تبیان، دستیار زندگی

هورمونی که در مصرفش باید احتیاط به خرج داد

درمان جایگزینی با تستوسترون

جاناتان سویفت، نویسنده انگلیسی خالق داستان‌های گالیور، می‌گفت: «هر مردی میل دارد عمر طولانی داشته باشد، اما هیچ مردی نمی‌خواهد پیر شود.» در طول قرن‌ها بسیاری از موارد تغییر کرده‌اند و میل به حفظ بنیه جوانی در طول سال‌های طلایی زندگی به جای خود باقی مانده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تستوسترون
خوشبختانه پزشکی مدرن به مردان برنامه‌ای داده تا در سنین بالا هم توانایی‌هایشان را حفظ کنند. این برنامه شامل فعالیت جسمی مرتب و تحریک ذهنی، غذا خوردن درست، کنترل میزان‌های فشارخون، کلسترول و قندخون، لاغر ماندن، ایجاد روابط بین فردی مستحکم و پرهیز از سیگار کشیدن و سایر فعالیت‌های پرخطر است.
داشتن شیوه زندگی سالم به داشتن عمری طولانی و کند شدن فرآیند پیری کمک می‌کند اما این کار نیاز به تلاش و انضباط دارد، به‌خصوص در مردانی که ابتدای زندگی مسیر اشتباه را رفته‌اند. تعجبی ندارد که چنین مردانی دنبال میانبرهای پزشکی باشند تا جوانی را به آن‌ها بازگرداند. یکی از وسوسه برانگیزترین این میانبرها استفاده از تستوسترون است. هورمون مردساز تستوسترون، قوی‌ترین آندروژن- گروهی از هورمون‌های استروئیدی که نامشان از کلمه یونانی به معنای «مردساز» گرفته شده- در بدن است. این نام کاملاً متناسب است زیرا آندروژن‌ها مسئول حجیم شدن عضلات، استحکام استخوان‌ها، کلفت شدن صدا و الگوی رشد مویی می‌شوند که مشخصه مردان است.
این هورمون باعث تشدید تولید سلول‌های قرمز خون نیز می‌شود.
تستوسترون رشد دستگاه تناسلی را حین بلوغ تحریک می‌کند و مسئول تولید اسپرم در سراسر زندگی است. به علاوه این هورمون اثری عمده، هرچند کاملاً شناخته نشده بر رفتار مردان دارد. تستوسترون در احساس انرژی و پرخاشگری دخیل است، برای داشتن میل جنسی ضروری است و در ایجاد نعوظ طبیعی و کارکرد جنسی نقش دارد. پس از اینکه تستوسترون در بدن به هورمون دی‌هیدروتستوسترون تبدیل می‌شود، رشد سلول‌های پروستات را تحریک می‌کند و باعث تحلیل رفتن فولیکول‌های مو در مردانی می‌شود که به‌طور ژنتیکی مستعد طاسی مردان هستند.

بسیاری از کارشناسان معتقدند دریافت تستوسترون باید به مردانی محدود شود که دچار هیپوگنادیسم هستند یا آن‌هایی که حین انجام یک کارآزمایی بالینی تستوسترون دریافت می‌کنند و به‌دقت تحت نظر هستند


تستوسترون و سالمندی

با افزایش سن مردان، تغییراتی در بدن آن‌ها ایجاد می‌شود. کلسیم بدن کاهش می‌یابد، توده عضلانی تحلیل می‌رود و چربی بدن افزایش پیدا می‌کند. تعداد سلول‌های قرمز خون نیز پایین می‌آید. یک مرد معمولی با افزایش سن انرژی‌اش کمتر می‌شود و فعالیت جنسی‌اش کاهش می‌یابد. این وقایع هنگامی رخ می‌دهد که میزان تستوسترون کل در هر سال پس از 40 سالگی یک درصد کاهش می‌یابد، اما تستوسترون قابل دسترس از لحاظ زیستی؛ یعنی شکل از تستوسترون که تأثیرات هورمون را ایجاد می‌کند، حدود 2 درصد در سال افت می‌کند. با کنار هم گذاشتن این دو پدیده، کاهش میزان تستوسترون و کاهش توانایی‌های مردان، آسان می‌توان درک کرد چرا درمان با تستوسترون این همه جذابیت دارد. البته باید بدانید با وجود کاهش تدریجی و آهسته میزان این هورمون با افزایش سن، در اغلب مردان میزان تستوسترون در طول زندگی در دامنه طبیعی باقی می‌ماند. به علاوه گرچه میزان تستوسترون با افزایش سن مردان کاهش پیدا می‌کند، ثابت نشده افت میزان این هورمون آثار نامطلوب سالمندی در مردان ایجاد می‌کند یا درمان با تستوسترون این تغییرات را رفع خواهد کرد.
در نهایت و مهم‌تر از همه اینکه بسیاری از پزشکان نگران هستند که درمان با تستوسترون ممکن است بی‌خطر نباشد. آن‌ها به یاد مورد مشابه در زنان می‌افتند که بررسی‌هایی عمد ثابت کردند درمان جایگزینی هورمونی پس از یائسگی- که به یک شیوه معمول درمانی برای اغلب زنان تبدیل شده بود- بیش از آنکه به نفع زنان باشد، به‌خصوص در زنان سالمندتر باعث ضرر آن‌ها شد و آن‌ها را در معرض سرطان پستان، حمله قلبی و سکته مغزی قرار داد.
بی‌خطر بودن درمان با تستوسترون در مردان در سنین بالا موضوعی مورد اختلاف است. احتمال تأثیر درمان با تستوسترون در بیماری‌های پروستات؛ چه بزرگی خوش‌خیم پروستات و چه سرطان پروستات، هنوز حل و فصل نشده است. سایر عوارض جانبی درمان با تستوسترون شامل پلی‌سیتمی (افزایش بیش از حد شمار سلول‌های قرمز خون)، قطع تنفس حین خواب (که می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به فشارخون بالا، حمله قلبی و سکته مغزی شود)، ژنیکوماستی (بزرگ شدن خوش‌خیم پستان در مردان)، آکنه و بیماری کبدی است.
پژوهش‌های بیشتری مورد نیاز است تا مشخص شود نگرانی‌ها در مورد عوارض درمان با تستوسترون تا چه حد واقعی است.

چه کسانی باید تستوسترون مصرف کنند؟

درمان جایگزینی تستوسترون برای مردان دچار کمبود تستوسترون که میزان تستوسترون خون پایین‌تر از حد طبیعی است یا «هیپوگنادیسم» تأیید شده است. علل این بیماری شامل مختل شدن کار بیضه به علت خطاهای ژنتیکی، اوریون، ضربه شدید، اعتیاد به الکل و شیمی‌درمانی و پرتودرمانی برای سرطان است. موارد دیگر هیپوگنادیسم ممکن است منشاء مشکل در غده هیپوفیز در مغز باشد. از جمله علل این رده، تومورها (تقریباً همیشه خوش‌خیم)، ضربه سر، جراحی مغز، داروهای گوناگون، برخی اختلالات وراثتی، سوءتغذیه شدید و بیماری‌های مزمن است.

تقریباً در همه مردان مبتلا به هیپوگنادیسم، میزان تستوسترون کل در خون کمتر از 300 نانوگرم در دسی لیتر و میزان تستوسترون آزاد زیر 5 نانوگرم در دسی لیتر و میزان تستوسترون در دسترس از لحاظ زیستی زیر 150 نانوگرم در دسی لیتر است، اما از آنجایی که میزان این هورمون در طول روز به شدت نوسان می‌کند، اندازه‌گیری تستوسترون خون باید ساعت 7 و 10 صبح انجام شود تا نتایج حاصل بیشترین دقت را داشته باشد. گرچه انجام این آزمایش نسبتاً ساده است، اغلب کارشناسان توصیه می‌کنند آن را زمانی انجام داد که مرد علائم بیانگر هیپوگنادیسم یا کاهش تستوسترون را داشته باشد. مردان مبتلا به هیپوگنادیسم باید درمان جایگزین با تستوسترون خارجی دریافت کنند. موارد استثنا که نباید هورمون‌درمانی انجام شود، شامل مردان مبتلا به سرطان پروستات یا پستان، بالا بودن میزان «آنتی‌ژن اختصاصی پروستات» (PSA) که در خون اندازه‌گیری می‌شود، وجود گره‌ها یا توده‌هایی در پروستات یا بزرگی شدید پروستات، بالا بودن تعداد سلول‌های قرمز خون با داشتن خون به چسبندگی به‌طور غیرطبیعی بالا، خون غلیظ، قطع تنفس انسدادی حین خواب درمان نشده یا نارسایی شدید قلبی است. همچنین تحقیقات اخیر نشان می‌دهد مردان سالمند و مردانی که دارای بیماری قلبی- عروقی هستند یا عوامل خطرساز عمده برای بیماری قلبی مانند فشارخون بالا دارند، باید با کمال احتیاط تستوسترون دریافت کنند.

هورمونی که در مصرفش باید احتیاط به خرج داد

با وجودی که درمان با تستوسترون فقط برای مردان مبتلا به «هیپوگنادیسم» تأیید شده، تعداد نسخه‌ها برای تجویز داروهای تستوسترونی به سرعت در حال افزایش است.
اغلب این مردان تستوسترون را برای خواص ادعایی «ضدپیری» آن یا برای درمان اختلال نعوظ که تأثیر تستوسترون در این مورد بسیار مورد تردید است، مصرف می‌کنند. حتی اگر مشکلات احتمالی پروستات ناشی از مصرف تستوسترون را در نظر نگیریم، بررسی‌های اخیری که نشان‌دهنده اثر تستوسترون بر بیماری‌های قلبی بوده‌اند، ما را وامی‌دارد که این موضوع را جدی بگیریم. بسیاری از کارشناسان معتقدند دریافت تستوسترون باید به مردانی محدود شود که دچار هیپوگنادیسم هستند یا آن‌هایی که حین انجام یک کارآزمایی بالینی تستوسترون دریافت می‌کنند و به‌دقت تحت نظر هستند. تنها راه برای اینکه معلوم شود آیا دریافت تستوسترون مضر است یا مفید، انجام پژوهش‌های بدون جانب‌گیری در آینده است.

علائم کمبود تستوسترون در مردان

1- علائمی که به‌شدت بیانگر کمبود تستوسترون است: کاهش میل و فعالیت جنسی، کاهش نعوظ‌های خودبه‌خودی، کوچک شدن بیضه‌ها یا بیضه‌های بسیار کوچک، کاهش موی صورت و بدن، پوکی استخوان، شکستگی با ضربات خفیف، کاهش قد، بزرگی یا حساسیت پستان، گرگرفتگی و تعریق شبانه، ناباروری.

2- علائم کمتر اختصاصی: کاهش توده یا قدرت عضلانی، کاهش انرژی، خستگی و خواب‌آلودگی، افزایش چربی بدن، افسردگی، اختلال تمرکز و حافظه، اختلال خواب یا افزایش خواب‌آلودگی، کم‌خونی، کاهش قدرت و کارکرد جسمی.

منبع: هفته نامه سلامت - ترجمه: دکتر علی ملائکه
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.