اصول تغذیه در دیابت بارداری
چگونگی کنترل دیابت در دوران بارداری
تغذیهدرمانی برای دیابت بارداری، عمدتاً شامل یک برنامهی غذایی با کربوهیدرات کنترلشده است که تغذیهی مناسب برای سلامت مادر و جنین، انرژی كافی برای افزایش وزن مناسب دوران بارداری، دستیابی و حفظ قند خون طبیعی را فراهم کرده و مانع از ایجاد کتوز میشود.
هفته 31 بارداری هستم و دیابت بارداری گرفتم و انسولین تزریق میکنم. میخواستم بدانم از چه مواد غذایی استفاده کنم که برای جنین خطرناک نباشد. قبلاً سابقه دیابت و هیچ بیماری نداشتم.
تغذیهدرمانی برای دیابت بارداری، عمدتاً شامل یک برنامهی غذایی با کربوهیدرات کنترلشده است که تغذیهی مناسب برای سلامت مادر و جنین، انرژی كافی برای افزایش وزن مناسب دوران بارداری، دستیابی و حفظ قند خون طبیعی را فراهم کرده و مانع از ایجاد کتوز میشود.
پیشنهادهای تغذیهای ویژه، بر اساس بررسی فردی و ثبتهای قند خون تعیین و اصلاح میشوند. پایش میزان قند خون، کتون حالت ناشتا، اشتها و افزایش وزن میتواند به طراحی یک برنامهی غذایی مناسب فردی و تنظیم برنامهی غذایی در دوران بارداری کمک كند.
برای دیابت بارداری دستورالعملهای تغذیهای ویژه وجود دارد. همهی زنان مبتلا باید پس از تشخیص دیابت، تغذیهدرمانی را آغاز کنند.
پایش ثبتهای غذایی و قند خون، راهنمای تغذیهدرمانی بوده و لزوم انسولین درمانی را تعیین میكند.
انسولین درمانی در دو صورت افزوده میشود:
اگر هدفهای قند خون در مدت یک تا دو هفته، برای دو بار یا بیشتر، از دامنهی موردنظر فراتر رود (بیآنکه ثبتهای غذایی تغییر ویژهای را نشان دهد) یا اگر به علت بیتوجهی بیمار به تغذیهدرمانی، میزان قند خون همواره بالا باشد. افزایش یافتن یا نیافتن وزن و آزمایش كتون، در تعیین اینکه آیا زنان باردار برای پرهیز از انسولین درمانی، كمتر میخورند یا نه سودمند است.
کربوهیدراتها را باید در سه وعدهی غذایی كوچک تا متوسط و دو تا چهار میان وعده پخش کرد. همهی زنان دستکم به 175 گرم کربوهیدرات در روز نیاز دارند. معمولاً، به میان وعدهی عصر، برای جلوگیری از بروز سریع كتوز شبانه نیاز است.
به علت افزایش میزان هورمون رشد و كورتیزول در صبح، كربوهیدرات در صبحانه نسبت به دیگر وعدهها بهخوبی تحمل نمیشود. برای رفع این مسئله، ممکن است در برنامهی غذایی آغازین، تنها 30 گرم كربوهیدرات برای صبحانه در نظر گرفته شود.
برای رفع گرسنگی، میتوان غذاهای پروتئینی را به رژیم غذایی افزود؛ زیرا این غذاها بر میزان قند خون اثری ندارند. باوجوداینکه محدودیت كالری باید بااحتیاط باشد، اما در زنان چاق مبتلابه دیابت بارداری، یک محدودیت كالری 30 درصدی (دریافت در حدود 1700 تا 1800 کیلوکالری در روز) میتواند هیپرگلیسمی را (بدون ایجاد کتونمی) كاهش داده و از میزان افزایش وزن این زنان بکاهد.
برای جلوگیری از افت قند خون رژیم غذایی شما در دوران مصرف انسولین باید همراه با میان وعده غذایی باشد (هر 10 گرم کربوهیدرات مصرفی، حدود 1 واحد انسولین را پوشش میدهد). در این زمینه حتماً با پزشک خود نیز مشورت کنید.
شكل ایده آل ورزش مشخص نیست، اما غالباً، یک پیادهروی تند پس از صرف وعدههای غذایی پیشنهاد میشود.
توصیه میشود زنان مبتلابه دیابت بارداری حتماً شیردهی داشته باشند؛ زیرا ممكن است حتی یک دورهی كوتاه شیردهی خطر ابتلا به دیابت را در آینده كاهش دهد.
برای جلوگیری از افت قند خون رژیم غذایی شما در دوران مصرف انسولین باید همراه با میان وعده غذایی باشد (هر 10 گرم کربوهیدرات مصرفی، حدود 1 واحد انسولین را پوشش میدهد). در این زمینه حتماً با پزشک خود نیز مشورت کنید.
هرلحظه که احساس سرگیجه یا ضعف پیدا کردید یا اگر میزان قند خون به كمتر از 70 میلیگرم در دسی لیتر رسید، 15 گرم كربوهیدرات دریافت کنید که معادل است با: سه قرص گلوكز، آبمیوه یا نوشیدنی شیرین، نصف لیوان کراکر شور، شش عدد قند یا یک قاشق غذاخوری عسل، 15 دقیقه صبر كنید و دوباره آزمایش كنید. اگر میزان قند خون بازهم کمتر از 70 میلیگرم در دسی لیتر بود، با 15 گرم كربوهیدرات دیگر، درمان را تکرار كنید.
تكرار آزمایش و درمان را تا زمانی ادامه دهید، كه میزان قند خون به دامنهی طبیعی برگردد.
زمان باقیمانده تا وعده یا میان وعدهی غذایی بعدی را برآورد کنید تا نیاز به دریافت غذای اضافی تعیین شود. اگر بیشتر از یک ساعت تا وعدهی غذایی بعدی زمان بود، 60 دقیقه پس از درمان آزمایش را تکرار کنید تا لزوم دریافت کربوهیدرات اضافی مشخص شود.
دستورالعملهایی برای پیشگیری از علائم افت قند خون
1- خوردن وعدههای غذایی كوچک و میان وعده (در بین وعدههای غذایی و به هنگام خواب). خوردن پنجتا شش وعدهی غذایی كوچک بهجای دو تا سه وعدهی غذایی بزرگ، موجب ثبات در آزادسازی گلوكز به جریان خون میشود.2- پخش کردن غذاهای كربوهیدراتی در طول روز. خوردن مقادیر زیاد كربوهیدرات در یکزمان، موجب بالا رفتن میزان قند خون و تحریک آزادسازی مقادیر بالای انسولین میشود، كه میتواند موجب افت میزان قند خون گردد. بیشتر افراد میتوانند دو تا چهار سروینگ از غذاهای كربوهیدراتی را در هر وعدهی غذایی و یک تا دو سروینگ را در هر میان وعده بخورند. افزون بر این، اگر كربوهیدرات از رژیم غذایی حذف شود، بدن توانایی خود را برای به کار بردن مناسب كربوهیدرات از دست میدهد و بنابراین توصیه نمیشود. غذاهای كربوهیدراتی، عبارت هستند از: نشاستهها، میوهها، آبمیوهها، شیر، ماست و غذاهای دارای قند.
3- پرهیز از غذاهای دارای مقادیر بالای كربوهیدرات. این غذاها، عبارت هستند از: نوشیدنیهای بی الكل معمولی، شربتها، آبنبات، ماستهای میوهای معمولی، شیرینی پای و کیکها.
4- پرهیز از نوشیدنیها و غذاهای دارای كافئین. كافئین میتواند موجب ایجاد علائم همانند هیپوگلیسمی و بدتر شدن حال فرد شود.
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره سلامتی مرکز مشاوره تبیان