وقتی اختلاف فرزندان مانع ازدواج می‌شود
سازگاری خواهر و برادر ناتنی در یک خانه
ممکن است در خانواده‌هایی که بعد از طلاق شکل می‌گیرند، هر یک از والدین فرزند یا فرزندانی از ازدواج قبلی خود داشته باشند که در این نوع خانواده، روابط بین فرزندان به گونه‌ای دیگر تعریف می‌شود.
در حال حاضر ساختار سنتی خانواده متحول شده و انواع و اشکال متفاوتی از خانواده شکل گرفته که خانواده ترکیبی یکی از همین اشکال نوظهور است؛ خانواده‌ای که از پیوند زن و مردی که دارای فرزندانی از ازدواج سابق‌شان هستند، تشکیل می‌شود. در این خانواده ترکیب پیچیده‌ای از روابط خونی و نسبی وجود داشته و برخورد با هر یک از اعضای بهم پیوسته در پی ازدواج مجدد با چالش‌هایی مواجه می‌شود.
در این نوع از خانواده ممکن است هر یک از والدین فرزند یا فرزندانی از ازدواج قبلی خود داشته باشند که این مسئله منجر می‌گردد روابط حسنه فرزندان ناتنی با یکدیگر و سازشگری، کنار آمدن باهم و جلوگیری از به وجود آمدن تصور بی‌عدالتی، بی‌توجهی و مورد غفلت قرار گرفتن، احساس محرومیت و در نتیجه افسردگی و انزوا از خانواده به مسئله‌ای حیاتی بدل گردد.
ناتنی‌هایی که تنی را جدا می‌کنند
خانواده‌های ترکیبی، در ترکیب فرهنگی ایران شکل اصلی خانواده را تشکیل نمی‌دهند؛ حتی با وجود افزایش آمار طلاق در ایران تنها 10درصد خانواده جدید را شکل می‌دهند که در این آمار تعداد ازدواج‌های مجدد دارای فرزند مشخص نیست. تفکر قالب در ارتباط با این شکل خانواده اغلب با تصور غیرمتعارف و غیراستاندارد و وصله ناجور بودن همراه است. از این رو در مقایسه با ازدواج اول، خانواده‌های ترکیبی بیشتر استرس‌زا، تعارض‌زا و کمتر همبستگی‌زا توصیف می‌شوند.معمولاً در خانواده‌های تک سرپرست، صمیمیت خاصی بین فرزندان و پدر یا مادر به وجود می‌آید. با ازدواج مجدد، شخص دیگری را وارد حلقه محکم همبستگی خانواده اولیه می‌شود و کودکان احساس می‌کنند دیگر جایی در خانه ندارند؛ زیرا این فرد جدیت، محبت و توجه پدر یا مادر را به خود جلب خواهد کرد. در نتیجه، رقابت‌ها و کشمکش‌های احیاناً شدیدی بین فرزندان و پدر/مادر خوانده، به ویژه در آغاز زندگی جدید، روی می‌دهد.
داستان‌ها یا افسانه‌هایی که در آنها مادرخوانده در چهره‌ای شریر و سنگدل و پدرخوانده به صورت فردی بی‌رحم و تجاوزگر، تصویر می‌شوند، تا حدودی بیانگر این نگرش‌های فرهنگی‌اند که باعث بدنامی خانواده ناتنی شده است. از سوی دیگر، فقدان هنجارهای مشخص در مورد نقش هر یک از اعضای خانواده ناتنی و جنبه آرمانی یافتن خانواده طبیعی موجب گردیده جامعه همان انتظارهایی را از خانواده ناتنی داشته باشد که از خانواده طبیعی دارد و درعین‌حال، به دلیل همان کلیشه‌ها و ابهام‌های فرهنگی، خانواده‌های ناتنی کمک لازم را برای انطباق یافتن با انتشارات جامعه دریافت نکنند.(1)
زن/مرد ناخوانده چه کار کنند؟
بسیاری از مشکلات خانواده‌های ترکیبی ناشی از ناتوانی والدین در درک فرزندان و فرصت ندادن برای پذیرش تغییرات است. فرزندان در این شرایط علاوه برکنار آمدن با موضوع نداشتن یکی از والدین، اکنون باید با چالش بزرگ‌تری همچون پذیرش ناپدری یا نامادری و وجود خواهر و برادر جدید کنار بیایند. برخی از والدین با اصرار بر آنها تلاش می‌کنند تا این فرآیند را تسریع بخشند فارغ از آنکه این اصرار تنها منجر به تظاهر و فریب والدین و پرورش نفرت و کینه درونی نسبت به اعضای غیر هم‌خون خواهد شد.- زن و مرد، باید با فرزند جدیدشان همانند فرزند خونی خویش برخورد کنند؛ به‌دوراز افراط در ابراز احساسات مثبت (که منجر به لوس شدن فرزندان گشته و تصور باج‌خواهی را در آنان به وجود می‌آورد) و اجتناب از برخوردهای پرخاشگرانه و منفی (همچون تنبیه بی‌دلیل فرزندان برای نشان دادن یکسانی در برخورد با هر دو فرزند) و درعین‌حال اقتدار خویش را حفظ کنند.
- اگر امکان سفر برای خانواده وجود دارد در طول سفر پروژه‌های مشارکتی بین فرزندان گذاشته و زمینه همکاری و توافقاتی در خصوص آنها را فراهم کنند تا آنها یکدیگر را به فضاها و مرزهای مابین خود راه دهند.
- اگر فرزندان وسایل و اتاق مشترک دارند فضای بین آنها را تقسیم کرده و برای هر یک قانون‌های مشخص گذاشته شود. این قوانین نباید به گونه‌ای باشد که فرزندان احساس کنند خانه‌شان به پادگان تبدیل شده و این هم به علت حضور افراد تازه وارد است. تمام قوانین باید با افزایش همدلی و محبت بین اعضای خانواده از سوی والدین وضع شود به صورتی که اگر فرزندان تنی از وسایل فرزندان ناتنی استفاده کردند موجب دلخوری و مشاجره بین آنها نشود.
فرزندان تنی و ناتنی چه کار کنند؟
- فرزندان باید بدانند که والدشان همچنان به فکر آنها است و برای بهبود وضعیت در حال تلاش است. فراموش نکنند که شرایط ممکن است کمی تغییر کرده باشد، اما محبت در قلب والدین هرگز از بین نمی‌رود.- در صورت برخورد و درگیری میان فرزندان آنها باید بتوانند احساسات خود را ابراز کنند هرچند که این احساسات پرخاشگرانه و مملو از عصبانیت باشد. اما همچنان در نظر داشته باشید که فرزندان نباید پا را از حد خود فراتر بگذارند و باید در چهارچوب قوانینی که از سوی والدین وضع شده، عمل کنند.
- فرزندان در برخورد با خواهر و برادر ناتنی باید آگاه باشند که زمان همه‌چیز را درست خواهد کرد و به‌مرور همه مشکلات حل خواهد شد. آنها باید بدانند داشتن یک برادر و یا خواهر هرچند ناتنی در زندگی، برای انسان باعث دلگرمی است و ممکن است در طول زمان و کنارهم بودن آنها آینده بهتری را برای زندگی‌شان رقم بزند.
پی‌نوشت:
(1)بستان، حسین (1382). به نقل از ون رابینسون، اسلام و جامعه شناسی خانواده، موسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه.
