توصیه های امیرمومنان(ع) به مسئولان

در تشریح تاثیر اخلاق مداری مسئولان در ارتقا و رشد اخلاق جامعه، اظهار کرد: بسیار اهمیت دارد که افراد به ویژه کسانی که در مقام و سِمَتی فعالیت می کنند نسبت به عملکرد اخلاقی خود حساس باشند چرا که در نگاه عمومی و نوع سلوک اخلاقی جامعه تاثیر گذارند.  

عضو هیئت علمی گروه اخلاق دانشگاه معارف اسلامی قم افزود: اکنون بخشی از جامعه به واسطه نوع عملکرد برخی از مسئولان بر طبل بی اخلاقی می کوبند. به هر صورت مسئول جنبه الگویی دارد و مردم خواه ناخواه به نوع رفتار او توجه دارند. از سوی دیگر با توجه به اینکه نهادهای حاکمیتی این مسئولیت ها را به مدیران در سطوح مختلف تفویض می کنند و به تعبیر دقیق، مسئولان نمایندگان حاکمیت اسلامی هستند از این رو نوع عملکرد آنها مورد توجه و ذره بین عموم مردم جامعه است. چراکه مسئول مورد تایید و انتخاب حکومت و دولت اسلامی قرار گرفته و این تایید خود ظرفیتی از توقع را بین مردم ایجاد می کند و وقتی این توقع برآورده نمی شود بنیان های فکری و اخلاقی مردم متزلزل خواهد شد.
فلاح تصریح کرد: افرادی که با جسارت و جرات به بی اخلاقی دامن می زنند در واقع نگاه می کنند و می بینند برخی از مسئولان دچار اشتباهات اخلاقی نمایان و آشکار می شوند، در نتیجه این توجیه در عموم جامعه پیدا می شود که چنین رفتارهایی از طرف دیگر شهروندان نیز مجاز است. به بیان دیگر، وقتی یک مسئول از نظر اخلاقی عملکرد درستی ندارد برای برخی این مساله مطرح می شود که لابد به طریق اولی ما هم می توانیم چنین رفتاری را داشته باشیم، مثال این امر را در عرصه اقتصاد و ارتباطات اجتماعی شاهد هستیم.
وی در ادامه بیان کرد: بی اخلاقی در سطح مسئولان به عنوان یک علامت سوال مطرح می شود و قلب جامعه را به درد می آورد، فرد از خود سوال می کند که چه طور قانونگذار، خود قانون را زیر پا می گذارد؟ چنین وضعیتی سبب می شود که افراد نسبت به قانون و قانونگذار احساس مسئولیت اخلاقی نداشته باشند چون می گویند قانون را کسی تصویب کرده که خود، قانون را محترم نمی شمارد و از قانون گریزان است، از خود سوال می کند که چه چیزی باید پشتوانه عملکرد اخلاقی من باشد؟ چرا باید به قانونی پایبند باشیم که قانونگذار آن خودش دچار مشکل است؟
وی ادامه داد: در اصل مسئولیت اخلاقیِ یک مسئول در جامعه اسلامی مضاعف است چرا که او با عملکرد غیراخلاقی خود به جامعه لطمه می زند و باعث اخلاق گریزی عموم جامعه خواهد شد.
این استاد حوزه ابراز کرد: اما این روند نباید باعث شود از مسئولیت اخلاقی خود غافل شویم، به هر حال تاثیر عملکرد نادرست اخلاقی به ویژه در سطوح بالاتر بسیار وسیع است چون عامه مردم همیشه تحلیل نمی کنند، البته شاید تحلیل کوتاهی داشته باشند اما نهایتا سریع قضاوت کرده و سریع تر تصمیم می گیرند، بنابراین، مواجهه عمومی مردم با نوع رفتار نامناسب مسئولان نتیجه خوبی ندارد، ما همواره دنبال بهانه و توجیه هستیم که کارهای غلط مان را توجیه کنیم  و حتی خودمان می دانیم غلط است اما برای توجیه خودمان، این سلوک بعضی از مسئولان را محل توجیه قرار می دهیم.

وی با بیان اینکه در سیره اهل بیت(ع) و احادیثی که از آن بزرگواران بر جای مانده نسبت به شخص مسئول و مسئولیت پذیری اش موارد متعددی بیان شده است، گفت: برای مثال در نامه امیرالمومنین امام علی(ع) به مالک اشتر نکات بسیار مهمی درباره وظایف مسئولان مطرح می شود، ازجمله حذر کردن او از خودپسندی و تکیه بر نفس، یعنی حضرت(ع) تاکید می کند که یک مسئول از «خود بزرگ بینی» دوری کند که مبادا این امر سبب شود که به مردم ظلمی وارد شود.
حجت الاسلام فلاح ابراز کرد:‌حضرت امیر(ع)‌عبارت عجیبی در نامه به مالک دارند آنجا که فرمودند: «وَ اخْفِضْ لِلرَّعِیَّةِ جَنَاحَكَ وَ ابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَكَ وَ أَلِنْ لَهُمْ جَانِبَكَ» یعنی بال محبت و مهر خود را برای مردم بگستران و با مردم خوش برخورد باش. این عبارات نشان از آن دارد که یک مسئول باید روحیه فروتنی را در خود تقویت کند نه اینکه به مردم پرخاش کند و با تشریفات مانع روبرو شدن خود با مردم شود.
وی تاکید کرد: عجیب تر اینکه حضرت امیر(ع) به انصاف و سلوک اخلاقی مسئولان نیز توجه ویژه کرده و فرموده اند: «وَ آسِ بَیْنَهُمْ فِی اللَّحْظَةِ وَ النَّظْرَةِ وَ الْإِشَارَةِ وَ التَّحِیَّةِ حَتَّى لَا یَطْمَعَ الْعُظَمَاءُ فِی حَیْفِكَ وَ لَا یَیْأَسَ الضُّعَفَاءُ مِنْ عَدْلِكَ وَ السَّلَامُ» این خیلی سخن دقیقی است حضرت(ع) فرمودند: حتی در نگاه و اشاره چشم، در سلام كردن و اشاره كردن با همگان یكسان باش، اگر ما سوال کنیم چرا باید یک مسئول اینچنین باشد حضرت(ع) پاسخ ظریفی داده اند.
فلاح اضافه کرد: تصریح امیرمومنان(ع) چنین است که اگر شخص مسئول اخلاق را رعایت کند از طرفی زورمندان و اهل قدرت و ثروت و رانت در او طمع نمی کنند و از سوی دیگر ضعیفان مایوس و ناامید از وی نمی شوند. معنای این حرف یعنی نوع سلوک و اخلاق مسئول باعث سلوک اخلاقی جامعه خواهد شد از طرفی روحیه طمع را از طمع کاران دور می کند و این یعنی تطهیر اخلاقی جامعه و از سوی دیگر ضعیفان و دردمندان امیدوار می شوند که می توانند به حقوق خود دست پیداکنند و این زمینه الفت اجتماعی و اخلاقی را در جامعه فراهم می کند؛ در غیر این صورت ما باید منتظر گسست اخلاقی جامعه باشیم.   
این استاد دانشگاه در پایان خاطرنشان کرد: مسئولان بر اساس فرمایشات اهل بیت(ع) نه تنها خودشان باید صالح باشند که باید مراقب اصلاح مردم هم باشند و این میسر نمی شود جز اینکه خود هم درست رفتار کنند. اهل بیت(ع) توصیه های مکرری را به کارگزاران جامعه دارند. معتقدم که امروز باید فکری به حال سبک زندگی برخی از مسئولان کنیم. در قرآن آمده که خداوند از نعمات بازخواست می کند. مسئولیت در جامعه اسلامی نیز نعمتی است که به شدت مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.

---

منبع: خبرگزاری شبستان