ویژگی‌های روانشناختی یک نوجوان

پسری سیزده ساله دارم که در محیط بیرون از خانه و مدرسه بسیار منزوی و ساکت است ولی در خانه تندخو و با کوچکترین مخالفتی از طرف ما شروع به گریه و داد و بیداد می‌کند و تکالیفش را با اکراه انجام می‌دهد. چگونه در مقابل این اخلاق تندش با او رفتار کنیم تا به درسش هم علاقمند شود؟
تغییرات خلق و خو بخشی از فرآیند رشد در نوجوان شماست. سن فرزند شما سن انتقال از دوره‌ی کودکی به دوره‌ی نوجوانی است. با گذر کودک از دوره‌ی کودکی به دوره‌ی نوجوانی، بایستی تغییر در رفتار و تعامل خود با فرزندتان و انتظاراتی که از او دارید، ایجاد کنید.
ویژگی‌های روانشناختی کودک، بسیار متفاوت و حتی در بعضی از امور، متضاد ویژگی‌های روانشناختی یک نوجوان است. در واقع فرزندتان با گذر از دوره‌ی کودکی به دوره‌ی نوجوانی، دچار تغییرات عمیقی در هویت و ویژگی‌های روانشناختی و رفتاری می‌شود. در این سنین، یکی از مهم‌ترین نیازهای فرزند شما نیاز به استقلال است. یعنی او نیاز دارد که در خیلی از زمینه‌ها خودش تصمیم بگیرد و خودش عمل کند. البته این به این معنی نیست که باید فرزند را کاملاً ‌به حال خود، رها کرد. اما نباید محدودیت‌ها و کنترل‌های اعمال شده بر او به شدت و قوت دوران کودکی باشد.

در بعضی از امور، اجازه دهید مطابق با میل و تصمیم خود عمل کند حتی اگر می‌دانید که رفتار او باعث ناکامی او خواهد شد. اجازه دهید که خودش مسئولیت بعضی از رفتارهایش را بر عهده بگیرد و حتی اگر اشتباه است خودش پیامد اشتباه آن را تجربه کند. البته این کار باید به صورت کنترل شده انجام بگیرد یعنی منظور مواردی است که بسیار مهم است و پیامد خیلی مخربی دارند نیست.

نکته‌ی دیگری که لازم است به آن توجه داشته باشید این است که تحریک پذیری هیجانی و واکنش‌های پرخاشگرانه تا حدی برای سن فرزند شما طبیعی است. حتی فرزندانی که دوران کودکی خیلی آرام و مودبی را گذرانده اند، در دوران نوجوانی به احتمال بسیار زیاد، به درجات مختلف، واکنش‌های پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند. بنابراین پیشنهاد می‌کنم که کمی با صبر و بزرگواری بیشتر با واکنش‌های او برخورد نمایید و آن را به حساب بی ادبی یا قصد بی احترامی و لجبازی او نگذارید.
دوره‌ی نوجوانی، دوره‌ی فوران هیجانات مثبت و منفی است و در بسیاری از موارد، به‌ویژه در مورد هیجانات منفی مانند خشم، کنترل هیجانی برای نوجوان، بسیار دشوار است. بنابراین شیوه‌های انضباطی خود را حفظ نمایید اما با انعطافی بیش از گذشته و با اعتماد و مسئولیت گذاری بیشتر بر خود نوجوانتان.

برای تشویق فرزندتان به درس خواندن این موارد را به کار گیرید:

از معلم فرزندتان بخواهید فضای رقابتی سالمی میان دانش آموزان کلاس ایجاد نماید. به گونه‌ای که ایجاد استرس و اضطراب نکند. شما باید انتظارات بالا ولی واقع بینانه از فرزندانتان داشته باشید و به او کمک کنید تا خرده هدف‌های قابل انجام برای خود به وجود بیاورد، در این مورد شما باید به فرزندانتان در رسیدن به این خرده هدف ها کمک کنید سعی کنید تا حس انگیزه درونی را در فرزندتان قوی کنید به گونه‌ای که به خود اعتماد کند و خودش به تنهایی به دنبال راه حل مسایل بگردد.
از جمله کارهایی که می‌توانید برای افزایش انگیزش درونی فرزندتان انجام دهید کم رنگ کردن اهمیت نمره و پررنگ کردن اصل یادگیری است. رفتارهای مطلوب فرزندتان را تشویق کنید و رفتارهای نامطلوب را نادیده بگیرید. به این صورت که هرگونه رفتاری که به درس خواندن فرزندتان کمک می‌کند تشویق شود، رفتارهای مطلوب نیاز به پاسخ مثبت و فوری دارد. برای مثال اگر به فرزندتان بگویید: «اگر امسال شاگرد اول شوی آن چیزی که دوست داری را برایت می خرم»، قولی طولانی مدت است و ایجاد انگیزه بالا نمی کند، بنابراین به خاطر داشته باشید که برای ایجاد انگیزه در او ابتدا باید خرده هدف ایجاد کنید مثلا «اگر امروز درست را خوب بخوانی این کار را برایت انجام می دهم».

هیچ موقع از درس خواندن به عنوان وسیله‌ای برای تهدید استفاده نکنید چون این پیام را به دنبال دارد که درس خواندن ذاتاً یک مساله منفی است. سعی کنید به فرزندتان مدیریت زمان را بیاموزید تا از طولانی شدن انجام تکالیف جلوگیری کند و زمان‌هایی را نیز در بین درس خواندن استراحت کند تا خسته نشود.

محیط آرام و بدون سر و صدا اولین گام برای فراهم آوردن فضایی سالم برای درس خواندن فرزندان است که باید از هرگونه تنش و مسایل که تمرکز او را به هم می‌زند و حواسش را پرت می‌کند به دور باشد. دومین قدم ایجاد یک برنامه روزانه مطالعه و دیگر فعالیت‌ها است. درس خواندن، تماشای تلویزیون، ورزش کردن و دیگر فعالیت‌ها باید دارای نظم و روال خاص و البته ساعت مشخص باشند. به فرزندتان اجازه دهید تا در انتخاب خواندن درس ها کنترل داشته باشد.

---