداری! 

متأسفانه بخش زیادی از کارهایی که به‌عنوان گرافیک در شهرهای بزرگ ما دیده می‌شوند، کپی‌برداری غیرعلمی است و تقریباً می‌توان گفت که کمتر به فرهنگ و هویت شهری توجه شده است. پیشنهاد خوبی است اگر«گرافیک شهری» خود به‌عنوان یک رشته علمی مستقل در مراکز آموزش عالی تدریس شود تا از این رهگذر از زشتی شهرهای بزرگ کاسته شود.

شهرهای بزرگ

تیم طراحی شهری

زیبایی بصری شهر در درجه اول به تیم طراحی شهری مربوط می‌شود که در این تیم، هم معمار وجود دارد و هم شهرسازی هم مجسمه‌ساز را در این تیم می‌توانیم ببینیم هم نقاش و طراح گرافیک. با این شرایط است که تیم زیبایی سازی شهر می‌تواند به نحو احسن کارشان را انجام دهند. ضمن آنکه باید به یاد داشت که زیبایی به تنهایی برای یک شهر کافی نیست و علاوه بر آسایش بصری شهروندان، حذف آلودگی‌های صوتی و همچنین آلودگی هوا محیط شهر را مناسب زندگی شهروندان می‌کند. در شهرهای بزرگی چون تهران، ساختمان‌ها، تأسیسات شهری و بناها، سطح آزاد و بلاتکلیف زیادی دارند. کافی است گردشی کوتاه در شهری مانند تهران انجام بدهید آن‌قدر سطوح زیر سیمانی و دیوارهای سرگردان از دور و اطراف ساختمان‌ها توی ذوقتان می‌زند که تازه متوجه می‌شوید نقاشی‌های خیابانی که شهرداری‌ها بر تن بعضی دیوارها رسم کرده‌اند، چقدر کم و اندک‌اند. هنوز دیوارهای سرگردان و بدون برنامه چقدر در شهر زیادند. در واقع یکی از مواردی که ظاهر شهر را نازیبا می‌کند، وجود مقدار زیادی جدارهای آزاد در هر پتاست. مقررات خانه‌سازی شهری ما این اجازه را به صاحبان بنا داده است که دیوارهای ساختمان را درنهایت با دو جداره که به دلیل مجاورت با ساختمان مجاور در دید قرار ندارد؛ بقیه را با یک لایه اندود ماسه و سیمان که رویش کشیده‌اند، بلاتکلیف رها کنند، حالا فکر کنید وقتی ساختمان‌ها به دلیل اختلاف ارتفاع در کنار هم قرار می‌گیرند، این دیوارها بیرون می‌زنند و با سطوح زبر سیمانی، چه چهره زمخت و زشتی به شهر می‌دهند. این تحمیل زنی به شهر هنگامی که ارتفاع ساختمان‌ها زیاد باشد، سیطره بصری تحمیلی خود را هم بیشتر به رخ می‌کشد. در هر کوچه و خیابان، مکعب‌های مستطیلی با حداقل چهار طبقه به آسمان رفته است که هم دید را محدود می‌کند و هم سختی سیمان دیوارهای جانبی‌اش چشم را می‌خراشد. در همه نقاط دنیا برای رفع این نابسامانی در دیوارهای ساختمان‌ها و تأسیسات شهری، فکرهایی را به مرحله اجرا در آورده‌اند که در شهرهای بزرگ ما از جمله تهران فقط به نقاشی روی سطوح، آن هم به‌طور محدود پرداخته شده است.

گرافیک، قابلیت‌های زیادی دارد و به‌عنوان یک هنر کاربردی می‌تواند تأثیر زیادی بر اصلاح چهره زشت شهر داشته باشد. البته این کار یک‌شبه و به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست،


استفاده از بام و سطوح سبز

قدیم‌ترها در ایران رسم بود که روی بدنه بعضی دیوارها از کاشت گیاهانی مانند «عشقه»، «پاپیتال» و «چسب» استفاده می‌شد. این گیاهان بر سطح خشن دیوار رشد می‌کردند و نمای زمخت آن‌ها را با سبزی خود می‌پوشاندند. هرچند رشد این گیاهان بر سطوح ساختمان آسیب‌هایی نیز بر بنا وارد می‌کرد اما دست‌کم نمای ساختمان‌ها از زیبایی بصری برخوردار بود. امروزه در بعضی از نقاط جهان از پوشش سبز در بام و سطح ساختمان‌ها به‌عنوان راهکاری برای مقابله با زشتی دیوارهای جانبی و رفع بلاتکلیفی آن‌ها استفاده می‌شود. این بسته‌های گیاهی، ضرری برای مصالح نما با پشت‌بام ندارند. علاوه بر این از هدر رفتن انرژی از راه سقف و بام نیز تا حدود ۵۰ درصد صرفه‌جویی می‌کنند. دیوارهای با فضای سبز عمودی علاوه بر زیبایی بصری و کاهش مصرف انرژی ساختمان، به‌عنوان عایق صوتی هم عمل می‌کنند. امروزه در بعضی شهرهای جهان و در مجاورت ساختمان‌های نزدیک به فرودگاه‌ها از نمای فضای سبز استفاده می‌شود. جالب این است که این نماهای سبز در هنگام پاییز که برگ‌ها به نارنجی می‌گرایند، تنوع بصری زیبایی به بدنه ساختمان می‌دهند. در کشور ما هم پس از اینکه مصوبه‌ای در شورای اسلامی شهر تهران به‌منظور حمایت از ایجاد فضای سبز غیرهمسطح در شهر تهران به تصویب رسید شهرداری تعدادی از ساختمان‌های عمدتاً مربوط به خود و بدنه بعضی بزرگراه‌های پایتخت را با روش‌های نوین سبز کرد اما این کار نیاز به گسترش و تعمیق بیشتری دارد. استفاده از فضاهای بلااستفاده‌ای مانند دیوارها و روش‌های ابتکاری و خلاقانه برای تأمین سرانه فضای سبز، چشم‌انداز بصری را در جنگل‌های آسفالت و بتن، چشم‌نوازتر می‌کند.

منبع: همشهری جوان؛
این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .