از نظر فقهی ماهیّت و حقیقت «برات» چیست؟

پرسش :
از نظر فقهی ماهیّت و حقیقت «برات» چیست؟

پاسخ اجمالی:
بعید نیست كه گفته شود «برات» وام نیست؛ بلكه حواله همراه با هزینه انتقال سرمایه است، كما اینكه در عرف بازار و بانكدارى امروز آن را وام نمى دانند؛ بلكه نوعى حواله و كارمزد انتقال پول مى دانند.

پاسخ تفصیلی:
یکی از مسائل و مشکلاتی که در بحث ربا و بانکداری مطرح است این است که اصولا آیا «برات» نوعى وام و قرض الحسنه به تاجر یا بانك است؟ یا اینكه برات نوعى «حواله» توأم با كارمزد و هزینه حمل و نقل است؟ بعید نیست كه گفته شود برات وام نیست؛ بلكه حواله همراه با هزینه انتقال سرمایه است، كما اینكه در عرف بازار و بانكدارى امروز آن را وام نمى دانند؛ بلكه نوعى حواله و كارمزد انتقال پول مى دانند، این در حالى است كه در تحریرالوسیله آن را نوعى وام و قرض الحسنه تلقى كرده اند.

حال اگر سؤال شود که اگر برات را نوعى حواله با هزینه حمل و نقل بدانیم، معنایش این است كه این پول در دست بانك امانت است، كه به فلان كس برساند و فلان مقدار كارمزد بگیرد، در حالى كه مى دانیم بانك هیچگاه عین آن پول را به طرف نمى پردازد، بلكه آن را تبدیل به پول دیگرى مى كند. در پاسخ به این سوال می گوییم: آرى امانت است ولى امانتى همراه با وكالت در تبدیل، مثل اینكه به بانك مى گوید: این پول امانت است در دست شما به فلان كس برسان و شما وكیل هستى كه آنرا تبدیل كنى و پول دیگرى تحویل بدهى.

خلاصه اینكه به نظر مى رسد كه برات نوعى حواله است، نه وام و قرض الحسنه مشروط به نقصان.(1)


پی نوشت:
(1). گردآوری از کتاب: ربا و بانكدارى اسلامى‏، مكارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: علیان نژادى، ‏ابوالقاسم، مدرسه امام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم‏، 1380 شمسی، چاپ اول‏، ص 101.


منبع: وبسایت آیت الله مکارم شیرازی