خطراتی که تروریست‌های جدید دارند

کتاب «اَبَرتروریسم» (گسترش تروریسم در قرن بیست و یکم) نوشته محمدجواد امیدوارنیا به‌تازگی توسط انتشارات جهان کتاب منتشر و راهی بازار نشر شده است. این کتاب دوازدهمین عنوان از مجموعه «جستارها» است که این ناشر چاپ می‌کند.

محمدجواد امیدوارنیا نویسنده این کتاب، متولد سال ۱۳۲۲ و دانش‌آموخته علوم سیاسی در دانشگاه‌ تهران، دانشگاه شهید بهشتی و دکترای چین‌شناسی و مسائل بین‌المللی چین از دانشگاه پکن است. او در دهه ۱۳۵۰ وارد رسته سیاسی وزارت امور خارجه شد، در اداره هفتم سیاسی (میز چین) مشغول شد و به مأموریت‌های مکرر در سفارت ایران در پکن رفت. امیدوارنیا پس از انقلاب اسلامی، در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه (بخش چین) به پژوهش پرداخت و با مراکز مختلف پژوهشی چون مرکز مطالعات استراتژیک و مرکز بررسی‌های استراتژیک همکاری کرد. او سابقه تدریس در مراکز آموزش عالی چون دانشگاه‌ عالی دفاع ملّی و دانشگاه عالی علوم استراتژیک را هم دارد. امیدوارنیا همچنین معاون و عضو هیئت‌علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی آسیای مرکزی در سمرقند و عضو هیئت‌علمی نشریه مطالعات آسیای مرکزی و ماورای قفقاز (دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی) است. وی به عنوان عضو هیئت‌علمی و سخنران در اجلاس‌های مختلف در زمینه مسائل چین و شرق آسیا در ایران، چین، روسیه، قزاقستان، ازبکستان، فرانسه، یونان، استرالیا، نیوزیلند، ژاپن و ... شرکت داشته است.

اما درباره چرایی نوشتن چنین کتابی، باید توجه داشت که بر اساس آمار به‌دست‌آمده پس از رویداد ۱۱ سپتامبر، تنها در فاصله سال‌ ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳، فراتر از ۳۰۰۰ نفر از اعضای القاعده در بیش از ۱۰۰ کشور جهان شناسایی شدند، در حساب‌های بانکی آن‌ها فراتر از ۲۲۱ میلیون دلار موجودی کشف شد و افزون بر ۲۵۰ سازمان و گروه تروریستی ردیابی شدند. در سال ۲۰۱۷ شمار اعضای داعش به ۴۰هزار نفر در بیش از ۱۱۰ کشور جهان رسید.

آن‌طور که این تحلیل‌گر سیاسی می‌نویسد دنیا پس از جنگ سرد، به‌ویژه از اوایل قرن بیست‌ویکم، با شرایط جدیدی روبه‌رو شد که آثار و نتایج آن با قرون گذشته ناهمسانی‌های مهمی دارد. در دوران جنگ سرد مسائل بین‌المللی به‌طور عمده از رقابت و رویارویی تسلیحاتی و احتمال درگیری‌های نظامی بین کشورها، به‌ویژه ابرقدرت‌ها، سرچشمه می‌گرفت و حملات تروریستی نیز روش‌های سنّتی و تکراری و آثاری محدود داشت. اما در شرایط جدید جهان، رویدادهایی چون به کار بُردن گاز سمّی (که فرقه «حقیقت والا» در ژاپن مسئول آن بود) و هواپیمایی که به‌مثابه موشک هدایت‌شونده، در رویداد ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در آمریکا به کار رفت و موارد متعدّد دیگر چون تلاش القاعده برای دستیابی به مواد رادیواکتیو، بهره‌گیری وسیع از فضای مجازی، پولشویی و قاچاق مواد مخدّر، جهانیان را با تهدیدهای بزرگی روبه‌رو کرده که برخی از پژوهشگران آن را «جنگ جهانی زیرزمینی» نام نهاده‌اند.

در این جنگ مرکز فرماندهی قابل‌شناسایی نیست اما آثار منفی اقدامات آن بسیار سنگین و گسترده است. در آینده نزدیک تروریسم با به‌کارگیری فنّاوری‌های جدید، ازجمله ماهواره‌، فضای مجازی و ...، به‌طور بی‌سابقه‌ای امنیّت بشریّت را در معرض تهدید قرار خواهد داد. امیدوارنیا معتقد است در قرن حاضر، «جهانی‌شدن» به ‌عنوان یک عامل اصلی توسعه جوامع در سراسر جهان مطرح است. وابستگی متقابل کشورها به‌طور مداوم رو به گسترش دارد و همگان در هر لحظه در معرض آثار مخرّب خرابکاری‌های کشوری، منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گرفته‌اند که یکی از آن‌ها حرکت‌های تروریستی در شکل‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و عقیدتی است.

 بررسی‌ها نشان می‌دهد که شمار لپ‌تاپ‌ها و آی‌پدهایی که اکنون در اختیار تروریست‌ها قرار دارد برابر با تمام لپ‌تاپ‌ها و آی‌پدهای ارتش آمریکا در اوایل قرن بیست‌ویک است. آن‌ها می‌توانند با استفاده از این لوازم، علاوه بر دسترسی به اخبار و اطلاعات محرمانه در سراسر جهان، به فنون ساخت بسیاری از انواع جنگ‌افزارهای جدید نیز دست یابند. از سوی دیگر زیان وارد شده از سوی هکرها به اقتصاد جهانی، سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. برای مثال، یکی از مقامات عالی‌رتبه سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در این باره گفته هرگاه یک میلیارد دلار با ۲۰ نفر هکر متخصّص در اختیار داشته باشد، می‌تواند آمریکا را فلج کند.

نویسنده کتاب «ابرتروریسم» معتقد است در آینده تروریست‌ها در عملیات‌ از فناوری‌های جدیدتری بهره می‌برند. بنابراین دنیا با تهدیدهای تروریستی بی‌سابقه‌ای روبروست که هوشیاری و آمادگی زیادی می‌طلبد. تروریست‌ها حتی بدون دسترسی به سلاح هسته‌ای هم می‌توانند به کشتارجمعی دست بزنند. کاربرد ابزار کشتارجمعی در عملیات تروریستی «ابرتروریسم»‌نام دارد.

کتاب «ابر تروریسم» ۶ فصل اصلی دارد که به ترتیب عبارت‌اند از: تروریسم، فرقه‌ها، گروه‌های زیرزمینی، امنیت غیررسمی، تدابیر کشورها برای مقابله با تروریسم، چاره‌اندیشی در برابر تروریسم.

در این فصل‌ها مطالبی درباره انفجار در مرکز تجارت جهانی  آمریکا، انفجار در اکلاهما، انفجارهای زنجیره‌ای در بمبئی، موضوع گروگان‌های چچن، انفجار در پایگاه نظامی آمریکا در عربستان، انفجار در سفارت ژاپن در پرو، القاعده، ببرهای تامیل، انفجار سفارت انگلستان در ایرلند شمالی، داعش، پولشویی، فرار سرمایه‌ها، قاچاق مواد مخدر، مصوبات کشورها، سلاح‌های شیمیایی، جنگ‌افزارهای الکترومغناطیسی، جنگ سایبری، محدودساختن میزان بار همراه مسافران هواپیما، نظریه امنیت مشترک اتحادیه اروپا، نهادهای جدید برای مبارزه با تروریسم، مهاجرت‌های غیرقانونی، مدیریت بحران در آمریکا، روسیه و اسرائیل، آمادگی در برابر جنگ سایبری، آمادگی در برابر هوش مصنوعی و ... چاپ شده است.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

در ژاپن گروه‌های خشونت‌گرا غیرقانونی شمرده نمی‌شوند و از دید جامعه پنهان نیستند. آن‌ها لباس‌های رنگین با نشانه‌های طلایی می‌پوشند، دفاتر و اقامتگاه‌های مجلل در برج‌ها و ساختمان‌های بلند دارند، و خودروهای بزرگ آمریکایی مانند کادیلاک سوار می‌شوند. همه مردم آن‌ها را می‌شناسند و از آن‌ها می‌ترسند. اما این گروه‌ها، همانند نهادهای دولتی، آزادند. شورای اطلاعاتی کشور می‌داند کدام‌یک از گروه‌ها فعالیت زیرزمینی دارند و خلافکارند و بر اساس همین امر آن‌ها را دسته‌بندی کرده است. کسانی که اعمال غیرقانونی مشخص انجام دهند در زمره مجرمان هستند و مجازات می‌شوند.

«کتاب سفید پلیس» انتشار یافته از سوی پلیس ژاپن چهار ویژگی عمده را برای تشخیص گروه‌های زیرزمینی برشمرده است که عبارت‌اند از: انجام خلافکاری‌های بزرگ؛ برخورداری از سازمان‌دهی ویژه؛ داشتن حوزه توانایی گسترده و قابل‌توجه؛ و کاربرد تهدید و ترس برای رسیدن به اهداف خود.

برخی از پژوهشگران ژاپنی بر این نظرند که گروه‌های زیرزمینی دارای این ویژگی‌ها هستند:

- در ژاپن به‌عنوان گروه‌های خلافکار شناخته شده‌اند.

- ۹۰ درصد اعضای آن‌ها سابقه طولانی در انجام اقدامات غیرقانونی دارند.

- ساختار سلسله‌مراتب قوی دارند.

- از فعال‌ترین عوامل درگیر در تولید و بازرگانی غیرقانونی هستند.

- در راه تحقق اهداف خود ۲۰ درصد قتل‌ها، ۲۰ درصد کاربرد سلاح‌های غیرمجاز، ۵۰ درصد زخمی ساختن مردم و اعمال زور و اجبار، ۵۰ درصد قمارهای غیرقانونی و ۶۰ درصد جنایات عجیب و بی‌رحمانه و پیچیده را مرتکب می‌شوند.

این کتاب با ۱۶۰ صفحه مصور، شمارگان ۷۰۰ نسخه و قیمت ۲۰ هزار تومان منتشر شده است.

---

منبع: مهر