چرا باید در فصل زمستان، شلغم بخوریم؟

شلغم جزو سبزی‌های بومی غرب آسیاست که ریشه آن به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود. ریشه گیاه شلغم که ما آن را با رنگ‌های سفید، سفید با لکه‌های بنفش، سبز، زرد یا گلی مایل به قرمز می‌بینیم، جزو ریشه‌های خوراکی بسیار پرخاصیت در تمام دنیا شناخته می‌شود.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید قبل از پیدایش و کشت سیب‌زمینی، شلغم به‌عنوان یک خوراک ارزان‌قیمت، طرفداران زیادی میان اروپایی‌های قرون وسطی داشت. این گیاه در قسمت‌های سردسیر و در فصل‌های سرد سال به راحتی کشت می‌شود.
هر چند شلغم را بومی غرب آسیا می‌دانند، این سبزی یا صیفی پرخاصیت به راحتی در فصل‌های پاییز و زمستان در نقاط مختلف آمریکایی شمالی، آسیا، کانادا و اروپا کشت می‌شود. برخی باستان‌شناسان اروپایی ثابت کرده‌اند کشت شلغم، سابقه‌ای حدود 4 هزارساله در اروپا دارد.

مروری بر خواص شلغم

شلغم از منظر طب سنتی، طبیعتی گرم و تر دارد و معمولاً از ترکیبات مانند فلفل، زیره، خردل و سرکه به عنوان مصلحات آن نام برده می‌شود. از آنجایی که شلغم بومی آسیاست، در طب سنتی آسیایی آمده که مصرف آن با افزایش انرژی همراه است. نکته قابل توجه دیگر اینکه در طب قدیم و طب سنتی، از شلغم به عنوان تصفیه کننده خون استفاده می‌کرده و می‌کنند.
بد نیست این نکته را هم بدانید که شلغم، حجم قابل قبولی از ویتامین C را در خود جا داده است. از این‌رو، مصرف آن در روزهای سرد سال می‌تواند علاوه بر افزایش انرژی و بهبود خلق‌وخو، باعث بالا رفتن قدرت سیستم دفاعی بدن شود و احتمال ابتلا به بیماری‌های مسری فصلی مانند سرماخوردگی را کم کند. از این‌رو، بد نیست در روزهای سرد پاییز و زمستان، هر روز از شلغم به عنوان میان وعده استفاده کنید.
دانستن این نکته هم ضروری است که مصرف شلغم می‌توان به بهبود مشکلات دستگاه ادراری و دفع سنگ کلیه کمک کند.
هنگام مواجهه با مشکلات تنفسی مانند گرفتگی بینی، سرفه یا سرماخوردگی نیز می‌توانید از شلغم بخارپز برای بهبود علائم بیماری خود کمک بگیرید.
استفاده از شلغم به صورت موضعی می‌تواند برای درمان تاول‌ها، سرمازدگی پوست و دردهای استخوانی یا مفصلی کاربرد داشته باشد.
اگر می‌خواهید میان انواع شلغم انتخاب بهتری داشته باشید، باید بدانید شلغم‌های سفت و توپُر، بهتر از شلغم‌های نرم و سبک هستند.
مصرف شلغم‌های کهنه و سبک می‌تواند باعث ایجاد نفخ‌های آزاردهنده شود. میان انواع شلغم، آن‌هایی که پوست شفاف، صاف و کمی براق دارند، بهتر از سایر شلغم‌ها هستند.
شلغم‌های کوچک، طعم شیرین‌تری نسبت به شلغم‌های بزرگ دارند و بخش درونی یک شلغم خوب باید کاملاً روشن و شفاف باشد.
بهتر است شلغم را در هوای کاملاً سرد و خشک نگهداری کنید. اگر شلغم را در بسته‌بندی مناسبی در قسمت خشک یخچال بگذارید، می‌توانید بدون نگرانی تا 2 هفته آن را حفظ کنید.
یک نکته جالب که در کتاب قانون ابن‌سینا به آن اشاره شده این است که ارزش تغذیه‌ای شلغم زمانی که با گوشت پخته می‌شود. بالاتر می‌رود و خوردن شلغم پخته با گوشت می‌تواند به شدت باعث نرم شدن سینه و گلو در افراد مبتلا به سرماخوردگی شود.

عوارض جانبی

هر چند برای مصرف شلغم در حد خوراکی، عوارض جانبی خاصی گزارش نشده، استفاده زیاد از آن برای افراد مبتلا به اختلالات تیروئید چندان مفید نیست زیرا این گیاه ترکیباتی مانند گلوکوزینولات و ایزوتیوسیانات دارد.
شلغم خواص ضدسرطانی دارد، اما افرادی که شانس یا پتانسیل ابتلا به سرطان پستان را دارند، باید در مصرف آن جانب احتیاط را رعایت کنند. این گیاه، ترکیباتی به نام ایندول و کاریینول دارد که این ترکیبات می‌توانند باعث تحریک سرطان پستان شوند.
در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که به دلیل نفاخ بودن شلغم بهتر است آن را حتماً با مقداری فلفل، زیره یا زنجبیل میل کنید تا نفخ آن را کاهش دهید.

---

منبع: هفته نامه سلامت - دکتر محمدحسین صالحی سورمقی، استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران