تبیان، دستیار زندگی

جشنواره عمار چگونه به جایگاه امروز رسید؟

جهاد 9 ساله سینمایی در فلسطین

سینما فلسطین تهران امسال نهمین زمستان خود را با حال و هوایی متفاوت پشت سر گذاشت؛ از این تعبیر تعجب نکنید. جشنواره سینمایی «عمار» رویدادی است که رهبر انقلاب آن را «جهادی» توصیف کردند و دی‌ماه امسال نهمین دوره برگزاری آن در سینما فلسطین تهران در حال برگزاری است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : محمد صابری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
جشنواره عمار
جشنواره عمار طبق سنت هرساله امسال هم علاوه بر تهران در شهرستان‌ها و روستاهای سراسر کشور نمایندگانی فعال داشت که با حداقل امکانات ، بزرگ‌ترین رویداد مردمی کشور را سامان دادند. جشنواره عمار چگونه در کمتر از یک دهه به چنین جایگاهی در مختصات رویدادهای هنری کشور دست‌یافته است؟ در این گزارش دوره‌های آن را مرور کرده‌ایم.

دوره اول

تاریخ برگزاری: دی‌ماه 89
تعداد آثار: 20 فیلم
مختصات برگزاری: به‌جرات می‌توان عنوان عجیب‌ترین تولد یک رویداد سینمایی را به جشنواره عمار اطلاق کرد. جشنواره‌ای که به معنای واقعی کلمه با یک «دورهمی» هویت پیدا کرد. در نخستین سالگرد حوادث پس از انتخابات 88 جمعی از فعالان فرهنگی انقلاب با مجموعه‌ای از آثار مبتدی اما دغدغه‌مند مواجه شدند که محملی برای عرضه و رونمایی نداشتند و این‌گونه ایده «عمار» متولد شد.

نکته‌ها: در این دوره حدود 20 فیلم کوتاه و بلند که غالباً ساختاری غیرحرفه ای داشتند روی پرده رفت و جشنواره بیشتر سروشکل یک گعده تماشای فیلم دوستانه را داشت. جالب است بدانید همین گعده محدود به تهران نماند و در فاصله زمانی معین همین آثار اندک در نزدیک به 30 نقطه کشور به نمایش درآمدند.

حاشیه‌ها: طبیعی است که اولین دوره رویدادی با مختصات «عمار» حواشی زیادی نداشت و اصلی‌ترین چالش رسانه‌ای پیرامون این رویداد ماهیت «مردمی» آن بود.

دوره دوم

تاریخ برگزاری: دی‌ماه 90
تعداد آثار: 320 فیلم
مختصات برگزاری: استقبال مردمی از این دوره جشنواره افزایش یافت و طبق آمار ثبت‌شده 320 اثر به جشنواره رسید و در سیصد نقطه کشور به صورت کاملا مردمی به نمایش درآمد. قیاس آماری میان دور اول و دوم این رویداد نشان یک جهش بزرگ داشت.

نکته‌ها: درحالی‌که برگزاری اولین دوره عمار کمتر نشانی از یک رویداد دنباله‌دار داشت، در دی‌ماه سال 90 فراخوان دومین دوره جشنواره در پنج محور «تاریخ انقلاب»، «جنگ نرم»، «فتنه هشتادوهشت»، «نقد درون گفتمانی» و «بیداری اسلامی» منتشر شد. همین سرفصل‌ها نشان از آن داشت که «عمار» در دومین دوره برگزاری سروشکلی جشنواره‌ای‌تر به خود گرفته است.

حاشیه‌ها: جدی‌ترین حاشیه «عمار» در گام دوم گلایه صریح مسئول شورای سیاست‌گذاری این رویداد نسبت به رویکرد رسانه ملی بود. گلایه‌ای که هرچند از سوی مدیران تلویزیون با تکذیبیه مواجه شد اما وحید جلیلی تا پایان پای حرف خود ایستاد و تاکید داشت که عمار با خواست معاون سیما از رسانه ملی سانسور شده است!

دوره سوم

تاریخ برگزاری: دی‌ماه 91
تعداد آثار: 700 فیلم
مختصات برگزاری: سیر صعودی استقبال از جشنواره عمار در گام سوم هم ادامه داشت و تعداد آثار ارائه‌شده به جشنواره در دوره سوم به 700 اثر رسید. تعداد نقاط اکران مردمی نیز از 300 به 900 نقطه افزایش یافت.

نکته‌ها: نقطه عطف جشنواره «عمار» در اسفندماه 91 رقم خورد؛ دیدار اعضای شورای سیاست‌گذاری آن با رهبر انقلاب که خستگی را از تن آن‌ها به درکرد. در این دیدار مقام معظم رهبری صراحتاً کار در میدانی شبیه جشنواره عمار را «جهاد» توصیف و بر لزوم استمرار آن تأکید کردند. در این دوره همراهی چهره‌هایی همچون حجت‌الاسلام پناهیان، حسن رحیم‌پور ازغدی، زنده یاد فرج‌الله سلحشور، مسعود ده‌نمکی، ابوالقاسم طالبی، نادر طالب‌زاده و... بازتاب رسانه‌ای این رویداد را پررنگ‌تر کرد.

حاشیه‌ها: به نسبت دو دوره نخست، رسانه ملی پوشش کامل‌تری از جشنواره سوم داشت اما وحید جلیلی کماکان در موضع انتقادی خود ایستاد و در گفتگویی اعلام کرد: «صداوسیما هیچ منتی بر سر ما ندارد و بخشی از وظیفه‌اش را انجام داد!»

دوره چهارم

تاریخ برگزاری: دی‌ماه 92
تعداد آثار: 1700
مختصات برگزاری: در گام چهارم، جشنواره عمار علاوه بر جهش آماری در بخش داخلی با افزودن بخش بین‌الملل امکان میزبانی از فیلمسازان جریان مقاومت در سایر کشورهای همسایه را پیدا کرد. در این دوره 1000 اثر داخلی و 700 اثر بین‌المللی در جشنواره حضور داشتند که تعداد اکران‌ها به بیش از 2500 اکران رسید.

نکته‌ها: از نکات قابل‌توجه درباره چهارمین دوره جشنواره عمار گسترش دایره برگزاری آن به خارج از مرزهای ایران بود و وحید جلیلی از اکران آثار این رویداد در فلسطین و غزه خبر داد. تقدیر ویژه از فیلمسازان جریان انقلاب هم از این دوره در دستور کار «عمار» قرار گرفت و در آئین اختتامیه دوره چهارم بزرگداشت فرج‌الله سلحشور برگزار شد. سخنران ویژه آئین اختتامیه این دوره از جشنواره هم آیت‌الله جنتی دبیر شورای نگهبان بود.

حاشیه‌ها: در دور چهارم عمار روابط عمومی این رویداد در خبری اعلام کرد؛ سازمان anti defamation league (اتحادیه ضد افترا) یکی از مشهورترین لابی‌های سیاسی ـ فرهنگی صهیونیسم در ایالات‌متحده به برگزاری جشنواره عمار واکنش نشان داده و به تمسخر آن پرداخته است.

دوره پنجم

تاریخ برگزاری: دی‌ماه 93
تعداد آثار:2560
مختصات برگزاری: در پنجمین دوره مجموعاً ۱۶۳۷ اثر داخلی و ۹۳۰ اثر خارجی و درمجموع بیش از ۲۵۶7 اثر به دبیرخانه جشنواره رسید و موردبررسی قرار گرفت. این حجم از آثار ارسالی در نوع خود اتفاقی منحصربه‌فرد برای یک رویداد سینمایی محسوب می‌شود.

نکته‌ها: دکتر حسن عباسی از اصلی‌ترین چهره‌های محل مشورت تیم برگزار جشنواره عمار در دوره پنجم بود که بر روی لزوم توجه به نیازهای کودکان و نوجوانان از سوی جشنواره عمار دست گذاشت. مسعود شجاعی طباطبایی، مسعود ده‌نمکی و حاج صادق آهنگران از چهره‌های تجلیل شده در دوره پنجم عمار بودند.

حاشیه‌ها: از مهم‌ترین شائبه‌ها هم‌زمان با سیر صعودی استقبال از جشنواره عمار، تقابل آن با جشنواره فیلم فجر بود که هم‌زمان با برگزاری دوره پنجم،‌ حامد بامروت نژاد، دبیر اجرایی این جشنواره نسبت به این شائبه این‌گونه واکنش نشان داد: «جشنواره عمار نقدهایی به سینمای ایران دارد، ولی هیچ‌گاه در تقابل با جشنواره فجر نبوده‌ایم.»

دوره ششم

تاریخ برگزاری: دی‌ماه 94
تعداد آثار: 2460 فیلم
مختصات برگزاری: «عمار» در این دوره دیگر تبدیل به یک «جشنواره سینمایی» تمام‌عیار شد؛ با تمام بخش‌های اصلی و فرعی؛ از مستند و داستانی گرفته تا کوتاه و کلیپ؛ از رقابت ملی گرفته تا بخش بین‌المللی. دوره ششم جشنواره فیلم عمار با چنین مختصاتی کلید خورد و به گفته دبیر جشنواره بالغ‌بر هزار فیلم در بخش‌های مختلف به دبیرخانه رسید.

نکته‌ها: هرچند مجموع آثار رسیده به بخش‌های مختلف ازنظر کمی کاهش داشت اما رئیس جشنواره اعلام کرد در این دوره حداقل 30 فیلم قابل‌عرضه در مقیاس سینمای جهان حضور داشته‌اند. از دیگر نکات جالب این دوره از جشنواره عمار بخش ویژه بررسی تولیدات تلویزیونی بود که در این بخش برنامه‌های «ثریا» و «مهربانو» مورد تجلیل قرار گرفتند.

حاشیه‌ها: ایده‌های فرعی در برگزاری جشنواره عمار آرام‌آرام شکل سنت به خود گرفت که یکی از این ایده‌ها پذیرایی از مهمانان با نان‌های محلی دستپخت بانوان جهادگر بود. از نکات حاشیه‌ای جشنواره عمار در این دوره، سپردن اجرای اختتامیه به مجری «دکتر سلام» از تولیدات طنز سیاسی سال‌های اخیر در فضای مجازی بود.

دوره هفتم

تاریخ برگزاری: دی‌ماه 95
تعداد آثار: ۲۹۶۰ فیلم
مختصات برگزاری: سال 95 نزدیک به ۲ هزار و ۹۶۰ اثر به دبیرخانه هفتمین جشنواره مردمی فیلم عمار ارسال شد که از این تعداد ۱۳۰۰ اثر در بخش فیلم، ۶۱۰ اثر در بخش مستند، ۲۷۰ اثر در بخش داستانی، ۲۲۱ اثر در بخش کلیپ، ۱۶۴ اثر در بخش پویانمایی و موشن گرافیک و ۴۷ اثر در بخش برنامه‌های تلویزیونی بوده است.

نکته‌ها: بزرگداشت ابوالقاسم طالبی به بهانه ساخت «یتیم‌خانه ایران» از نکات جالب این دوره از جشنواره عمار بود که آئین اختتامیه آن به‌صورت زنده از تلویزیون پخش شد و سخنران ویژه آن‌هم محمدمهدی عبد خدایی بود.

حاشیه‌ها: حالا دیگر جشنواره عمار آن‌قدر قد کشیده بود که برخی رسانه‌ها ذره‌بین به دست گرفته و نسبت به بودجه‌های حمایتی این رویداد سؤالاتی را مطرح کردند. انتشار خبر ردیف بودجه 22 میلیارد ریالی در برنامه بودجه سالیانه دریکی از رسانه‌ها بازتاب‌ها و حاشیه‌هایی به همراه داشت اما وحید جلیلی در گفتگوهای خود صراحتاً از عدم‌حمایت مالی و معنوی کلیه دستگاه‌ها و نهادهای را رد و نسبت به آن گلایه کرد.

دوره هشتم

تاریخ برگزاری: دی‌ماه 96
تعداد آثار: 3000 فیلم
مختصات برگزاری: سید رسول منفرد دبیر اجرایی هشتمین جشنواره مردمی فیلم عمار در نشست خبری این رویداد از ثبت بیش از سه هزار اثر در دبیرخانه این دوره خبر داد و گفت: «از این تعداد حدود ۱۶۰۰ اثر در بخش‌های حرفه‌ای فیلم این دوره از جشنواره شامل کوتاه، مستند و داستانی بوده است.»

نکته‌ها: از نکات جالب این دوره از جشنواره حضور چشم‌گیر و قابل‌توجه کارگردانان متولد دهه 80 بود. نکته‌ای که نشان از ورود نسل تازه‌ای از فیلمسازان به میدان «عمار» دارد.

حاشیه‌ها: بهروز افخمی از چهره‌های حاشیه‌ساز عمار در دوره‌های اخیر محسوب می‌شود. او در حین برگزاری کارگاه آموزشی خود در جشنواره عمار دست به انتقاد از سینمای ایران زد و گفت:‌ «هر چیزی که به‌صورت الگو درآمده باشد، دیگر به درد نخواهد خورد؛ چون ما در سینما به حرف تازه نیاز داریم. شما هیچ الگویی را نمی‌توانید تعقیب کنید؛ چون شخصیت تازه‌ای هستید و با میلیون‌ها آدم دیگر فرق می‌کنید. اگر در این زمینه حرف تازه‌ای داشته باشید معلوم می‌شود که این‌کاره هستید یا نیستید.»

دوره نهم

تاریخ برگزاری: دی‌ماه 97
تعداد آثار: ۲۱۳۲ فیلم
مختصات برگزاری: در این دوره از جشنواره عمار ۳۵۰ اثر داستانی، ۱۴۶ اثر برنامه تلویزیونی، ۱۶۴ اثر پویانمایی، ۲۰۰ نماهنگ، ۲۵۰ اثر فیلم‌نامه و ۴۵ اثر مقاله به تفکیک حضور داشته‌اند. به گفته مسئول دبیرخانه این رویداد در بخش تأمین جوایز نیز شاهد اتفاق قابل‌توجهی بوده است به طوری که ۶۱ میلیون جوایز نقدی و حدود ۱۳۴ میلیون جوایز دارای ارزش مادی توسط مردم برای جشنواره ارسال شده.

نکته‌ها: پس از حواشی به وجود آمده به‌واسطه ادعای عجیب نتانیاهو درباره فعالیت هسته‌ای ایران در منطقه تورغوزآباد، نشست خبری نهمین جشنواره فیلم عمار در این منطقه برگزار شد!

حاشیه‌ها: یکی از اتفاقات جالب این دوره از جشنواره عمار که به‌نوعی واکنش به یکی از نقدهای مرسوم به این رویداد هم محسوب می‌شد، برگزاری بخش ویژه‌ای با عنوان «فیلم‌های سفارشی» بود! وحید جلیلی درباره این بخش توضیح داد؛ «کیست که نداند تعدادی از فیلم‌های امروز سینمای ایران با انگشت اشاره جشنواره‌های غربی ساخته می‌شود و اگر کسی بخواهد از افتخارات و قهرمانان کشور فیلم بسازد به او واژه سفارشی را نسبت می‌دهند، ما امسال بخش فیلم‌های سفارشی را به جشنواره اضافه کرده‌ایم.»
نهمین دوره جشنواره عمار تا 20 دی برپاست.