کلیدهای رفتار با نوجوانان

فرزند نوجوانی دارم که اعتمادبه‌نفس کمی دارد و بسیار خجالتی است و فکر می‌کند که هیچ کاری را نمی‌تواند انجام دهد و این فوق‌العاده من را نگران کرد. لطفاً من را راهنمایی کنید.

در بسیاری از مواقع سبک فرزند پروری والدین در بروز مشکلات اعتمادبه‌نفس نوجوانان و کودکان بسیار تأثیرگذار است. 
توصیه می‌‎شود در سبک‌رفتاری و تربیتی خود تغییراتی لحاظ کنید تا کم‌کم شاهد تغییرات در رفتار و عملکرد فرزندتان باشید:
- به رفتارهای مثبت نوجوان خود پاداش دهید. نوجوان را به داشتن مسئولیت و مسئولیت‌پذیری تشویق کنید. زمانی که وی در برابر وظایف و کارهایش مسئولانه رفتار می‌کند او را تحسین کنید و در مقابل بی‌توجهی‌ها و اهمال‌کاری‌ها، او را از پیامدهای رفتارش مطلع کنید.

مهارت‌ها و توانمندی‌های نوجوان خود از افزایش داده (البته با فراهم آوردن شرایط آموزش مناسب) و از او بخواهید که در موقعیت‌های مختلف این توانمندی‌ها را در معرض نمایش قرار دهد. به‌طورکلی تأکید بیشتر بر نقاط مثبت و توانمندی‌های او شود تا از این طریق عزت‌نفس فرزندتان افزایش یابد.

- در فرآیند هویت‌یابی نوجوان خود را همراهی کنید. هویت نوجوان، درنتیجه‌ی برداشت وی از خود و خصوصیاتی که داراست و همچنین از طریق ارزش‌هایی که از اطرافیان به دست می‌آورد و در اصطلاح به آن همانندسازی گفته می‌شود، کسب می‌گردد.

از آنجایی‌که برداشت نوجوان از خویش، حاصل تصویر ذهنی است که وی از خودساخته و این تصویر ذهنی تحت تأثیر خودگویی های (مثبت یا منفی) او و قضاوتی است که نوجوان از خود دارد، توصیه می گرد که والدین به نوجوانان کمک کنند تا تصویری مثبت و منطقی از خود، در ذهن بپروراند.

در دوره‌ی نوجوانی در اثر تغییر و تحولات جنبه‌های مختلف، عموماً نوجوانان به سمت اظهارات و خودگوی های منفی از خود می‌پردازند. کمک والدین به نوجوان برای ترمیم این ساختارها و قضاوت‌های شناختی از خود و بررسی دقیق توانایی‌ها و ویژگی‌های مثبت، در پرورش عزت‌نفس آن‌ها تأثیر مطلوبی دارد.

- از انتقادهای تند و خشن، نسبت به فرزند نوجوان خود بپرهیزید. انتقاد کردن از نوجوان و گوشزد کردن رفتارهای منفی، در سطح مطلوب، اقدامی مناسب است چراکه باعث کاهش رفتارهای نامطلوب و افزایش نرخ رفتارهای مطلوب می‌گردد.

به آن‌ها آموزش دهید که اشتباهات خود را شناخته و از آن‌ها عبرت بگیرد. همیشه انتقاد سودمند مؤثرتر و سازنده‌تر از انتقادات تندوتیز است، زیرا این نحوه رفتار مسئولیت‌پذیری نوجوانان را افزایش داده و باعث درس گرفتن آن‌ها از اشتباهاتشان می‌گردد.

زمانی که نوجوانتان دچار اشتباه می‌گردد، به او کمک کنید تا مشکل را شناسایی کرده و سپس با کمک هم برای حل این مشکل از روش «بارش مغزی» استفاده کنید.

«بارش مغزی» نوعی روش حل مسئله است که در آن انواع راه‌حل‌ها در نظر گرفته‌شده و سپس بهترین راه‌حل انتخاب می‌گردد. این روش به فرزند شما کمک خواهد کرد تا تغییرات مثبت و اساسی در زندگی خود ایجاد کند.

- به نوجوان خود اجازه تصمیم‌گیری مستقلانه بدهید. به او اعتماد داشته باشید و بعد از ارائه اطلاعات و آگاهی‌های لازم، به او این فرصت را بدهید که در امور مختلف تصمیم‌گیری کند. سپس در برابر تصمیمات مثبت او را تشویق کرده و در ازای تصمیمات نادرست او را تنبیه نکنید بلکه اجازه دهید با مشکلات مواجه شده و خودش مشکلاتش را حل نماید.

نکته مهم این است که برای آن‌ها تصمیم نگیرید و تنها در این راه، آنان را یاری کنید و اگر اقدام اشتباهی انجام دادند از نوجوان حمایت کنید اما اجازه دهید از اشتباهی که خودش باعث بروز آن شده، درس بگیرد. مهارت یافتن در فرایند تصمیم‌گیری، از عوامل مؤثر در تقویت عزت‌نفس نوجوانان است.

- به نوجوان خود هدف‌گذاری صحیح را بیاموزید. علاوه بر اینکه به نوجوان خود می‌آموزید چگونه اهداف منطقی و واقع بینانه و در حد توان خود تعیین کند، او را در رسیدن به این اهداف حمایت و راهنمایی کنید. برای این منظور با نوجوانتان مشورت کنید و ببینید اهداف مورد علاقه او چه هستند؟

از طرف دیگر توانایی‌ها و استعدادهای او را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهید و سپس با همکاری هم ببیند آیا بین این اهداف و علایق و استعدادها هماهنگی و تناسب لازم وجود دارد یا خیر؟ از این طریق نوجوان شما می‌تواند بین ممکن و غیرممکن تمایز قائل شده و دیدگاهی واقع بینانه تر نسبت به شرایط خود پیدا کند. این گام، تأثیر بسیار مثبت و مؤثری در ترفیع سطح عزت‌نفس نوجوانان دارد.

---

منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره شیوه های تربیتی مرکز مشاوره تبیان