نمایش فریاد صیادان ایرانی علیه چینی‌ها در «دریابست»

ماجرای حضور کشتی‌های چینی در خلیج‌فارس و دریای عمان و تبعات این حضور که به بیکاری صیادان ایرانی منجر شده در مستندی به نام«دریابست» روایت می‌شود که فارغ از التهاب سوژه به شکل‌گیری و تولید مستندی جذاب و تأثیرگذار تبدیل شده و از آن دست مستندهایی است که هم رویکرد انتقادی دارد هم افشاگرانه و این کارکرد آسیب‌شناسی آن را برجسته‌تر کرده است.

مستند «دریابست» به ماجرای حضور کشتی‌های چینی در خلیج‌فارس و دریای عمان می‌پردازد که باعث ایجاد مشکلات و مسائل فراوانی برای صیادان بومی شده است. جسورانه بودن این مستند به لحن و روایت آن‌هم حس و حال گرم و تازه‌ای می‌بخشد و آن را از یک مستند صرفاً اطلاع‌رسان به مستندی چالشی بدل می‌کند که مخاطب را از تماشاگری منفعل به تماشاگری کنشگر بدل می‌کند.

 ازجمله ویژگی‌ها مهم این مستند فضاسازی موقعیت و سوژه است که مبتنی بر مؤلفه‌های بومی و محلی بوده و جالب اینکه در روایت و نریشن آن‌هم این مؤلفه لحاظ شده. به این معنا که لهجه راوی مستند هم محلی است. این تمهید کمک می‌کند تا درواقع از منظر و صدا صیادان بومی به طرح سوژه خود پرداخته و انتقاد و اعتراض به این وضع را در این صورت‌بندی نمادین، برجسته‌تر کند. ضمن اینکه در این روایت از مقدمه‌چینی‌ها و اضافه گویی ها پرهیز شده است تا صراحت بیانی مستند، زبان انتقادی آن را اثربخش‌تر کند. باوجوداینکه یک‌طرف این قصه به صیادان بومی مربوط می‌شود و اساساً آن‌ها کانون مرکزی مستند هستند اما مستندساز تلاش کرده است تا در رویکرد موضوع محور به بازنمایی سوژه بپردازد که این تمهید هم آن را از شخصی شدن سوژه دور می‌کند و هم اهمیت ملی این چالش را برجسته‌تر کرده است.

تبدیل سوژه از یک معضل صنفی به یک موضوع ملی به واسطه نوع روایت، تمهیدی هوشمندانه است که مستند را از یک گزارش تصویری صرف به گزارشی مطالبه‌گرانه بدل می‌کند و سویه چالشی آن را بر سویه نمایشی اثر رجحان می‌دهد. موضوع محور کردن سوژه موجب می‌شود تا نگاهی پژوهشگرانه به سوژه شکل گرفته و همه عواملی که در شکل‌گیری این رخداد مؤثر بوده مورد خوانش قرار بگیرد. از دل همین روایت است که تناقض‌ها و دوگانگی‌ها در مواجهه مسئولان در حل این معضل برملاء شده و لحن منتقدانه اثر قوام می‌گیرد. تماشای این مستند، مخاطب را هم عصبانی می‌کند و هم غمگین می‌کند. عصبانیت از زد و بندهایی که اقتصاد صیادان بومی را فلج کرده و غمگین شدن از وضعیت مظلومانه صیادان بومی که قربانی این سیاست‌ها شده‌اند؛ صیادانی که سالهاست به شکل سنتی از دریا کسب روزی می‌کند اما یک توافق پشت پرده، تمام این زیست سنتی را برهم زده و آن‌ها را با بحران معیشتی مواجه می‌کند. صیادانی که صرفاً نگاه معیشتی به دریا ندارند با آن ارتباط عاطفی و انسانی برقرار می‌کنند و باور دارند که اگر با دریا به‌خوبی برخورد نکنند، دریا هم پاسخ مناسبی به آن‌ها نخواهد داد. حالا با همین نگرش شاهد صیادان چینی در دریایی هستند که نه‌فقط محل کسب درآمد که امید به زندگی‌شان است. دردناک‌تر، پیامدهای این تصمیمات و سیاست‌گذاری‌هاست که منجر به بیکاری جوانان منطقه و گرایش آن‌ها به قاچاق و مواد مخدر می‌شود. تلخ‌تر از این چنانکه در مستند می‌بینیم عقوبت برخی از آن‌هاست که به زندان و اعدام ختم شده است!
محمود شهبازی کارگردان مستند دریابست

مستند «دریابست» را می‌توان‌ هم یک مستند اعتراضی درباره سوژه دانست و هم روایتی مصداقی و مستدل از سیاست‌گذاری‌های ویرانگر و خانمان‌سوزی که بر مبنای منفعت‌طلبی‌های سیاسی رخ می‌دهد. ساخت چنین مستندهایی هم جسارت می‌خواهد هم حمایت. جسارتش را باید از مستندسازان دلسوز انتظار داشت و حمایتش را از سازمان‌ها و نهادهایی که منافع ملی کشور برایشان دغدغه جدی است.

مستند «دریابست» با محوریت مسائل و مشکلات صیادان سنتی منطقه هرمزگان و نوار ساحلی مکران و به کارگردانی محمود شهبازی و با حمایت سازمان اوج ساخته شده‌ است.

---

منبع: خبرگزاری تسنیم/ محمدحسین حقیقت طلب