قدم زدن در تاریخ بصری انقلاب اسلامی

نمایشگاه "عکس روزهای انقلاب" یکی از برنامه‌های یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر است که به مناسبت چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی ایران در خانه هنرمندان برپاست. در این نمایشگاه که با کیوریتوری سیف‌الله صمدیان گرد آمده است، مجموعه‌ای از تصاویر به نمایش درآمده که گوشه‌هایی از تلاش نسل طلایی عکاسان ایران برای ثبت وقایع زمان انقلاب را در معرض دید مخاطبان می‌گذارد و فرصت مطالعاتی خوبی برای علاقه‌مندان عکاسی ایجاد کرده است.

این عکس‌ها آثاری است که از روزهای آغازین انقلاب تا 22 بهمن 57 توسط عکاسان ثبت شده است. در آن دوران تعداد زیادی از عکاسان ایرانی در میان مردم حضور داشتند و به ثبت عکس‌هایی از پیروزی انقلاب اسلامی پرداختند که برخی از آنها جوایز معتبر بین‌المللی را نیز کسب کردند.

اگرچه همه این عکس‌ها در شرایطی پر التهاب و مخاطره‌آمیز ثبت شده‌اند اما کیفیت آثار خلق شده توسط عکاسان ایرانی در تاریخ فتوژورنالیسم جهان از اهمیت خاصی برخوردار است که منجر به موفقیت‌ها و کسب جوایز معتبر جهانی برای این عکاسان شده است. عکاسان این تصاویر علاوه بر آنکه با ثبت یک لحظه، سندی تاریخی را به وجود آورده‌اند، خلاقیت خود را نیز به کار برده‌اند تا عکسی استاندارد و دارای جذابیت‌های بصری به وجود آورند.

یکی از مشهورترین تصاویری که در این مجموعه دیده می‌شود عکسی از قربان خلیل‌زاده است که در خیابان آزادی (آیزنهاور سابق) گرفته شده و جمعیت انبوهی از مردم را بر روی ساختمانی در حال ساخت، نشان می‌دهد.

در عکس‌های بهمن جلالی با صحنه‌های متفاوتی مواجه هستیم. مردی که بالای تابلوی راهنمایی خیابان رفته و عکسی از امام خمینی (ره) را در دست دارد. پسر جوانی که در کنار ماشینی در حال سوختن، اعلامیه پخش می‌کند و نمایی نزدیک از یک نظامی که اسلحه خود را به سمتی نشانه گرفته است، از آن جمله هستند.

در یکی از عکس‌های رنگی کامران شیردل با صحنه‌ای خالی از آدم‌ها مواجه هستیم که در گوشه‌ای از آن شعله‌های آتش زبانه می‌کشد و در کنار آن نوشته روی دیوار را می‌بینیم که: برادران و خواهران ما در این مکان شهید شدند. او در عکسی دیگر از داخل یک ساختمان و در نمایی نزدیک، شیشه‌های ترک خورده حاصل از شلیک گلوله را به تصویر کشیده است.

رعنا جوادی در یکی از عکس‌های خود، زنی محزون را نشان داده که بر مزار شهیدی نشسته است و در تصویری دیگر شاهد تظاهرات مردمی هستیم که عکس یک شهید را در دست دارند. عکس‌های دیگر او مردمی را نشان می‌دهند که با حالتی پیروزمندانه بر روی ماشین‌های در حال حرکت نشسته‌ و پرچم ایران یا عکس امام خمینی (ره) را در دست دارند.

آلفرد یعقوب‌زاده یکی از عکس‌های خود را از بالای ساختمان عکاسی کرده و آنچه دیده می‌شود نقاط ریزی از انبوه مردمی است که در خیابان حضور دارند، اما نکته جالب در این عکس، شاخه‌های درختی است که بر فراز سر مردم می‌بینیم و پسر جوانی روی آنها نشسته است. در عکسی دیگر مردم را در حال حمل تاج گلی می‌بینیم که بر روی آن کاغذهایی نصب شده و کلماتی مانند مجاهد، عبادت، عدالت و... روی آنها دیده می‌شود.

عکس‌هایی که از محمد فرنود به نمایش درآمده است همگی رنگی هستند. در عکس‌های او ورود امام خمینی به بهشت زهرا و ازدحام جمعیت دیده می‌شود. هلیکوپتری که حامل امام (ره) بوده در میان جمعیت انبوه فرود آمده و در تصویری دیگر، لحظه پیاده شدن امام از هلیکوپتر را می‌بینیم.

از محمود کلاری چند دسته عکس دیده می‌شود. بخشی از آنها به تظاهرات خیابانی و نقش آدم‌ها توجه دارد و بخشی دیگر که اغلب رنگی هستند به جزییات توجه کرده‌اند. کودکانی که در کنار مجسمه واژگون شده شاه در حال خندیدن هستند، سربازی که چهره خود را با پارچه سفید پوشانده است و سرباز دیگری که فشنگ‌ها را مانند دستبندی بر مچ دست خود بسته است، از آن جمله هستند.

شاهرخ حاتمی فرصت این را داشته که در نوفل لوشاتو تصاویری از امام خمینی (ره) تهیه کند و تصاویر مشهوری که از ایشان دیده شده است، در این نمایشگاه حضور دارد. بخش دیگری از آثار حاتمی نیز به مبارزات خیابانی اختصاص دارد و به ویژه صحنه حمل یک مجروح توسط سایر مبارزان، در این تصاویر دیده می‌شود.

از کاوه گلستان عکس جذابی را می‌بینیم که جمعیت انبوهی از مردم را از فاصله دور نشان می‌دهد و آنچه دیده می‌شود تنها نقاطی سیاه و سفید است. در عکسی دیگر امام خمینی (ره) را در قاب پنجره‌ای می‌بینیم در حالی که مردم دست اشتیاق به سوی ایشان دراز کرده‌اند.

در سالن دیگری از این نمایشگاه عکس‌های تعداد زیادی از عکاسان آزاد و مطبوعات به نمایش درآمده است که از آرشیو انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس و آرشیو روزنامه‌های کیهان و اطلاعات جمع‌آوری شده‌اند. در این مجموعه نیز شاهد تصاویر متنوعی هستیم که از حضور خبرنگاران خارجی در سطح شهر تا تجمع مردم در خیابان‌ها، شهدای مبارزات و... را شامل می‌شوند.

نمایشگاه "عکس روزهای انقلاب" یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر تا 29 بهمن در خانه هنرمندان ایران برپاست.

---

منبع: هنر آنلاین