زنان با جرئت؟

سال گذشته درست در چنین روزهایی، بیست و یکمین دوره جام جهانی فوتبال مردان، چشم و گوش و ذهن کسر عمده‌ای از جهانیان را به خود معطوف کرده بود. جام جهانی فوتبال مردان همواره میلیاردها نفر از سراسر کره خاکی را شیفته خود کرده اما بسیاری از همین مخاطبان فوتبال حتی نمی‌دانند رویدادی با عنوان جام جهانی زنان هم وجود دارد که اتفاقاً این روزها هشتمین آن در فرانسه پیگیری می‌شود. بعضی کارشناسان معتقدند بسیاری از نادیده گرفتن‌های مربوط به جام جهانی زنان برخاسته از نگاه تبعیض‌آمیز جنسیتی است. درباره این تبعیض، کارشناسان فقط صحبت کرده‌اند اما ستاره‌های فوتبال دنیا با صدای بلند آن را فریاد زده‌اند. گاهی فکر می‌کنیم تبعیض جنسیتی فقط برای ایران و کشورهای درحال توسعه است ولی شوربختانه ردپای این نگاه در همه جای دنیا به‌خوبی نمایان است.

ردپای اظهارنظر جنجالی فاطمه آلیا در کلیپ آلمانی‌ها

احتمالاً همه اظهارنظر جنجالی فاطمه آلیا، نماینده مجلس در دوره هفتم، هشتم و نهم را به یاد دارند که گفته بود «کار زن بچه‌دار شدن و تربیت فرزند و شوهرداری است نه دیدن مسابقات ورزشی و ورزش کردن. یک عده‌ای می‌خواهند هر طور شده به زن نقش‌هایی بدهند که مخالف با وظایف شرعی است، زنی که دغدغه اصلی‌اش رفتن به ورزشگاه و شاغل شدن و این دست مسائل باشد که دیگر به وظایف اصلی خود نمی‌رسد.»

خیلی‌ها در مقابل حرف‌های این نماینده واکنش نشان دادند و تصور خیلی‌ها هم بر این بود که این نگاه فقط مختص به ایرانیان است و بس. اما جالب است بدانید که افرادی با این نگاه در سراسر دنیا وجود دارند تا جایی که قبل از شروع مسابقات جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۱۹، تیم ملی آلمان یک کلیپ تبلیغاتی منتشر کرد که در آن بازیکنان این تیم از مشکلاتی که بر سر راهشان بود صحبت و علیه تبعیض جنسیتی در فوتبال قد علم کردند. آن‌ها در بخشی از این کلیپ خطاب به هواداران فوتبال آلمان گفتند» شما ما را نمی‌شناسید و نمی‌دانید تاکنون دو بار قهرمان جهان و هشت بار قهرمان اروپا شده‌ایم. شما حتی نمی‌دانید وقتی ما برای اولین بار قهرمان جهان شدیم یک سرویس قهوه‌خوری به‌عنوان جایزه دریافت کردیم. از زمانی که فوتبال را آغاز کردیم نه تنها با حریفان بلکه با پیش‌داوری‌ها همم جنگید نه با پیش‌داوری‌هایی مثل اینکه زنان برای به دنیا آوردن کودکان به وجود آمده‌اند، آن‌ها باید به شست و شوی لباس‌ها برسند!» این کلیپ واکنش‌های زیادی را در سراسر دنیا برانگیخت.

 نگاه جنسیت زده سپ بلاتر

نمونه تبعیض جنسیتی در فوتبال دنیا کم ندیده ایم. سپ بلاتر، رئیس سابق فیفا نمونه مردانی سنتی بوده که توانایی زنان را دست کم می گرفت و نگاه جنسیت زده به آن‌ها داشت. او یکبار به خاطر اظهارنظرش که به زنان فوتبالیست توصیه کرده بود برای جذب اسپانسر بیشتر به این بخش از فوتبال لباس‌های کوتاه تر و چسبان تر و زنانه تر بپوشند - مدل لباسی که در والیبال بانوان مورد استفاده قرار می گیرد مورد انتقاد شدید قرار گرفته بود بلاتر یک بار هم در باره اینکه چرا خانم ها کمتر این اجازه را دارند که روی چمن طبیعی بازی کنند و به چمن مصنوعی تبعید شده اند، گفته بود چمن مصنوعی آینده فوتبال است که البته آن زمان هنوز ثابت نشده بود بازی روی چمن مصنوعی به مدت طولانی باعث بروز سرطان می‌شود. او یک شوخی بی مزه مدل شوهرعمه ای هم کرده و گفته بود: شاید خانم ها دوست ندارند روی چمن طبیعی بازی کنند، از ترس اینکه مبادا لباس شان کثیف و گلی شود و خودش هارهار خندیده بود.

ستاره فوتبال دنیا پرچمدار اعتراض به تبعیض جنسیتی

اما نکته مثبت اینجاست همان‌طور که در ایران زنان در مقابل تبعیض جنسیتی ساکت نمی‌مانند در دنیا هم ستاره‌های فوتبال در صف اول این اعتراض ایستاده‌اند. بزرگ‌ترین غایب جام جهانی فوتبال زنان کسی نیست جز آدا هگر برگ که به دلیل وجود تبعیض جنسیتی در فوتبال نروژ تصمیم گرفت در جام جهانی بازی نکند. او موفقیت شخصی خود را فدای برابری جنسیتی برای نسل‌های آینده کرد. مهاجم بیست‌وچهارساله نروژ با اینکه الآن در جوانی و در اوج دوران حرفه‌ای‌اش است اما هیچ‌گاه در برابر تبعیض جنسیتی سکوت نکرد. پس از اعتراضات آدا و دیگر هم‌تیمی‌هایش، فدراسیون فوتبال نروژ و اتحادیه بازیکنان حرفه‌ای این کشور بر سر حقوق مساوی برای فوتبالیست‌های زن و مرد به توافقی تاریخی رسیدند. به دنبال این توافق، دستمزد بازیکنان تیم زنان دو برابر شد و به رقم ۵۷۴۵۴۰ پوند رسید.

 آدا که زن برنده توپ طلاست. در شب اهدا این جایزه اتفاق تلخی را هم تجربه کرد، مجری برنامه زمان اهدا توپ طلا از آدا هگربرگ درخواست کرد برقصد! ادا وقتی با درخواست احمقانه و غیرمؤدبانه مارتن پیکاده معروف به مارتن اسلووی برای رقص توورک روبه‌رو شد، با لبخندی ناشی از شرم به او پاسخ منفی داد و خیلی سریع صحنه را ترک کرد. اما صدای همه کاربران شبکه‌های اجتماعی و روزنامه‌نگاران از رفتار این دی جی فرانسوی که مجری آن بخش از مراسم بود، به هوا بلند شد و همگان این رفتار را سکسیستی خواندند.

هگر برگ همیشه برای برقراری مساوات تلاش کرده است. او می‌گوید «از من سؤال شد که آیا من یک فمنیست هستم یا یک بازیکن فوتبال، البته که من یک بازیکن فوتبالم اما همه تلاشم را برای ایجاد برابری به کار می گیرم، به‌عنوان یک ورزشکار حتی مسئولیت سنگین تری دارم.»

شکایت بازیکنان تیم ملی فوتبال زنان آمریکااما این اعتراض به تبعیض فقط به یک نفر و یک کشور ختم نشده است. تمام ۲۸ عضو تیم فوتبال زنان ایالات متحده شکایت‌نامه‌ای امضا کرده و در آن علت شکایت از فدراسیون فوتبال را تبعیض جنسیتی سیستماتیک عنوان کرده‌اند. این شکایت که در یک دادگاه فدرال در لس‌آنجلس در روز جهانی زن تنظیم شد به درآمد و خدمات برابر اشاره کرده است. الکس مورگان، بازیکن تیم ملی فوتبال آمریکا در بیانیه‌ای در خصوص این شکایت گفت: «همه ما به پوشیدن پیراهن تیم ملی آمریکا افتخار می‌کنیم و مسئولیت آن را تماماً قبول کرده‌ایم اما باور داریم که مبارزه برای رسیدن به برابری جنسیتی در ورزش قسمتی از این مسئولیت است. به‌عنوان بازیکن این حق ماست که فارغ از جنسیت مان درآمدی برابر با فوتبالیست‌های مرد داشته باشیم.»

سارا گاما، کاپیتان الهام‌بخش

فیفا شعار عدالت و برابری را در شعارهای تبلیغاتی‌اش سر می‌دهد اما در عمل هنوز نتوانسته عدالت و برابری را در فوتبال مردان و زنان برقرار کند، از تخصیص بودجه و امکانات تا پخش تلویزیونی، زنان استرالیا هم همچون آمریکایی‌ها در فرایندی اعتراضی فیفا را متهم به تبعیض بین زنان و مردان کرده‌اند. سارا گاما، کاپیتان تیم ملی فوتبال ایتالیا نیز برای برابری جنسیتی تلاش بسیاری کرده تا جائیکه فعالیت‌های او باعث شده شرکت سازنده عروسک‌های باربی، او را در مجموعه زنان الهام‌بخش خود به نام «شروز» (Sheroes) قرار دهد.

انگلیسی‌ها به دنبال احترام

فیل نویل، مربی تیم فوتبال زنان انگلیس هم از جمله افرادی است که برای تحقق رؤیای برابری جنسیتی تلاش می‌کند. او می‌گوید: «دختران من می‌خواهند به آن‌ها احترام گذاشته شود. از کلمه برابری استفاده نمی‌کنم زیرا ما از امکانات و حمایت فوق‌العاده‌ای بهره‌مندیم. آن‌ها فقط احترام می‌خواهند. همان‌طور که تونی دوگان گفته، اگر خوب بازی کردیم تشویقمان کنید و اگر بد بازی کردیم از ما انتقاد کنید، تنها به ما احترام بگذارید.»

چمن طبیعی حاصل اعتراضات

 از دیگر نکات جالب‌توجه این دوره مسابقات جام جهانی زنان بازی روی چمن طبیعی است. دوره پیش بازی‌ها روی چمن مصنوعی انجام شد و در پی آن، بازیکنان و تیم‌های مختلف به دلیل تبعیض جنسیتی از فیفا شکایت کردند، فیفا ضمن رد این اتهام تصمیم گرفت این دوره بازی‌ها را بر روی چمن طبیعی برگزار کند. به همین دلیل شاکیان نیز از شکایت خود صرف‌نظر کردند.

میزبانی لیون با عقبه مبارزه علیه تبعیض جنسیتی

انتخاب کشور فرانسه به‌عنوان میزبان و شهر لیون به‌عنوان میزبان فینال نیز از دیگر فعالیت‌هایی است که عقبه‌اش به مبارزه تبعیض جنسیتی برمی‌گردد. اروان لو پرواست رئیس کمیته برگزارکننده جام جهانی ۲۰۱۹ زنان گفته است: «انتخاب لیون به‌عنوان یکی از میزبانان این رقابت‌ها انتخابی ساده بوده است. انتخاب شهری که به تیم فوتبال زنانش شهره است روشی است که به این وسیله لو گرات، رئیس فدراسیون فوتبال فرانسه، خواسته تا از تیم المپیک الیون و مدیرش میشل اولاس برای سال‌ها سرمایه‌گذاری در زمینه فوتبال زنان تشکر کند.»

جرئت داشته باش

این‌ها فقط چند نمونه از تلاش ورزشکاران زن برای رسیدن به برابری است. با وجود سالیان دراز مبارزه اما هنوز راهی طولانی تا از بین رفتن کامل تبعیض جنسیتی در ورزش وجود دارد اما در این میان هستند دخترانی که جرئت و شجاعت دارند و برای به دست آوردن حق و حقوق واقعی خود کوتاه نمی‌آیند. شعار مسابقات جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۱۹ این است: (جرئت درخشیدن داشته باش). جرئت و شهامت از آن تمام دختران فوتبالیست دنیاست و فقط به ایران برنمی‌گردد، هر دختری که روی کره زمین پا به توپ شده و برای رؤیای خود جنگیده جرئت و جسارت داشته است. برای همین شجاعت‌ها هم شاهد پیشرفت روز به روز این رشته در میان زنان دنیا هستیم و این دوره از مسابقات جام جهانی هم با کیفیت بالاتری نسبت به دوره‌های قبل در حال برگزاری است.

ژاندارک‌های قرن بیست و یکم

نام فرانسه برای بسیاری از دختران سراسر دنیا یادآور ژاندارک (دوشیزه اورلئان) دختر جوان و قهرمان ملی فرانسه است که در قرن پانزدهم علیه اشغالگران انگلیسی در سرزمینش قیام کرد و پس از پیروزی‌های بزرگی که با سپاه فرانسه به دست آورد، سرانجام با خیانت یکی از شهرداران کشورش پس از اسارت به دست بورگینیون‌ها به انگلیسی‌ها فروخته شد و در نوزده سالگی به جرم ضدیت با کلیسا در شهر روان سوزانده شد. حالا قرن‌ها پس از حماسه ژاندارک، جام جهانی زنان به میزبانی فرانسه برگزار می‌شود. جام جهانی ۲۰۱۹ زنان می‌تواند نقطه عطفی در تاریخ ورزش فوتبال باشد. حالا مبارزه برای برچیدن نگاه جنسیت زده فوتبال از مرزهای قاره سبز گذشته و به سراسر نقاط جهان رسیده است. بدون شک مبارزه زنان فوتبالیست از این به بعد وارد فاز جدیدی می‌شود. مبارزه‌ای که همه دختران ورزشکار دنیا را به آوردگاه می‌طلبد و می‌توان به جرئت گفت آن‌ها ژاندارک‌های قرن بیست و یکم‌اند. شاید نهمین دوره جام جهانی فوتبال در روزهایی برگزار شود که نگاه جنسیتی در این ورزش و دیگر ورزش‌ها نفس‌هایش به شماره افتاده باشد.

---

منبع: همشهری جوان