جولان سگ‌ها زیر سایه بی‌قانونی
ولنگاری سگی
نگهداری از سگ به‌عنوان یک حیوان خانگی الگویی غیر ایرانی است که وارد زندگی شهری امروز شده اما متاسفانه حتی علاقه‌مندان به این کار حتی از غربی‌ها درست الگو نگرفته‌اند و اکنون سگ عشق و علاقه برخی و دردسر عده‌ای دیگر شده است!
نگهداری از حیوانات خانگی از جمله سگ به دلایل مختلف در کشورهای جهان رشد داشته است. برزیل با 47میلیون، چین با80 میلیون، امریکا با 145 میلیون، ژاپن با 73 میلیون، فرانسه با 18 میلیون، المان با 14 میلیون و انگلیس با 17 میلیون (2017) از کشورهای رده اول در نگهداری سگ و گربه هستند. در این کشورها زندگی صنعتی با آمیخته شدن به فرهنگ لیبرال و اومانیستی که توام با از هم گسیختگی عاطفی و خانواده بوده است، میل شدید به این سبک در تعامل با حیوانات کرده است. البته آنها نتوانستند از آسیب‌های بهداشتی، جسمی و ذهنی این تعامل مصون بوده و وجود آن را منکر شوند. انواع عفونت‌های باكتریایی قارچی و انگلی، آلرژی‌ها و جراحات ناشی از این حیوانات از جمله سگ، بخصوص در افرادی كه سیستم ایمنی ضعیفی دارند، كودكان، زنان باردار و بیمارانی با اندام‌های پیوندی، باعث بروز بیماری‌های خطرناک و حتی كشنده می‌شود.(1)
حیوانات خانگی آری یا نه؟
علاقه انسان به نگهداری حیوان به دوران باستان بر می گردد. یافته های باستان شناسی حکایت علاقه انسان به حیوانات خانگی از 15 هزار سال پیش دارد. در واقع تعامل انسان با محیط زیست و حیوانات موضعی اجتناب ناپذیر است و اصولا نگهداری از حیوانات خانگی امری مذموم نیست بلکه دارای فوایدی بوده و در اسلام احکام و توصیه های بسیاری در اینباره وجود دارد (مراجعه شود به فصل اول کتاب مفاتیج الحیات، نشر اسرا، ایت الله جوادی آملی) تا جایی که برای حیوان نفقه واجب بر عهده نگهدارنده است، منتها آنچه امروز در اینباره نقض می شود شرایط مکانی، آداب نگهداری و انتخاب نوع حیوانات خانگی است.کسانی که به صورت تقلیدی به این نوع سبک زندگی روی آورده اند و به دنبال کسب جایگاه اجتماعی از این طریق اند و نسبت به محدودیت های قانونی برای تبرج با حیوانات خانگی انتقاد دارند بعید است بتوانند قوانین موشکافانه و سخت گیرانه کشورهای مرجع! خود را در اینباره لحظه ای تحمل کنند.
نوع مدرن نگهداری از حیوانات خانگی در قرون هفدهم و هجدهم میلادی در اروپا آغاز شد و نقاشی‌هایی که از شاهزادگان به همراه حیوانات خانگیشان به تصویر درآمدند، بر درستی این مساله صحه می‌گذارند در یونان، مصر و ایران باستان هم این کار در میان شاهزدادگان رواج داشته است.(2)
حال نگهداری از حیوانات خانگی در کشور ما به ویژه کلان شهر ها با خوانش غربی رشد داشته است با این تفاوت که کشورهای آمریکایی، اروپایی و حتی آسیای شرقی در پشت این فرهنگ اشتباه خود قوانین مشخصی دارند که توانسته در راستای رعایت حقوق دیگران و حیوانات گام های مثبتی بر دارد ولی متاسفانه مظلومیت فرهنگ غنی ایرانی اسلامی و خلا مواد قانونی جامع و مانع در اینباره باعث شده است شاهد نقض حقوق همسایه، شهروندان، حیوانات و همچنین مشکلات بهداشتی و روانی در کلان شهرها باشیم تا جایی که گرایش به حیوانات خانگی به جای فرزند آوری و گسترش خانواده توسط برخی روانشناسان توصیه می شود و شاهد تعدی به حریم و حقوق دیگران در تفرجگاه ها هستیم. این خلا قانونی و بازوی اجرایی ضعیف در این حوزه باعث شده تا ایران بهشت سگ بازها شود!
قوانین در غرب
کسانی که به صورت تقلیدی به این نوع سبک زندگی روی آورده اند و به دنبال کسب جایگاه اجتماعی از این طریق اند و نسبت به محدودیت های قانونی برای تبرج با حیوانات خانگی انتقاد دارند بعید است بتوانند قوانین موشکافانه و سخت گیرانه کشورهای مرجع! خود را در اینباره لحظه ای تحمل کنند.در آمریکا قوانین متعددی برای نگهداری از سگ ها وجود دارد از جمله قانون نژادها، حکم صدا، قانون قلاده، قانون سگ های مزرعه، قانون نگهداری سگ در مکان ها و جالب تر از همه قانون جمع آوری مدفوع است که بنا بر این قانون صاحبان سگ اگر مدفوع حیوان خود را از کوچه ها و پارک ها جمع آوری نکند بین 25 تا 1000 دلار جریمه خواهند شد.
در مثال دیگر در چین قانون حتی قد سگانی که می توانند در شهر نگهداری شوند( کمتر از 14 اینچ) را نیز مشخص کرده و گردش این حیوان را بین ساعات هفت صبح تا هشت شب ممنوع اعلام کرده است.
در هلند اگر کسی برای اولین بار اقدام به خرید سگ کند، علاوه بر آموزش‌های عملی نگهداری از حیوان باید دورههای تئوری نیز بگذراند. در بریتانیا اگر سگ به دیگران آسیب برساند بنا بر نوع و شدت آن، برای صاحب حیوان مجازات 5 سال حبس تا 14 سال زندان و جریمه نقدی در نظر گرفته شده است.(3)
در واقع فارغ از اینکه فرهنگ نگهداری از حیوانات خانگی در این کشورها بر چه مبنایی است یا چه آسیب هایی دارد، آنها سعی کرده اند با قانون گذاری حفظ حقوق انسان ها، حیوانات و بهداشت عمومی را مد نظر قرار دهند.
قوانین در ایران
در ایران اما بر خلاف اینکه اسلام برای حقوق حیوانات وانسان ها تاکیدات دقیق و جامعی بیان کرده است، در مواردی کلی و در چند حوزه مشخص به این موضوع در قانون اشاره شده است. در بند تبصره ماده سه آیین‌نامه اجرایی قانون آپارتمان‌ها در سال ۱۳۴۷ نگهداری این‌گونه از حیوانات در قسمت‌های مشترک یک ساختمان جرم محسوب شده و شخص دارنده حیوان خانگی به‌عنوان مجرم شناخته‌شده و سایرین می‌توانند از وی شکایت کنند برای نگهداری این نوع از حیوانات در واحدهای شخصی آپارتمانی نیز، قانونی گذاشته‌شده که ازنظر مقررات و قوانین بهداشت حیوان خانگی ایجاد بیماری نکند و برای همسایه خود نیز ایجاد مزاحمت نکرده باشد.(4)در قانون مجازت اسلامی ماده 501 ، 512 به صورت کلی به این موضوع اشاره شده و در ماده 522 به صورت خاص پرداخت شده است:
ماده 522- متصرف هر حیوانی که از احتمال حمله آن آگاه است باید آن را حفظ نماید و اگر در اثر تقصیر او، حیوان مزبور به دیگری صدمه وارد سازد، ضامن است. ولی اگر از احتمال حمله حیوان آگاه نبوده و عدم آگاهی ناشی از تقصیر او نباشد، ضامن نیست.
تبصره 1- نگهداری حیوانی که شخص توانایی حفظ آن را ندارد، تقصیر محسوب می شود.
تبصره 2- نگهداری هر وسیله یا شیء خطرناکی که دیگران را در معرض آسیب قرار دهد و شخص قادر به حفظ و جلوگیری از آسیب رسانی آن نباشد، مشمول حکم تبصره 1 این ماده است.
با این حال هنوز قوانین جامع و مانع که در آن به همه باید و نباید های مربوط به حقوق شهروندی، حقوق حیوانات و مسئله بهداشت عمومی توجه کند وجود ندارد. تنها تلاش قابل ذکر، طرح عده ای از نمایندگان در سال 89 است که بر اساس آن آوردن حیواناتی مانند سگ در اماكن و معابر عمومی ممنوع و مرتكب شونده به ضبط حیوان و جزای نقدی محكوم شود.
این طرح در صورت تصویب با یک ماده واحده و یک تبصره با اضافه شدن به قانون مجازات اسلامی گرداندن حیوانات خطرناك یا حیواناتی كه برای سلامت عمومی مضر بوده یا نجس العین می‌باشند، از قبیل سگ را در اماكن و معابر عمومی و وسائط نقلیه ممنوع کرده و مرتكب شونده را علاوه بر جزای نقدی از یک میلیون ریال تا پنج میلیون ریال به ضبط حیوان مذكور محكوم می کرد، همچنین بر اساس این طرح نگهداری از حیوانات مذكور در آپارتمان ها ممنوع و در منازل مسكونی چنانچه موجب نارضایتی هر یک از ساكنان شود، را نیز منع کرده بود و در صورت بروز تخلف و عدم توجه به اخطارهای دادسرا، جزای نقدی از 500 هزار ریال تا 5 میلیون ریال و ضبط حیوانات مذکور بعنوان مجازات تعیین شده بود که این طرح هم در لابلای اولویت های بهارستان گم شد و به جایی نرسید.
متاسفانه برخورد با معضلات اجتماعی مانند آلودگی هوا، استعمال دخانیات، سگ گردانی و دوردورهای تجمل گرایانه صرفا حرکت سینوسی دارد، با یک اتفاق ایجاد شده، با رسانه ای و داغ شدن و بروز واکنش ها اوج می گیرد و با فاصله گرفتن از نقطه شروع و وقوع یک رخداد تازه فراموش می شود. با توجه به افزایش نگهداری از سگ بعنوان حیوان خانگی در زندگی شهری و آسیب های بهداشتی و اجتماعی که به دنبال این سبک زندگی در حال افزایش است نیاز است تا نمایندگان در کمیسیون های مرتبط وضع قوانین در اینباره را مورد توجه قرار دهند. قوانینی که موجبات فرهنگ سازی درست در استفاده از حیوانات خانگی، آموزش لازم برای رعایت حقوق متقابل انسان و حیوان و رعایت بهداشت عمومی را تضمین کند.
پی‌نوشت:
1-حیوانات خانگی سلامت ما را تهدید می‌کنند، جام جم انلاین، 1393
2-تنهایی‌هایی که با حیوانات پر می‌شود، فارس،1397
3-نگاهی به قوانین سگ گردانی در ایران و جهان، مدآرا، 1397
4-آئین نامه اجرایی قانون تملک آپارتمان
