چگونه دوست خوب را بشناسیم
چه زمانی باید به دوستی خاتمه داد
دوست راستین کسى است که نیک خواهانه عیب تو را به تو بگوید، در نبودنت حافظ آبروى تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد.
در اسلام اصل بر این است که انسان دوست مؤمن برای خود برگزیند و او را از دست ندهد.
بیشتر بخوانید
مهم‌ترین راه‌های شناخت دوست عبارت است از:
در هنگام گرفتارى و نیازبهترین زمان ارزیابى دوست خوب، هنگام مشکلات و گرفتاری‌هاست. در این‌چنین مواقعى دوستان حقیقى و وفادار و دلسوز از افراد دوست‌نما مشخص می‌شوند. امام على علیه اسلام در حکمت 208 می‌فرمایند: در کشاکش روزگار افراد باارزش و دوستان خوب شناخته می‌شوند.
در هنگام خشم و ناراحتى
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: اگر کسى سه مرتبه بر تو خشم گرفت یعنى تو موجبات عصبانیت و ناراحتى او را فراهم کردى و او خشمگین شد اما سخن زشتى نگفت، او شایسته‌ی رفاقت است. (امالى شیخ صدوق، ص، 532 ح 7)
از دست رفتن قدرت
برخى از افراد به نام دوستى و به طمع پست و مقام و مال شخص، گرد او را می‌گیرند. امام على (علیه‌السلام) می‌فرمایند: در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن، شناخته می‌شود. (میزان الحکمه / ح 10323)
هنگام سفر
یکى از بهترین راه‌های شناخت افراد، سفر کردن با آن‌ها است. در سفر بسیارى از رفتارهاى ناپیداى انسان، آشکار می‌شود. فراز و نشیب‌های سفر، عکس‌العمل‌های درست یا نادرست انسان را در برابر مشکلات، نمایان می‌کند.
ویژگی‌های دوستان شایسته
داشتن ایمان و پرهیزکاریدوست خوب باید در همه‌ی امور، خدا و رضایت خدا را مدنظر داشته باشد. رسول خدا (صلی‌الله علیه و اله) می‌فرمایند: خیر اخوانک من اعانک على طاعه الله و صدک عن معاصیه و امرک برضاه بهترین برادرانت کسى است که تو را به پیروى از خدا یارى کند، از نافرمانى او بازدارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد.
مؤدب بودن به آداب اجتماعى و متخلق بودن به اخلاق نیک و پسندیده
رفتار و کردار هم‌نشین در انسان، تأثیری فوق‌العاده و اجتناب‌ناپذیر می‌گذارد چراکه یک قانون را در ارتباطات با دوستى نباید فراموش کرد: انسان همرنگ دوست خود می‌شود.
داشتن آگاهى و بینش صحیح در همه‌ی امور، به‌ویژه در امور سیاسى
امام زمان (علیه‌السلام) جهت‌گیری سیاسى و اجتماعى و رفتارى یک مؤمن را با این حدیث مشخص فرموده‌اند: فاما الحوادث الواقعه فارجعوا الى رواه حدیثنا فانهم حجتى علیکم و انا حجه الله در هنگام بروز مشکلات به راویان حدیث ما مراجعه کنید همانا آن‌ها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم.
یار و مددکار بودن در هر زمان
امام على (علیه‌السلام) می‌فرمایند: لا یکون الصدیق صدیقا حتى یحفظ اخاه فى ثلاث: فى نکبته و غیبته و وفاته دوست، دوست نیست مگر آنکه حقوق برادرانش را در سه جایگاه نگهبان باشد: در روزگار گرفتارى، آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ. (نهج‌البلاغه، حکمت 134)
رفتار و کردار هم‌نشین در انسان، تأثیری فوق‌العاده و اجتناب‌ناپذیر می‌گذارد چراکه یک قانون را در ارتباطات با دوستى نباید فراموش کرد: انسان همرنگ دوست خود می‌شود.
دانش‌دوستی و داشتن روحیه‌ی پژوهش
استفاده‌ی بهینه از وقت و عمر، براى کسب علم و دانش، آن‌هم در سنین جوانى که سرنوشت انسان را رقم می‌زند در نتیجه داشتن دوستى که داراى چنین ویژگى باشد نیز می‌تواند مشوق خوبى براى انسان باشد.
اهل دنیا نبودن
همان‌طور که در حدیث شریف آمده است: حب الدنیا راس کل خطیئه (دوستى دنیا منشا همه‌ی گناهان است) بر ما لازم است که از دنیاپرستی و کسانى که چنین ویژگى دارند اجتناب کنیم.
آینه یکدیگر بودن و عیب یکدیگر را دوستانه متذکر شدن
امام على (علیه‌السلام) می‌فرمایند: دوست راستین کسى است که نیک خواهانه عیب تو را به تو بگوید، در نبودنت حافظ آبروى تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد.
بیشتر بخوانید
امام حسن عسگرى (علیه‌السلام) می‌فرمایند: بهترین برادرانت کسى است که خطایت را فراموش کند و از نیکوکاریت در حق خودش یاد کند.
در یک حدیث از امام صادق (علیه‌السلام) به مهم‌ترین نشانه‌های دوست خوب اشاره می‌شود: دوستى مرزهایى دارد که هر کس همه یا برخى از آن‌ها را داشته باشد، دوست است وگرنه او را اصلاً دوست مشمار: نخست اینکه ظاهر و باطنش با تو یکى باشد دوم اینکه آبروى تو را آبروى خودش داند و عیب و بی‌آبرویی تو را عیب و بی‌آبرویی خودش سوم اینکه مال و منصب، او را نسبت به تو عوض نکند چهارم اینکه هر کمکى از دستش برمی‌آید از تو دریغ نکند و پنجم، که دربردارنده‌ی همه‌ی این خصلت‌هاست، اینکه در هنگام گرفتاری‌ها تو را تنها نگذارد.
ویژگی‌های دوستان ناشایسته که ترک دوستی با آنان شایسته است:
- فاسق و فاجر و اهل گناه به‌صورت علنى- اهل غیبت
- احمق و نادان
- دروغ‌گو
- قطع کننده‌ی ارتباط با اقوام
منبع: پرسش و پاسخ‌های عمومی مرکز مشاوره تبیان
