حسادت هایی از نوع خواهر و برادری

چگونه حسادت بین بچه‌های با جنسیت مخالف (یکی دختر و دیگری پسر) را در خانواده از بین ببرم؟

عوامل ایجاد حسادت در بچه ها:
۱. روش ناپسندیده‌ی مقایسه فرزندان با یکدیگر
۲. ورود فرزند دوم
۳. تحقیر کردن فرزند در مقابل همسالان و دیگران
۴. تمایز قائل شدن میان فرزندان و یکی را برتر از دیگران دانستن
۵. فرق گذاشتن در تشویق و تنبیه بچه‌ها
۶. حساس‌تر بودن بچه‌ها در سال‌های اولیه (۳ تا ۴ سالگی)

باید توجه کرد که عملکرد والدین در ایجاد حس حسادت یا از بین بردن آن در کودکان بسیار مهم است. والدینی که به‌طور صحیح و منظم با فرزندان خود رفتار می‌کنند مثلاً در هنگام ورود فرزند دوم، همواره فرزند اول را برای کمک به بزرگ کردن فرزند دوم فراخوانده و طوری رفتار کنند که فرزند اول، فرزند دوم را عاملی برای فراموشی خود نداند، حسادت پیش نخواهد آمد؛ اما درصورتی‌که غیر از این باشد کودک از هر فرصتی برای اذیت و انکار او استفاده می‌کند.

با دست در چشم یا گوش او کردن، بالش بر روی او گذاشتن و یا بر روی او افتادن سعی می‌کند بی‌اعتنایی را که از جانب پدر و مادر می‌بیند بدین‌صورت تلافی کند. کودک تمایل دارد همه‌ی محبت‌های خانواده به‌خصوص مادر، همواره متوجه او باشد او تنها کسی باشد که خانواده به او فکر می‌کند و تحمل هیچ رقیبی را هم ندارد.

فرزند جدید یا هر کس دیگری که ورودش توجه خانواده را به خود جلب کند، او را به فکر می‌اندازد تا هرگونه رقابتی اعم از پنهان و آشکار را برای منحصر کردن عشق والدین به خود انجام دهد. البته حسادت‌های پنهان و آشکار کودکان به برخورد والدین با حسادت آنان ارتباط دارد.

بعضی از بچه‌ها در ابراز حسادت مورد خشم والدین قرار گرفته و حسادت خود را سرکوب یا پنهان می‌کنند. بعضی از والدین نیز باسیاست‌های خاص خود را ملزم نمی‌کنند که دلیلی برای حسادت بچه‌ها بیابند و همواره مدعی‌اند که بین فرزندان خود فرقی نگذاشته و همه‌چیز را حتی دوست داشتن خود را به‌طور یکسان بین آن‌ها تقسیم کرده‌اند. با تمام این اوصاف هیچ‌کدام از این دلایل، حسادت را از بین نمی‌برد. ورود فرزند دوم یا نوزاد جدید، برای دیگر فرزندان ایجاد حسادت می‌کند چون والدین بیشتر به او می‌پردازند و او مرکز توجه پدر و مادر قرار می‌گیرد.

گاهی در شرایط طبیعی محیط زندگی، مسئله سن و جنس بین فرزندان حسادت به وجود می‌آورد زیرا مثلاً پسران بزرگ‌تر آزادی و مزایای بیشتری خواهند داشت و دختران در این زمینه حسادت می‌نمایند و برعکس پسران به خواهران خود حسادت می‌ورزند زیرا فکر می‌کنند والدین بیشتر به آن‌ها توجه دارند و حتی دو خواهر و یا دو برادر هم ممکن است در زمینهٔ های مختلف حسادت کنند. هر یک از این موارد مذکور به‌طور طبیعی وجود دارند ولی زمانی خطرناک می‌شوند که والدین با رفتار اشتباه خود بخواهند به خاطر برآوردن خواسته‌های فرزندان، مسئله‌ی اختلاف سن و جنس را مطرح کنند تا فرزندان دیگر را متقاعد سازند. مثلاً در این موارد گفته شود که برادرت پسر است پس به کوچه رفتن و بازی کردن او اشکالی ندارد و یا چون او بزرگ‌تر است می‌تواند تا دیر وقت بیدار بماند.

همین استدلال‌های اشتباه باعث می‌شود تا حسادت بچه‌ها بروز بیشتری یابد. مورد دیگری که موجب تقویت حس حسادت بچه‌ها می‌شود این است که کودکی به خاطر جنسیت، توانایی‌های ذهنی، قیافه و استعدادهای ذاتی بیشتر مورد توجه و تائید قرار گیرد. کلاً هرگاه یک ویژگی و توانایی فردی مورد توجه قرار گیرد، حسادت شدیدی در دیگران به وجود خواهد آورد. ولی این دلیلی موجه برای داشتن برخوردی یکسان با کودکان بزرگ‌تر و کوچک‌تر نیست؛ زیرا یکسان برخورد کردن نیز صحیح نیست فقط والدین باید شرایطی را به وجود بیاورند که توانایی‌های هر کودک در آن شرایط زمینه‌ی ظهور و بروز یابد. مثلاً به کودکان بزرگ‌تر می‌توان اجازه‌ی انجام بعضی از کارها را که متعلق به بزرگ‌ترهاست داد تا بدین‌وسیله بتوانند ثابت کنند که بزرگ‌تر شده و توانایی انجام بعضی از کارها رادارند. در این صورت جایگاه خود را در خانواده شناسایی می‌کنند و به فرزند کوچک‌تر حسادت نخواهند کرد.

پس والدین باید احساسات کودکان خود را درک کرده و به آن‌ها کمک کنند تا به‌صورت درست بر احساس اشتباه خود غلبه یابند نه اینکه با رفتار اشتباه باعث حسادت بیشتر شوند و آن‌ها باید از شدت حسادت بین فرزندان خود بکاهند و در این راه نباید هیچ‌یک از فرزندان قربانی فرزند دیگر شود و یا موجب شوند که فرزندی در حق فرزند دیگرشان فداکاری نماید مثل آنکه به کودک بزرگ‌تر گفته شود که وسیله‌ای را که متعلق به اوست به برادر یا خواهر دیگرش بدهد چون او آن را می‌خواهد چون خطر حسادت زمانی بیشتر می‌شود که کودک حس کند نه‌تنها باید از حق خود بگذرد بلکه توجه و محبت خانواده را نیز از دست‌داده است.

والدین برای تربیت فرزندان باید از یک روش استفاده کنند و فرقی بین آن‌ها گذاشته نشود. معمولاً کودکان خردسال در ارائه‌ی حسادت خود سیاستی ندارند و نقطه نظرات خود را با طرق مختلف مطرح می‌کنند مثل‌ اینکه نوزاد را در آغوش گرفته و در یک فرصت مناسب او را پرتاب کرده و یا با ضربات آسیب به او وارد می‌کنند. در چنین شرایطی پدر و مادر علاوه بر اینکه نباید اجازه دهند که کودک بزرگ‌تر به این اعمال آسیب‌رسانی چه از لحاظ جسمی و چه کلامی ادامه دهد بلکه هرگز نباید برای حفظ فرزند کوچک‌تر با تهدیدهای خود، امنیت فرزند بزرگ‌تر را به خطر اندازند زیرا این حرکات به هردوی آنان آسیب می‌رساند و والدین باید از هردوی آن‌ها مواظبت نمایند. در این مواقع باید به کودک بزرگ‌تر تفهیم شود که زمانی هم او کوچک بوده و چون قدرت نگهداری از خود را نداشته بزرگ‌ترها به او کمک می‌کردند و برای درک بهتر این موضوع بهتر است او در کارهای نگهداری فرزند بعدی سهیم شود تا حسادتش کمتر شود.

در زمان خشم کودک بزرگ‌تر، می‌توانیم انگیزه‌ی اعمالش را به او گوشزد کنیم. با جملاتی از قبیل «حالا فهمیدم تو چقدر عصبانی هستی! این را زودتر به من بگو «یا» هر وقت احساس تنهایی می‌کنی به آغوش من بیا و «یا» سریع کنار من بنشین من متوجه شده‌ام و مدت زیادی را با تو خواهم بود تا آن تنهایی تو را رها کند» باعث کاهش حسادت و خشم او شویم.

یکی دیگر از عواملی که موجب کاهش حسادت فرزندان شما می‌شود این است که جداگانه مورد ابراز علاقه و محبت شما قرار بگیرند. هیچ اشکالی ندارد که فرزندان شما متوجه شوند که آنان را به‌طور یکسان دوست ندارید بلکه بهتر است در عملکرد شما دریابند که رابطه‌ی شما با هر یک از آنان جداگانه است. بدین گونه زمانی جداگانه برای هر یک در نظر بگیرید و در تمام آن مدت از فرزندان دیگر صحبت نکنید. بگذارید فرزند شما حس کند که کاملاً وقتتان را برای او گذاشته‌اید.

زمانی که با یكی از كودكان خود می‌گذرانید سعی كنید فقط با او باشید در آن لحظه به كودک خود اجازه بدهید احساس كند كه او تنها فرزند خانواده است این‌گونه رفتارها سبب می‌شود آتش حسادت کودک خاموش و جایگاه واقعی خود را در خانواده درک کند. وقتی با یكی به گردش می‌روید فكرتان را معطوف آن دیگری نكنید، دائماً راجع به او صحبت نكنید، برایش هدیه نخرید و آن لحظات را به طول كامل در اختیار كودكی كه با شما هست، باشید.

 مطالعه‌ی کتاب زیر مفید است:
درمان ناسازگاری و حسادت خواهر و برادر / نویسنده: آدل فابر

---

 منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره شیوه های تربیتی مرکز مشاوره تبیان