تبیان، دستیار زندگی

آشنایی با «زهرمار» اولین فیلم بلند سید جواد رضویان

حکایت مداح و زنی باج‌بگیر

«زهرمار» اولین ساخته سینمایی سید جواد رضویان گام محکم او در کارگردانی است. این فیلم از چه می‌گوید و چه نقاط ضعف و قوت‌های دارد؟
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : احمد رنجبر
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
زهرمار
رضویان که پیش‌ازاین تجربه کارگردانی سریال و تله‌فیلم داشته است، با «زهرمار» نشان داد با اندوخته کافی پشت دوربین ایستاده. چه‌بسا اگر فیلمنامه بهتری در اختیار می‌داشت، حالا با خیالی آسوده‌تر از «زهرمار» تعریف می‌کردیم اما در همین مقدار هم باید او را موفق دانست. آنچه محرز است این‌که فیلم اول رضویان از حیث کارگردانی، اثری قابل‌اتکا است و نمودش را می‌توان در بازی بازیگران، شخصیت‌پردازی، نماهای استفاده‌شده و ... دید.

«زهرمار» ایده‌ای کلیشه‌ای دارد ولی کارگردان تلاش کرده است روایتی متفاوت از این ایده ارائه دهد. داستان فیلم درباره زنی است که به‌اجبار شرایط زندگی، ساقی شده و از راه غیرقانونی کسب درآمد می‌کند. داستان این زن از جایی شروع می‌شود گذر او به یک مداح به نام حاج حشمت افتاده است.

مداح (سیامک انصاری) مردی معتمد در محله است که خود را برای انتخابات شورای شهر آماده می‌کند. زن (لی‌لی با بازی شبنم مقدمی) نقطه مقابل اوست و هیچ‌گونه پایبندی به چارچوب‌ها ندارد. ابتدای داستان، مداح از ترس لو رفتن فیلم‌هایی که زن با صحنه‌سازی از او گرفته، با لی‌لی همراهی می‌کند، اما آرام‌آرام پی می‌بریم تصمیم حاج حشمت کمک به زن است.

برای جور کردن 50 میلیون تومان پول، حشمت و لی‌لی چندساعتی هم مسیر هستند و آرام‌آرام روی دیگرشان عیان می‌شود. حاجی برای رضای خدا و باز کردن گره یک مشکل (و نه ترس) دنبال پول است و لی‌لی پی به مردانگی او می‌برد.

«زهرمار» ظاهری کمدی دارد اما در فیلمنامه ای که پیمان عباسی نوشته است، لحظات و شوخی‌های کمیک قدرت خنداندن مخاطب را ندارند. به همین خاطر است که فیلم خیلی زود چهره‌ای جدی به خود می‌گیرد.

آن‌طور که کارگردان گفته، هدف ساخت یک کمدی نبوده است بلکه منظور او بیان یک سری مشکلات و معضلات اجتماعی است. او خواسته در دل یک اثر کمدی، علاوه بر برجسته کردن مشکلات معیشتی، تأکید کند سرشت آدم‌ها پاک است و در مواجهه با آدم‌های خوب تحول شکل می‌گیرد. «زهرمار» چشم از روی مشکلات نبسته است و اشاره مستقیم به تورم و افزایش قیمت دلار می‌کند و فقر و تنگدستی مردم به نمایش درمی‌آید.

این تأکید تا جایی پیش می‌رود که در وسط فیلم، کلیپی با موضوع معضلات اجتماعی است. این تأکید مؤکد، «زهرمار» را از حالت یکدست خارج می‌کند و بیش‌ازپیش فیلم را شبیه گزارش‌های ژورنالیستی می‌کند. این ایراد را می‌توان در شعارهای گل‌درشت هم ردیابی کرد. ضعف دیگر فیلم، به ضرباهنگ آن برمی‌گردد که برخی مخاطبان را خسته می‌کند. «زهرمار» با ورود به جشنواره توقع‌ها را دوچندان کرد و اگر فیلم مستقیم روانه اکران می‌شد، عملکرد رضویان بیشتر موردتوجه قرار می‌گرفت.

نقطه اتکای «زهرمار» بازی بازیگران اصلی آن شبنم مقدمی و سیامک انصاری است. این دو به تعریفی کامل درباره موقعیت شخصیتشان رسیده‌اند و از همان ابتدا متوجه بوده‌اند قرار است مقابل دوربین چه کنند. راکورد رفتار ظاهری و باطنی‌شان تا پایان فیلم حفظ‌شده است و همین یکدستی باعث می‌شود، مخاطب قصه را تا پایان پی گیری کند.

کار انصاری و مقدمی وقتی سخت‌تر می‌شود که بدانیم آن‌ها برای شکل دادن به شخصیت چاره‌ای جز رفتن سراغ کلیشه‌ها ندارند. معمولاً زن‌های خلاف‌کار در فیلم‌ها، آرایشی غلیظ دارند، بی‌ملاحظه حرف می‌زنند، لحنشان پرخاشگرانه است و ... . مردان معتقد ریش می‌گذارند، آهسته صحبت می‌کنند، سرشان پایین است و ... .

رفتار شبنم مقدمی و سیامک انصاری هم پیرو همین الگوها است اما آن‌ها برای جان دادن به شخصیت‌های لی‌لی و حاج حشمت استفاده‌ای متفاوت از کلیشه‌ها کرده‌اند. به همین خاطر است که کاراکترها از تیپ خارج و تبدیل به شخصیت شده‌اند. دلیل این‌که مخاطب کمی بعد از شروع فیلم بازیگر را فراموش می‌کند و با شخصیت‌ها همراه می‌شود، همین است.