خنده‌ای تحت تاثیر یک اتفاق تلخ

 
نمایش «تاکسیدرمی» که در بخش مسابقه تئاتر ایران دو، سی‌وهفتمین جشنواره تئاتر فجر حضور پیدا کرده، دست به بیان روایتی جدید از دفاع مقدس زده است.

مجتبی رستمی‌فر که طراح صحنه و کارگردان این اثر بوده خود بچه اهواز است و جنگ را از نزدیک لمس کرده، او در این باره گفت: هنوز هم اثرات جنگ در زندگی ما وجود دارد. هنوز هم بچه‌هایی به دنیا می‌آیند که در اثر تأثیرات شیمیایی‌ها و حملات جنگ با مشکل به دنیا می‌آیند به همین دلیل می‌خواهم نمایشم را به تمام مردم زجر کشیده اهواز تقدیم کنم و امیدوارم روزی در این شهر که سرمایه بسیار زیادی دارد، حداقل یک مرکز تئاتر شهر ایجاد شود.

کارگردان این نمایش معتقد است: «تاکسیدرمی» موضوعیت این اثر حول محور جنگ و دفاع مقدس است. اما این‌بار با نگاه محیط زیستی و توجه به اقلیم خوزستان.

در این نمایش تمامی شخصیت‌ها حیوان هستند، حیوانات اهلی که زندگیشان در خلال جنگ ایران و عراق دچار مشکل شد و جنگ بر روی زندگی آنها هم تأثیرات زیادی گذاشته است. به این ترتیب حیواناتی چون کبوتر، گربه، خر، وزغ، سگ، ماهی و خرچنگ و … از کاراکترهای «تاکسیدرمی» هستند.

رستمی‌فر با بیان اینکه حوزه کاری‌اش و رسول حق‌جو که نویسنده این نمایش بوده، حوزه جنگ و دفاع مقدس است درباره این تفاوت نگاهی که به مقوله جنگ ایران و عراق داشتند، توضیح داد: همیشه تلاش‌مان این بوده که از دریچه متفاوتی و از منظر حیوانات به مقوله جنگ نگاه کنیم بنابراین، این‌بار به سراغ مشکلات محیط زیستی و زیست بوم این منطقه رفتیم که هنوز که هنوزه بعد از گذشت حدود ۳۰ سال همچنان اثرات آن پا برجاست. محیط زیست این منطقه در اثر جنگ با مشکلاتی مواجه شد، زیست بوم تغییر کرد و به این نتیجه رسیدیم که حیوانات هم بر اثر جنگ دچار مشکلاتی شدند.

همانطور که در کاتالوگ این نمایش آورده شده است، بخشی از قسمت‌های این نمایش مستند است؛ از شکسته شدن «حصر خرمشهر» که پس از ۵۷۸ روز اشغال در سوم خرداد ۶۱ صورت گرفت تا گردان «قاطریزه» که در منطقه جنوب غربی کردستان مستقر بودند و به دلیل کوهستانی و صعب العبور بودن منطقه، تجهیزات، نیروها و حتی بازگرداندن مجروحان و پیکر شهدا از خط مقدم از قاطر استفاده می‌کردند، تا شهری به نام «رُفَیِع» که همه ساکنان آن از مردم عرب و شیعه خوزستان بودند که بعد از شروع جنگ تمام ساکنان آن مجبور به ترک محل زندگی‌شان شدند را می‌توان مثال زد که در این نمایش هست.

دکور این نمایش در کنار طراحی لباس و کاراکترهای آن از عوامل جذابیت این اثر بود، زمین صحنه پوشیده از خاک بود و جعبه‌های مهمات و نمادهایی از جنگ در بخش‌های مختلف آن به چشم می‌خورد و همین اِلِمان‌ها یادآور فضای جنگ بود. حتی پوششی که برای هر یک کاراکترهای این نمایش طراحی شده بود نشانی از جنگ داشت و به طور مثال صدف حلزون، یک کوله پشتی نظامی بود یا حتی لباس قورباغه و وزغ نیز به همین ترتیب یادآور فضای جنگ بود.

بر همین اساس کارگردان این نمایش درباره نمادسازی‌ها و نحوه طراحی صحنه، لباس و دکور «تاکسیدرمی» نیز توضیح داد: نگاهی که من به طراحی صحنه داشتم به بحث محیط زیستی برمی‌گردد که هنوز اثرات جنگ در شهرهای مختلف وجود دارد و هنوز وقتی در خوزستان که قدم می‌زنید نخل‌هایی را می‌بینید که از بین رفته‌اند و یا خاک این منطقه پر از آثار جنگ است. در بخش طراحی لباس هم با مواردی مواجه بودیم که باید به آنها توجه می‌کردیم. تمام شخصیت‌های اصلی ما حیوانات بودند بنابر این باید نمادسازی درستی انجام می‌دادیم اما نمی‌توانستیم از لباس‌های عروسکی و حیوانات استفاده کنیم زیرا در آن صورت نمایش ما از جدی بودن خود خارج می‌شد و اشتباهاً جز آثار کودک و نوجوان قرار می‌گرفت.

در زمان اجرای این نمایش بارها پیش آمد که مخاطبان از برخی دیالوگ‌های نمایش می‌خندیدند اما رستمی‌فر معتقد است که ما نیازی به خندیدن و یا خنداندن تماشاگر نداشتیم زیرا اگر خنده‌ای هم به وجود بیاورد، خنده تلخی است. اما با این حال بعد از اجرای این نمایش تعدادی از تماشاگران پیش من آمدند و بیان کردند فکر نمی‌کردیم برای حیوانی، بخواهیم گریه کنیم.

او ادامه داد: در قرارداد ما با مخاطب تمامی کاراکترها حیوان هستند بنابراین در این نمایش ما با تعدادی حیوان مواجه می‌شویم که خود شخصیتی مجزا دارند. تنها هدف ما این بود که می‌خواستیم تأثیرات جنگ را بر روی این حیوانات نشان دهیم.

کارگردان این اثر نمایشی در بخش پایانی این گفت‌وگو درباره مشکلات حضورشان در این جشنواره و هزینه‌هایشان بیان کرد: در تئاتر همیشه مشکلات مالی وجود داشته است، مخصوصاً برای گروه‌های نمایشی که می‌خواهند از شهرستان در یک جشنواره حضور پیدا کنند و اگر آنها دکور سنگینی هم داشته باشند دیگر همه چیز سخت‌تر می‌شود. واقعاً هزینه‌ها و مشکلات سرسام‌آور شده است اما خوشبختانه کمک هزینه ورودی که قرار بود جشنواره پرداخت بکند به دست گروه‌ها رسیده است.

نمایش «تاکسیدرمی» به نویسندگی رسول حق‌جو، کارگردانی مجتبی رستمی‌فر و بازی ناصر آل خمیس، امجد جلالی، حسین گلچین زاده، سید احمد موسوی راد، میلاد هارونی در جشنواره‌ی تئاتر فجر روی صحنه رفت.

---

منبع: ایسنا