ابرقدرت بعدی در راه است

تصویری که از کشور هند در ذهن بسیاری از ما نقش بسته، قطارهایی حامل هزاران هندی فقیر که از سر و کول هم بالا می‌روند، بالیوودی پر زرق‌وبرق و دور از واقعیت جامعه هند و رود گنگ مقدسش است.

هند کشوری است که در کمتر از یک قرن گذشته مستعمره انگلیس بود و در فقر و عدم‌توسعه به سر می‌‎برد اما امروز آمارهای رشدِ شگفت‌انگیزِ این کشور، ما را دچار شَک می‌کند که آیا تصویر پر از فقر، عدم رفاه و نبود بهداشت تصویری درست از این کشور است یا باید این تصور را تغییر دهیم و چشم‌هایمان را بشوییم!

هند کشوری پربرکت

هند، دارای جغرافیایی متنوع از بیابان‌ها، کوهستان‌ها، دشت‌ها، تپه‌ها و فلات‌های متعدد است. این شبه‌قاره توسط آب احاطه‌شده، آب‌وهوای ویژه‌ای دارد و سرزمین پربرکتی است. منابع طبیعی هند شامل زغال‌سنگ (از لحاظ میزان ذخایر در رده چهارم جهان قرار دارد)، آهن، منگنز، میکا، بوکسیت، تیتانیوم،کرومیت، گاز طبیعی، الماس، نفت خام، سنگ آهک و توریوم است.

ذخایر نفت هند که در ساحل بمبئی در مهاراشترا، گجرات و در شرق آسام وجود دارند، بیش از ۲۵٪ از نیازهای داخلی این کشور را برطرف می‌کنند.

تاخت‌وتازهای بی‌امان

هند تاریخی پر فراز و نشیب از حمله‌ها، غارت‌های پیاپی و استعمارهای چندین ساله را دارد. در قرن دهم میلادی سلطان محمود غزنوی پادشاه ایران پنجاب را تصرف و بارها به شمال هند حمله کرد.

تا اواسط قرن سیزدهم این کشور همواره برای سایر کشورهای جهان جذاب بود و مورد تاخت‌وتاز قرار می‌گرفت. در همان دوران، مسلمانان دهلی را تصرف کردند.

بریتانیایی‌ها و فرانسوی‌ها در قرن ۱۸ مناطقی برای خود از هند جدا کردند و بنیاد حکومت بریتانیا را در هند گذاشتند.
این نخستین باری بود که در هند حکومت مسلمانان به نام دوران سلطنت یا غلامان مسلمان برپا شده بود. سال‌های بعد هند موردحمله مغول‌ها و کشورهای دیگر قرار گرفت.

در سال ۱۵۱۰ میلادی پرتغالی‌ها به‌عنوان اولین مهاجمان اروپایی در گوا مستقر شدند. وقتی‌که طوایف مراتی و سیک علیه حکومت پادشاهان گورکانی قیام کردند، بریتانیایی‌ها و فرانسوی‌ها در قرن ۱۸ مناطقی برای خود از هند جدا کردند و بنیاد حکومت بریتانیا را در هند گذاشتند.

سیاست و اقتصاد در هند

برای بررسی این مسئله باید وارد اقتصاد سیاسی شویم. اقتصاد سیاسی علمی بین‌رشته‌ای است که بسیار کاربردی و جامع است؛ چرا که بررسی پدیده‌های سیاسی بدون در نظر گرفتن عوامل اقتصادی و یا بررسی پدیده‌های اقتصادی بدون در نظر گرفتن عوامل سیاسی نتیجه غلط خواهد داشت.

به‌طورکلی سیاست خارجی یک کشور درحال‌توسعه به چهار شکل می‌تواند توسعه اقتصادی آن را تحت تاثیر قرار دهد:

می‌تواند به تامین کمک خارجی برای توسعه کشور کمک کند.
می‌تواند چون شمشیری دو لبه مشوق و یا مانع جذب سرمایه خارجی کشور باشد.
می‌تواند در بعد تجاری با تشویق یا متوقف کردن صادرات، بر موازنه پرداخت‌ها و توسعه کشور اثر بگذارد.
می‌تواند از طریق تشویق سرمایه‌گذاری مشترک خارجی، همکاری مشترک اقتصادی و تولید و در نتیجه آن توسعه اقتصاد را سرعت ببخشد.
در نتیجه سیاست‌ خارجی تعاملی که هند با کشورهای مختلف ایجاد کرد، سرمایه‌های خارجی فراوانی وارد اقتصاد هند شده است.
با توجه به آنچه گفتیم می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که میان توسعه اقتصادی و تحول سیاست خارجی هند رابطه متقابلی وجود دارد. برای بررسی این موضوع بهتر است در ابتدا تحولات سیاست خارجی هند را بررسی کنیم و بعدازآن دگرگونی‌های اقتصادی این کشور و تاثیر سیاست خارجی در آن را مورد مطالعه قرار دهیم.

تحولات سیاست خارجه در هند

منابع و متون سنتی هند در کنار آموزه‌های سیاسی عصر روشنگری که با ورود بریتانیا به این کشور وارد شد، از مهم‌ترین منابع و جریان‌هایی هستند که سیاست خارجی هند را تحت تاثیر قرار داده‌اند. سیاست خارجی هند سه دوره را پشت سر گذاشته است:

دوره اول: سال‌های ۱۹۴۷-۱۹۶۲ دوره حاکمیت آرمان‌گرایی نهرویی بر سیاست خارجی هند است.
دوره دوم: سال‌های ۱۹۶۲-۱۹۹۰ دوره حاکمیت واقع‌گرایی بر سیاست خارجی هند است.
دوره سوم: از سال ۱۹۹۰ به بعد با پایان جنگ سرد آغاز می‌شود و با رویکرد عمل‌گرایانه بر اساس لیبرالیسم اقتصادی در سیاست خارجی هند ادامه یافته است.

اتفاقی که در دوره اول برای اقتصاد هند افتاد این بود که در عرصه بین‌المللی تلاش کرد که تنش‌های ناشی از جنگ سرد را کاهش دهد.
اتفاقی که در دوره اول برای اقتصاد هند افتاد این بود که در عرصه بین‌المللی تلاش کرد که تنش‌های ناشی از جنگ سرد را کاهش دهد. علاوه بر این در حفظ صلح و حل صلح‌آمیز منازعات منطقه‌ای فعال بود.

در داخل نیز هزینه‌های دفاعی کشور را کاهش داد و حتی تهدیدهای اولیه مبنی بر احتمال حمله چین نیز تغییری در تصمیمش ایجاد نکرد. البته این عدم توجه در نهایت باعث شکست این کشور از چین و تصرف بخشی از هند توسط چینی‌ها شد.

تبدیل هند به یک ابرقدرت

تجربه شکست از چین باعث شد هند در تصمیماتش تجدیدنظر کند و با بازنگری سیاست‌های امنیتی، برنامه‌ریزی برای نوسازی ارتش هند را آغاز کند. سیاست خارجی هند در این دوره واقع‌گرایانه شد و نوسازی ارتش در برنامه‌ریزی‌ها وارد شد.

دوره سوم با پایان جنگ سرد و فروپاشی اتحاد شوروی آغاز شد. این سال‌ها نقطه عطفی در سیاست‌های خارجی هند به‌حساب می‌آید. شرایط جدید بین‌المللی و منطقه‌ای مثل جنگ اول خلیج‌فارس، بحران در بازار نفت، اخراج کارگران هندی از کشورهای خلیج‌فارس و از دست دادن بازارهای گسترده هند در کشورهای اروپایی شرقی، اقتصاد هند را با مشکل مالی جدی روبه‌رو کرد.

آیا قدرتمندترین کشور جهان در راه است؟

هند کشوری است که نقش اقتصاد در کشورش را درک کرد. جهانی‌شدن را پذیرفت. رقابت آزاد، خصوصی‌سازی و تقسیم‌کار، سیاست خارجی خود را بر مبنای اهداف توسعه‌ای خود تعریف کرد و برای رسیدن به هدف با پرهیز از تنش به هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و تعامل سازنده روی آورد.

در سال‌های گذشته هند با داشتن نرخ رشد سالانه ۷٫۸ درصدی و برخورداری از بیشترین جمعیت کارگران ماهر انگلیسی‌زبان در میان کشورهای بریک (‌‌BRIC countries of BRICS) که شامل برزیل، روسیه، هند و چین هستند، به‌عنوان موتور اقتصادی قوی و صادرکننده بزرگ خدمات، شناخته شده است. به‌طوری‌که طبق پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۵۰ هند در کنار چین از دیگر کشورهای دنیا پیشی بگیرد.

---

منبع: تجارت نیوز