تبیان، دستیار زندگی

چرا بهاره رهنما بر غلط نویسی پافشاری می‌کند؟

پشت پرده گاف های دنباله‌دار یک سلبریتی

بهاره رهنما این بار با املای نادرست نام یک چهره سیاسی و توجیه اشتباه خود، بار دیگر به فضای پرحاشیه رسانه‌ای بازگشته است. او املای نام «فائزه هاشمی» را به «فائضه هاشمی» تغییر داده است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
بهاره رهنما
ظاهراً داستان حاشیه‌های دنباله‌دار بهاره رهنما بازیگر سینما و تئاتر، نویسنده، دانشجو و مدرس دانشگاه، مدل تبلیغاتی و ... تمامی ندارد. بعد از واکنش‌هایی که چندی پیش در پی اشتباهات نوشتاری‌اش که با توجیه شوخی بودن، به پایان رسید و البته واکنش دوسویه روزنامه کیهان و شخص بهاره رهنما را در پی داشت، این بار و در تازه‌ترین اشتباه نوشتاری، نام «فائزه هاشمی» را در صفحه مجازی خود فائضه هاشمی نوشت. داستان به مصاحبه او با این چهره سیاسی بازمی‌گردد که دریکی از روزنامه‌ها منتشرشده است. او دریکی از استوری هایش نام مصاحبه‌شونده را اشتباه می‌نویسد و پس‌ازآنکه با واکنش مخاطبان مواجه می‌شود، با آوردن نام عمه محترم خود، این اشتباه را موجه جلوه می‌دهد.

فائزه یا فائضه، مسئله این است

در زبان و ادبیات شیرین فارسی، کلمات بسیاری وجود دارند که اصطلاحاً به آن‌ها کلمات هم‌آوا گفته می‌شود. کلماتی که وزن یکسانی دارند و نحوه ادای آن‌ها در گفتار هم مشابه یکدیگر است اما معنای بسیار متفاوتی دارند. مثل کلمه قریب و غریب که به یک‌شکل خوانده می‌شوند اما املاء و معنای آن‌ها فرق دارد.

فائزه و فائضه هم بر همین اصل ساده زبان فارسی که در دوره ابتدایی به دانش آموزان آموخته می‌شود، استوار است؛ بر یک وزن و آوا اما با نگارشی متفاوت. فائزه که اسم مؤنث «فائز» است به معنای «زن رستگار» و «فائضه» که اسم مؤنث «فائض» به معنای «فیض رسان» است. خانم رهنما با فراموش کردن همین اصل ساده و با استناد به نام عمه محترمشان، غلط نویسی این دو واژه را اتفاقاً درست جلوه داده‌اند.

 بر اساس همین استناد می‌توان «غار را قار»، «فرق را فرغ»، «ثنا را سنا» و الی‌آخر به‌اشتباه نوشت. ضمن اینکه فائزه که نام کوچک یک چهره مشهور است بارها در گفتار و نوشتار آمده است و کمتر کسی مثلاً در املای واژه نام آن‌ها اشتباه می‌کند. مثلاً کسی «ظریف» را «زریف» بنویسد یا «علی دایی» را «الی دایی». ظاهراً خانم رهنما به‌جای پذیرش اشتباه املایی خود به عذر بدتر از گناه روی آورده‌اند.

 

صفحه شخصی بهاره رهنما حدود سه میلیون دنبال کننده دارد. این یعنی برخی دنبال کنندگان بارها حرف و سخن سلبریتی محبوب خود را به واقعیت‌ها و حقایق موجود ترجیح داده‌اند. پر بیراه نگفته‌ایم که مخاطب عام از حرف و سخن چهره‌ها تأثیر می‌گیرد.

 

هر جور دلت خواست، ننویس!

پاسخ‌های غیر مستدل بهاره رهنما در صفحه شخصی‌اش واکنش کاربران فضای مجازی را هم در پی داشته است. دکتر محمدرضا ترکی استاد ادبیات دانشگاه تهران در واکنش به این مسئله مطلبی را با اشاراتی طنزگونه منتشر کرده است که خواندن بخشی از آن خالی از لطف نیست. او نوشته است: «یکی از سلبریتی‌های محترمه گفت‌وگویی را با صبیه مرحوم رفسنجانی ترتیب داده و دریکی از جراید منتشر کرده است. حالا از دستش دررفته و «فایظه» را «فایضه» نوشته است و یک عدّه بی‌سوات یا کم‌سوات بر او خرده گرفته‌اند که چرا «فائزه» را فایضه نوشته‌ای؟! خب تا چشمتان دربیاید فائزه اسم عمّه مرحومه‌شان است دوست دارد این اسم را هر جور دلش خواست بنویسد؛ یعنی آدم اختیار اسم عمّه خودش را ندارد؟! اصلاً چه فرقی می‌کند شما مثلاً صابون را صابون بنویسید یا «سابون» اگر از صابون‌های تولیدشده در این دوره و زمانه باشد عمراً کف بکند! شک نکنید کسانی که به املا و دیکته مردم ایراد می‌گیرند یک‌مشت دیکتاتور بی‌سوات هستند چون «دیکته» اصلاً ریشه «دیکتاتوری» است و تا مردم از دست دیکته خلاص نشوند از دیکتاتوری هم خلاص نخواهند شد!»

املای فارسی سخت نیست!

شاید عده‌ای خرده بگیرند که زبان فارسی با این واژه‌ها و اصطلاحات کمی سخت است و نباید دراین‌باره بر فارسی‌زبانان خرده گرفت؛ اما بد نیست بدانید که کلمات هم‌آوا فقط در زبان فارسی وجود ندارند. اکرم السادات محسنی از مدرسان زبان انگلیسی با اشاره به اینکه در این زبان هم کلمات هم‌آوای فراوانی وجود دارد، می‌گوید:«اتفاقاً برخی از این کلمات در دستور زبان انگلیسی بسیار مهم هستند. چراکه برخلاف زبان فارسی که اغلب این واژه‌ها به‌عنوان اسم یا صفت به کار می‌روند، در ادبیات انگلیسی به‌عنوان فعل هم استفاده می‌شوند. مثل واژه New و knew که هر دو «نیو» خوانده می‌شوند اما یکی به معنای تازه و نو و دیگری گذشته فعل دانستن است. یا کلمه «right و write» که به شکل «رایت» ادا می‌شوند اما معنای متفاوتی دارند.»

دلواپس زبان فارسی باشیم

صفحه شخصی بهاره رهنما حدود سه میلیون دنبال کننده دارد. این یعنی برخی دنبال کنندگان بارها حرف و سخن سلبریتی محبوب خود را به واقعیت‌ها و حقایق موجود ترجیح داده‌اند. پر بیراه نگفته‌ایم که مخاطب عام از حرف و سخن چهره‌ها تأثیر می‌گیرد. حتی همین سلبریتی ها هم در مواجهه با دیگران از رفتار بالادستی‌های خود الگو می‌گیرند. وقتی برخی سیاسیون، منتقدان خود را بی‌سواد یا دلواپس خطاب کردند، این اصطلاح به بدنه جامعه هم منتقل شد. حالا بهاره رهنما هم با همان ادبیات به مخاطبی که اشتباهش را یادآوری کرده، طعنه می‌زند و می‌نویسد: «من کارمو می‌کنم و مرتب جلو میرم. حالا بعضیا کارشون حرف مفت زدن و درجا زدنه. خب به کارشون برسن. این هم برای عدم سکته برخی دلواپسان وگرنه که اسم عمه مرحوم من همین اسمه ...»

وقتی گفتار به متن تبدیل می‌شود. باید هم دلواپس زبان فارسی بود. با این بی‌تفاوتی‌ها، بر دانش‌آموزی که «محبوبه» را «مهبوبه» می‌نویسد و می‌گوید پدرم هم همین‌طور اسم مادرم را می‌نویسد، خرده‌ای نمی‌توان گرفت. همین رویه‌ها کار را به‌جایی رسانده که دانشجوی کارشناسی ارشد در برگه امتحانی‌اش «توجیه را توجیح» یا «فقط را فقد» بنویسد.

هیس! سلبریتی ها فریاد نمی‌زنند

یک اصل نانوشته در فضای رسانه‌ها وجود دارد با این باور که برای دیده شدن باید فریاد زد. حتی برخی پا را فراتر از این می‌گذارند و می‌گویند باید اشتباه کرد و بر این اشتباهات پافشاری یا غلو کرد تا کارتان دیده شود و اصطلاحاً اصل به فرع بیاید یا فرع جایگزین اصل شود.

به‌هیچ‌عنوان قصد قضاوت یا برداشت شخصی از این اشتباه و توجیه اشتباه‌تر سلبریتی مشهور را نداریم؛ اما نکته‌ای که وجود دارد این است که به‌عنوان یک مخاطب عام با دیدن این اشتباه بسیار تشویق شدم تا اصل مصاحبه خانم رهنما با فائزه هاشمی را بخوانم. شاید این فائضه واقعاً درجایی از همان مصاحبه آمده باشد یا مثلاً تغییر نامی بوده است و الی‌آخر. این همان حقه قدیمی است که اصطلاحاً مخاطب را با طعمه‌ای خاص به قلاب بیندازیم وگرنه برای هر نکته‌سنجی جای بسی تعجب است که وقتی در سوتیتر روزنامه، املای درست «فائزه» نوشته‌شده، چرا بهاره رهنما بازهم بر روی «فائضه» تأکید دارد.

به‌هرحال این نیز بگذرد اما به قول شاعر گران‌قدر زبان فارسی:
حافظ تو ختم کن که هنر خود عیان شود / با مدعی نزاع و محاکا چه حاجت است