راست و دروغ‌های طب سنتی اسلامی

همه‌ی ما در چند سال اخیر شاهد رشد روزافزون گرایش مردم به درمان‌های گیاهی با عنوان طب سنتی و یا طب اسلامی هستیم. گیاه‌درمانی و استفاده از روش‌های سنتی در درمان بیماری‌ها، فقط مختص به مردم ایران نیست؛ بلکه بنا بر گزارش‌ها، بسیاری از مردم در کشورهای مختلف دنیا هم‌اکنون در این زمینه از ایران هم جلوتر هستند. شاید یکی از علت‌های گرایش ایرانی‌ها به سمت روش‌های جایگزین و مکمل در علم پزشکی، الگوبرداری از کشورهای غربی باشد، که اگر این‌چنین باشد واقعاً جای تأسف دارد؛ زیرا اگر فردا آن‌ها به سمت دیگری رفتند ما هم به دنبال آنان می‌رویم؛ اما اگر بر اساس واقعیت و به دور از احساسات، بر اساس تجربه‌های پیشینیان و با استفاده از دستاوردهای دیروز و امروز بشر، آزمایش، مطالعه و اندیشه کرده و به نتایجی رسیده باشیم، در این صورت واقعاً جای خوشحالی دارد.
در هر صورت اصل گرایش ایرانی‌ها به طب سنتی و اسلامی - چه به دلیل تقلید از غرب و چه به دلیل پی بردن به گنجینه‌ی متعالی فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی و یا ناتوانی طب رایج در درمان برخی از بیماری‌ها باشد - در ذات خود ارزشمند است؛ اما استقبال مردم، به همان اندازه که نویدبخش حرکتی اصلاح‌گر است به همان اندازه آفت‌هایی را نیز می‌تواند به دنبال داشته باشد.
فضای امروز جامعه به گونه‌ای شده که بسیاری از مردم انتظار دارند از طب سنتی و اسلامی نتیجه بگیرند و چه‌بسا بر اثر مسیر غلط رفتن، اولین مراجعه آن‌ها مساوی با آخرین مراجعه به طب سنتی و اسلامی باشد. این مسیر غلط، هم می‌تواند از ناحیه‌ی مردم باشد و هم از جانب افرادی که به درمان بیماران می‌پردازند. در اینجا به برخی از رفتارها و باورهای نادرست از جانب مردم و یا عده‌ای که ادعای متخصص بودن در این حوزه را دارند، می‌پردازیم:

روش‌های غلط برای درمان لاغری

حتماً شما هم دیده‌اید که برخی، استفاده از دمنوش‌های لاغری را برای کاهش وزن و تناسب اندام، تبلیغ می‌کنند. واقعیت این است که استفاده‌ی مداوم از یک و یا چند دمنوش خاص، باید با توجه به نوع مزاج و با مشورت متخصص طب سنتی و اسلامی صورت بگیرد؛ مثلاً در ترکیب برخی از دمنوش‌های کاهش وزن، گیاه سنای مکی دیده می‌شود، که یکی از معجزات طب اسلامی است. این گیاه، به تنهایی و یا به همراه نسخه‌های دیگر، برای درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد؛ اما معروف است که استفاده‌ی پی در پی از این مسهل، نه تنها مناسب نبوده، بلکه موجب تنبلی روده‌ی بزرگ و بعضی عوارض دیگر می‌شود. اگر کسی چند وقت یک بار – نه هر روز - از این گیاه استفاده کند نه تنها خطر ندارد، بلکه بسیار هم فایده دارد؛ اما اگر به عنوان دارو بخواهیم از آن استفاده کنیم، باید بر اساس نظر پزشک طب سنتی و اسلامی بوده و از زیاده‌روی در مصرف آن پرهیز کنیم.
علاوه بر آن، شاید آن‌طور هم که مردم فکر می‌کنند، دمنوش‌ها، به تنهایی نمی‌توانند موجب کاهش وزن خیره‌کننده‌ای شوند؛ زیرا برای کاهش وزن، مؤلفه‌های گوناگونی باید رعایت شود. بسیاری از دستورات طب سنتی و اسلامی در مورد غذا خوردن، به گونه‌ای است که فرد با رعایت آن‌ها دچار چاقی و اضافه وزن نمی‌شود؛ مثلاً انسان قبل از گرسنه شدن غذا نخورد و قبل از سیر شدن دست از غذا بکشد و وعده‌های اصلی غذا را بر روی صبحانه و شام متمرکز کند. بنابراین کاهش وزن، یک امر تدریجی است و فقط با مصرف دمنوش‌های خاص نمی‌توان نتیجه‌ی زیادی گرفت. در واقع علاوه بر استفاده‌ی صحیح و آگاهانه از دمنوش ها، امور دیگری را نیز باید رعایت کرد. در صورتی هم که بپذیریم دمنوش ها به یکباره می‌توانند وزن انسان را کاهش دهند، در این صورت باید منتظر عوارض حاصل از این کاهش وزن ناگهانی باشیم.

منحصر نمودن طب ایرانی اسلامی در دمنوش‌ها

یکی دیگر از باورهای غلطی که موجب جلوگیری از پیشرفت طب ایرانی اسلامی می‌شود این است که آن را منحصر در دمنوش ها و استفاده از گیاهان بدانیم. در حالی که با مراجعه به منابع طب سنتی و اسلامی، درمی‌یابیم که استفاده‌ی از دمنوش ها فقط بخشی از هزاران نسخه‌ی موجود در آن‌ها است. داروهای مرکب و مفرد فراوانی برای درمان بیماری‌های گوناگون وجود دارد. علاوه بر آن، سبک زندگی و عوامل دیگر نیز در این دو طب، از اهمیت بالایی برخوردارند.

داروهایی که خاصیت ندارند

بعضی از مردم به دلیل اطلاع نداشتن از نحوه‌ی نگهداری، ساخت، استفاده و ترکیب داروها، نتیجه نمی‌گیرند؛ مثلاً برخی از گیاهان بعد از مدت زمان معینی، خاصیت دارویی خود را از دست می‌دهند. به همین دلیل ممکن است بیمار با استفاده‌ی از آن، نتیجه مطلوب نگیرد. وقتی به بیماری گفته می‌شود که از عسل برای درمان بیماری‌اش استفاده کند، او می‌رود و عسل بازاری می‌خرد و نتیجه‌ای نمی‌گیرد. در حالی که عسل ذکر شده در روایات و منابع علم طب، عسل رایج در بازار نیست، بنابراین عسل را باید از جای مطمئن و از نوع مرغوب آن تهیه کرد.
بعضی از داروهای طب اسلامی مانند داروی شافیه و یا داروی حضرت محمد صلی الله علیه و آله، دستور ساخت و نگهداری پیچیده‌ای دارند که هرکسی از عهده‌ی ساخت آن برنمی‌آید؛ مثلاً در ساخت داروی حضرت محمد، باید از شیر گاوی که علف می‌خورد و تغذیه‌ی طبیعی دارد، استفاده کرد. هر کسی به گاوی که ژن آن دستکاری نشده باشد و غذای سالم بخورد، دسترسی ندارد، بنابراین نمی‌توان از شیر موجود در فروشگاه‌ها برای تهیه‌ی این دارو استفاده کرد. به همین دلیل بهتر است که این داروها از افراد مطمئن و آگاه به زیر و بم طب اسلامی گرفته شود.

کمی صبر داشته باشید

به خلاف داروهای شیمیایی، بسیاری از داروهای طبیعی، اثر فوری ندارند؛ البته این حرف عمومیت ندارد. بنابراین به بدن خود زمان بدهید تا با استعمال دارو کنار بیاید. داروهای شیمیایی به‌موازات اثرات سریعی که دارند، عوارض بیشتری نسبت به داروهای طبیعی به دنبال خواهند داشت؛ بنابراین فریب نخورید و کمی آستانه‌ی تحمل خود را بالا ببرید.

ملاحظه کردن افراد و مزاج‌ها در تجویز نسخه

داروهای طب سنتی و اسلامی هم باید با مشورت مصرف شود. متأسفانه به دلیل علنی شدن نسخه‌های متخصصین این حوزه، خیلی از افراد با حفظ کردن نسخه‌ها، بدون هیچ‌گونه تدبیر و ملاحظه‌ای، با فعالیت در فضای مجازی و حتی حقیقی خطرناک شده‌اند و نسخه‌پیچی می‌کنند. در حالی که طبابت به همین سادگی نیست و گاهی اوقات تشخیص بیماری، نوع مزاج، منشأ بیماری و به دنبال آن درمان، خود معادله‌ی چند مجهولی می‌شود که فقط پزشک حاذق می‌تواند از عهده‌ی آن برآید.
این را باید بدانیم، همه‌ی داروها برای همه‌ی افراد مناسب نیستند؛ مثلاً داروی زن باردار، خیلی حساس است. در طب اسلامی برای تیروئید، داروی جامع امام رضا علیه‌السلام به همراه مرزنجوش سفارش می‌شود؛ اما باید بدانیم که این دارو در زن باردار، ممکن است موجب خونریزی و یا سقط جنین شود. به همین دلیل حتماً باید با نظر مستقیم پزشک خورده شود. پزشک علاوه بر اینکه می‌داند کدام دارو برای کدام بیماری خوب است، ترکیبات دارویی را که تجویز می‌کند و همچنین اثرات آن را نیز می‌داند.
یکی از فعالین این حوزه، در فضای مجازی می‌گفت: فردی مغز گرم و صفراوی داشت و قطره‌ی مرزنجوش داخل بینی او ریخته بودند، آن شخص خونریزی داخلی کرد و به کما رفت؛ و یا اینکه شخصی دیگر دیسک داشت، به او گفتند: حجامت ساکرال انجام بده؛ اما کم مانده بود که آن شخص فلج شود. ما چند مدل دیسک داریم و نسخه‌ی همه‌ی آن‌ها یکی نیست.

حجامت‌های ناصحیح

خیلی‌ها گمان می‌کنند که حجامت یک کار بسیار ساده است و یا همه باید یک نوع حجامت بشوند؛ در حالی که حجامت یک کار تخصصی است و انواع گوناگونی از حجامت داریم. حتی مزاج افراد هم در حجامت و یا فصد کردن مهم است. ممکن است فرد خاصی در اواسط حجامت بی‌حال شود و یا به خواب کوتاهی فرو برود، در این صورت حتماً باید راهکار برگرداندن بیمار را بدانیم. نوع تیغ زدن، زمان حجامت، غذاهایی که قبل و بعد از حجامت می‌خوریم، همه مهم هستند.
در مورد زردی نوزادان توصیه می‌شود که پشت گوش آن‌ها تیغ زده شود؛ اما اینکه چه کسی باید این کار را انجام دهد، چه مقدار باید خراش روی گوش ایجاد شود و اصلاً چه زمانی باید این کار انجام شود، بسیار مهم است. در صورتی که این کار با شرایط گفته شده انجام نگیرد، ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری برای نوزاد به دنبال داشته باشد.
هدف از گفتن این مطالب، ترساندن نبود؛ بلکه خواستم این را بگویم هر جا شیرینی باشد، مگسی هم دورش جمع می‌شود. مراقب کلاهبرداران باشیم که این افراد علاوه بر بیماران، به اساتید و زحمتکشان این عرصه هم خیانت می‌کنند و مردم را از مراجعه به طب ایرانی اسلامی - که ان‌شاءالله در آینده بیشتر از آن خواهیم گفت – ناامید می‌کنند. طب، در عین سادگی، بسیار پیچیده و سخت است.

---