تبیان، دستیار زندگی

وقتی پای هورمون در میان است!

چگونگی تاثیر هورمون‌ها بر عواطف و احساسات

یلی اوقات احساساتی مثل شادی، غم، تحریک‌پذیری، عصبانیت و... به هورمون‌ها ارتباط داده می‌شوند. بنابراین اختلال در ترشح این مواد نه تنها سلامت جسمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه در روحیه و عواطف انسان نیز تأثیرگذار است. در ادامه با نقش انواع هورمون‌ها در سلامت روان انسان بیشتر آشنا خواهید شد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
هورمون
هورمون‌ها از مواد شیمیایی مهم بدن هستند که توسط دستگاه غدد درون‌ریز ترشح می‌شوند و از طریق خون به ارگان‌های مختلف انتقال می‌یابند. این مواد وظیفه انتقال پیام از مغز را بر عهده دارند و سلامت و عملکرد ارگان‌های مختلف را کنترل می‌کنند. هورمون‌ها در عملکردهای مختلف بدن مثل خوردن، خوابیدن، میل جنسی، تولد مثل و همچنین عواطف و احساسات نقش دارند. خیلی اوقات احساساتی مثل شادی، غم، تحریک‌پذیری، عصبانیت و... به هورمون‌ها ارتباط داده می‌شوند. بنابراین اختلال در ترشح این مواد نه تنها سلامت جسمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه در روحیه و عواطف انسان نیز تأثیرگذار است. در ادامه با نقش انواع هورمون‌ها در سلامت روان انسان بیشتر آشنا خواهید شد.

سروتونین

سروتونین در مغز تولید می‌شود. این هورمون کنار دوپامین در جلوگیری از افسردگی نقش مهمی ایفا می‌کند. با پایین آمدن سطح سروتونین، فرد تحریک‌پذیر و کم‌طاقت می‌شود و نمی‌تواند به خوبی با احساساتی مثل غم و غصه کنار بیاید. این هورمون طی روز باعث افزایش آرامش و طی شب باعث بهبود کیفیت خواب می‌شود. علاوه بر این‌ها سروتونین در بسیاری از عملکردهای اصلی بدن مثل کنترل اشتها و میل جنسی نقش دارد. این هورمون از اسیدآمینه تریپتوفان طی 2 مرحله تولید می‌شود. این تغییرات بیوشیمیایی نیازمند آهن، ویتامین 6B و 12B، نیاسین، اسیدفولیک و منیزیم هستند.

دوپامین

دوپامین نوعی انتقال‌دهنده عصبی است که در بخش جلویی مغز تولید می‌شود و با حس لذت در ارتباط است. این ماده عملکردهای بسیاری را در بدن کنترل می‌کند، از جمله حلق و خو، احساسات و عملکردهای شناختی. بنابراین برای یادگیری ضروری است. دوپامین در مغز از سنتز تیروزین ساخته می‌شود. انسان برای تولید تیروزین نیاز به کبد سالم دارد. به همین دلیل افراد مبتلا به هپاتیت، کبد چرب، نشانگان مقاومت به انسولین و دیابت معمولاً دچار دوپامین می‌شوند. سطح سروتونین نیز ممکن است در بدن این افراد کم باشد زیرا تریپتوفان به خوبی به مغز آن‌ها منتقل نمی‌شود کاهش سروتونین و دوپامین ممکن است با زیاده‌روی در مصرف قند نیز انتقال بیفتد.

تستوسترون

هورمون تستوسترون در آقایان از بیضه‌ها تولید می‌شود. تعادل این هورمون برای تولید و تحریک اسپرم‌ها ضروری است. بسیاری از ارگان‌های اصلی بدن از جمله مغز نیز دارای گیرنده‌های تستوسترون هستند و برای حفظ عملکرد طبیعی خود به این هورمون نیاز دارند. حتی خانم‌ها نیز برای حفظ سلامت به میزان کمی از تستوسترون نیازمند هستند. عدم تعادل در ترشح تستوسترون باعث کاهش سطح انرژی و میل جنسی، خستگی، اختلال نعوظ و کاهش تولید اسپرم می‌شود. در افراد با کمبود تستوسترون می‌توان این هورمون را با دارو جایگزین کرد و این علائم را به حالت طبیعی بازگرداند.

استروژن

استروژن مهم‌ترین هورمون جنسی زنانه است که توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود. این هورمون نقش مهمی در نظم تخمک‌گذاری خانم‌ها و قدرت باروری آن‌ها ایفا می‌کند. به این حال بالا یا پایین رفتن آن بر خلق‌وخو و احساسات نیز تأثیر می‌گذارند. برای مثال احتمال بروز افسردگی در خانم‌های یائسه به دلیل کاهش سطح استروژن بیشتر می‌شود. تماس بیش از حد با مواد شیمیایی خطرناک نیز باعث افزایش تولید استروژن در بدن، نوسانات روانی و تحریک‌پذیری می‌شود. در واقع افزایش سطح استروژن می‌تواند در بی‌نظمی و اختلال عادت ماهانه، کاهش میل جنسی، نفخ و احتباس آب، تورم و درد سینه، سردرد (به خصوص قبل از عادت ماهانه) و نوسانات خلق‌وخو، تحریک‌پذیری و افسردگی نقش داشته باشد اما اگر میزان استروژن نسبت به پروژسترون در تعادل باشد، خانم‌ها از لحاظ روانی در وضعیت و ثبات مطلوب‌تری قرار می‌گیرند.

پروژسترون

پروژسترون یکی دیگر از هورمون‌های مؤثر در تولیدمثل و باروری زنان است. تأثیر این هورمون بر خلق‌وخو به نسبت آن با استروژن بستگی دارد. پروژسترون در حفظ کیفیت خواب و میل جنسی نقش مهمی ایفا می‌کند. بنابراین عدم تعادل آن می‌تواند منجر به بی‌خوابی، سردرد و اضطراب شود.

هورمون‌های تیروئید

هورمون‌های تیروئید عملکرد تمام سلول‌های بدن از جمله سلول‌های مغز را تحت کنترل قرار می‌دهند و سوخت بدن را به انرژی تبدیل می‌کنند. بنابراین کاهش ترشح آن‌ها می‌تواند باعث بروز افسردگی، بی‌حالی و پایین آمدن سطح انرژی شود. افزایش هورمون‌های تیروئید نیز می‌تواند در بروز اضطراب، تحریک‌پذیری، بی‌قراری و افزایش ضربان قلب نقش داشته باشد. میزان ترشح این هورمون‌ها به راحتی با آزمایش خون قابل اندازه‌گیری است. علائم ناشی از اختلال در هورمون‌های تیروئید را می‌توان با مصرف داروی خوراکی برطرف کرد.

نوراپی‌نفرین و اپی‌نفرین (آدرنالین)

نوراپی‌نفرین یکی دیگر از هورمون‌های مؤثر بر خلق ‌و خو و احساسات است. این هورمون با نام «نورآدرنالین» نیز شناخته می‌شود.

گابا می‌تواند ترشح هورمون رشد را هم افزایش دهد و از این طریق به کاهش خطر بیماری‌های قلبی، افزایش قدرت عضلانی و کاهش وزن اضافه کمک کند. تولید هورمون گابا در مغز نیازمند وجود ویتامین 6B است

نوراپی‌نفرین مانند آدرنالین عمل می‌کند؛ هورمونی که در زمان ترس و مواقع اورژانسی ترشح می‌شود. در واقع این هورمون با قرار گرفتن در شرایط خطرناک ترشح می‌شود تا باعث تحریک ترشح هورمون استرس و بالا رفتن فشارخون، دمای بدن، ضربان قلب و متابولیسم شود. تمامی این موارد، هوشیاری و تمرکز فرد را در مواقع مواجهه با خطر بالا می‌برند. اپی‌نفرین نیز نوع دیگری از آدرنالین است که در بروز احساسات شدید مثل ترس، خشم یا لذت نقش دارد.

گابا GABA

هورمون گابا (گاما آمینو بوتیریک اسید) شاید برای خیلی از افراد ناآشنا باشد اما این هورمون از طریق مهار تحریکات نورون‌ها یا تضعیف آن‌ها در بهبود کیفیت خواب و کاهش ترس و اضطراب نقش مهمی ایفا می‌کند. جالب است بدانید بسیاری از داروهای خواب‌آور و ضداضطراب نیز با هدف افزایش ترشح این هورمون در مغز و افزایش فعالیت گیرنده‌های آن مورد استفاده قرار می‌گیرند. هورمون گابا در بهبود بیش فعالی، افسردگی، التهاب و علائم بیش از عادت ماهانه نیز تأثیرگذار است. گابا می‌تواند ترشح هورمون رشد را هم افزایش دهد و از این طریق به کاهش خطر بیماری‌های قلبی، افزایش قدرت عضلانی و کاهش وزن اضافه کمک کند. تولید هورمون گابا در مغز نیازمند وجود ویتامین 6B است.

کورتیزول

کورتیزول با نام هورمون » استرس» نیز شناخته می‌شود. این هورمون در بدن عملکردهای مختلفی دارد و باعث تنظیم متابولیسم و کنترل فشارخون می‌شود و به رشد جنین در بارداری کمک می‌کند. افزایش سطح کورتیزول باعث افزایش وزن و فشارخون می‌شود. از لحاظ روانی نیز میزان استرس و افسردگی را بالا می‌برد. کاهش سطح کورتیزول هم با نوسانات روانی همراه است.

اکسی‌توسین

این هورمون با نام هورمون » عشق و مهربانی» شناخته می‌شود. اکسی‌توسین در خانم‌های باردار به کاهش دردهای زایمان و افزایش شیر مادر کمک می‌کند. این هورمون بر روابط اجتماعی و میل جنسی نیز تأثیر مثبت می‌گذارد. کاهش سطح اکسی‌توسین با احتمال بروز افسردگی در ارتباط است.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.