شرایط برای اجتهاد خواهران، دشوار شده است

مدیر گروه فقه جامعه المصطفی بانوان با اشاره به اینکه سرفصل‌های دروس خواهران با توجه به نیازهای آنان تنظیم گردد و از مطالب غیرضروری پرهیز شود، گفت: درعین‌حالی که رشته‌های تخصصی مانند تبلیغ، کلام و اصول در حوزه ایجادشده است، اما حوزه باید تخصص و شاخص‌تر در علوم مخصوص بانوان ورود پیدا کند.

بعد از انقلاب اسلامی، تحول زیادی در حوزه علمیه خواهران به وجود آمد تا آنجا که امروز، حوزه علمیه خواهران، به ‌قطبی عظیم علمی با تعداد فراوانی از طلاب، تبدیل‌شده است. در این میان، برخی با گسترش این حوزه مخالف‌اند و صرف بودجه برای تحصیل جدی خواهران در حوزه‌های علمیه را صحیح نمی‌دانند؛ زیرا حوزه خواهران، هیچ‌گاه خروجی علمی قابل‌توجهی نداشته است. در مقابل اما، برخی دیگر بر این باورند که خواهران نیز مانند آقایان حق تحصیل در سطوح عالیه را دارا هستند. ایام ولادت حضرت زهرا (س) که به‌عنوان روز زن نامیده شده است، فرصت مناسبی برای واکاوی وضعیت علمی حوزه‌های علمیه خواهران و آینده پیش روی آن است. به همین بهانه، با بانو مریم وفادار، مدیر گروه فقه جامعه المصطفی بانوان مشهد گفت‌وگوی داشتیم که در ادامه می‌خوانیم.

- با توجه به اینکه در طول تاریخ، تنها تعداد انگشت‌شماری از زنان به درجه اجتهاد رسیده‌اند، آیا ادامه مسیر دروس اجتهادی برای طلاب خواهر را به صلاح می‌دانید؟

وفادار: بله قطعا نیاز به اجتهاد بانوان بیش ‌از پیش احساس می‌شود. آنچه مسلم است اینکه فقه شیعی در کسب علم تفاوتی میان زن و مرد قائل نشده است. از طرفی باب اجتهاد باز است و بانوان می‌توانند تا مرحله اجتهاد پیش بروند. به نظر من، اجتهاد آنان خصوصاً در مسائل مربوط به بانوان قطعاً اثرگذار است.

البته باید بگویم متأسفانه شرایط کسب اجتهاد برای بانوان بسیار سخت است و تمهیداتی که بانوان بتوانند از دروس خارج بهره‌مند شوند بسیار کم مهیا شده است، درحالی‌که با پیچیدگی مسائل زنان نیاز به اجتهاد بانوان بیشتر احساس می‌شود.

- تمرکز دروس حوزه علمیه خواهران بر دروس تبلیغ و فقه مسائل زنان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

وفادار: خواهران مسائل خاص خود را دارند و تکالیف دینی زنان در ساحت‌های فردی، اجتماعی و خانوادگی غیرقابل‌انکار است. حوزه‌های علمیه خوشبختانه چند سالی است که رشته‌های تخصصی مثل تبلیغ کلام و اصول را در حوزه ایجاد کرده‌اند اما به نظرم باید حوزه، به صورت تخصصی و شاخصی‌تر در علوم مخصوص بانوان ورود پیدا کند؛ چراکه با گسترش علم و ارتباطات و روابط اجتماعی، کسب تخصص در تمام ساحت‌های یک علم امکان‌پذیر نیست.

از این ‌رو، نیاز است که علوم حوزوی در زیر شاخصه‌های خود خصوصاً رشته‌های خاص بانوان ازجمله فقه زنان و فقه نظام خانواده و همچنین تبلیغ در حوزه بانوان ورود پیدا کنند. حتی ضروری است که سرفصل‌های دروس خواهران با توجه به نیازهای آنان تنظیم گردد و از مباحث غیرضروری پرهیز شود تا برداشت و بهره‌وری از آن علوم بیشتر گشته و پاسخگوی نیاز بانوان به‌طور گسترده باشد. این با تأکید مقام معظم رهبری در گسترش فقه اجتماعی و فقه نظام ضرورت بیشتری می‌یابد؛ لذا باید یادآور شد که تغییر در حوزه‌ها باید سریع‌تر انجام گیرد.

- آیا می‌توان گفت وظایف زنان در امر خانه و خانواده، منافی با تحصیل جدی آنان در سطوح عالی ازجمله حوزه‌های علمی‌هاست؟

وفادار: خیر، به نظر بنده بانوان ظرفیت بالایی دارند و می‌توانند با برنامه‌ریزی در زندگی هم به امور خانه و خانواده بپردازند و هم تحصیل در حوزه‌های موردنیاز داشته باشند. البته همراهی خانواده قطعاً برای پیشرفت آنان موردنیاز است همچنان که در پیشرفت آقایان، همراهی همسران آنان ضروری است.

حضرت زهرا (س) الگوی کامل و نمونه بارز برای جمع همه مسئولیت‌های یک زن مسلمان درصحنه زندگی است. ایشان نشان می‌دهند درعین‌حالی که دختری بایسته برای پدر و مادر هستند، مادری لایق برای فرزندان و همسری دلسوز و همراه برای شوهر و بهترین ایثارگر در حوزه انفاق و رسیدگی به محرومان هستند. ایشان بانویی بامعرفت، عالمه، معلمه و فعال درصحنه سیاست و بهترین مدافع ولایت هم هستند.

بنابراین بانوی مسلمان با الگو گیری از حضرت زهرا، باید در ساحت‌های مختلف زندگی فعال بوده و بتواند جمع مسئولیت‌ها را با هم داشته باشد.

- تولیدات علمی حوزه‌های خواهران در سال‌های پس از انقلاب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

وفادار: به نظر بنده به برکت انقلاب اسلامی تحول عظیمی در عرصه علم و پژوهش توسط بانوان صورت گرفته است. انقلاب اسلامی علاوه بر تأکید به نقش همسری و مادری بانوان، با اهتمام به کرامت زن، حضور در عرصه‌های اجتماع، علم، تحقیق و پژوهش را فراهم نموده است، هرچند این تولیدات علمی مغفول مانده و به عرضه در مجامع علمی نرسیده است.

در شرایطی که زمینه تحصیل علم، تحقیق و پژوهش برای بانوان فراهم گردیده و خواهران محقق و پژوهشگر و با تحصیلات عالی در جامعه افزایش‌یافته‌اند ولی شرایط بیان و عرضه آنان در جامعه ایجاد نگردیده است و حوزه‌های علمیه در ایجاد این فضا برای خواهران باید بیش‌ازپیش اقدام نموده و دستاوردهای بانوان را به جامعه عرضه نماید.

حتی ضروری به نظرمی رسد سرفصل‌های دروس خواهران با توجه به نیازهای آنان تنظیم گردد و از مباحث غیرضروری چون قسمت‌هایی از بیع و خیارات پرهیز شود.


منبع: شبكه اجتهاد