«کتاب دوستی»رساله‌ای درباره گرفتاریهای شعر فارسی

مجموعه‌شعر «کتابِ دوستی» سروده محمود کیانوش به‌تازگی توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شده است.

این کتاب شامل گزیده‌شعرهای سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۶۷ است که ۵ شعر دیگر از گذشته‌های دور هم به آن‌ها اضافه شده‌اند. این ۵ شعر در سال ۱۹۸۸ در لندن منتشر شده‌اند. محمود کیانوش مجموعه حاضر را اواخر سال ۹۴ گردآوری و آماده کرد.

این کتاب در مجموع ۵۴ شعر را در بر می‌گیرد که به تعبیر کیانوش، نمونه متفاوتی از یک قالبِ نو برای موضوعی که آن قالب را به خود پذیرفته و «موضوع» برداشتی است از واقعیت‌های زندگی انسان در یک جامعه در وابستگی‌های آشکار و نهفته به نظام اجتماعی و سیاسی آن جامعه و ماهیتِ عنصرهای فرهنگی و مایه معنوی آن. و عبور این برداشت از موقعیت فردی در محیط محلی به موقعیت انسانی در حیطه جهانی.

در شعرهای این کتاب، جنبه‌های زندگی مادی و معنوی انسان از یکدیگر جدا نیست. سراینده اشعار این کتاب بر این باور است که انسان با مجموع حالات و نفسانیات مختلف خود یک واقعیت اصیل است. اگر در یک حالت معین، احساس و اندیشه‌اش جنبه سیاسی پیدا می‌کند، به این علت است که سیاست جزئی از جهان‌بینی انسان است و این امر او را به انسان سیاسی تبدیل نمی‌کند. و اگر در حالتی دیگر، احساس و اندیشه‌اش در جنبه‌ای فلسفی نمودار می‌شود، برای این است که فلسفه هم جزئی از جهان‌بینی انسان است و این امر از او انسانی فلسفی نمی‌سازد.

عناوین ۵۴ شعر این کتاب به ترتیب زیر است:

وسواس، خاک و آب و آفتاب، ما هم آمدیم، بیقراری، بانگ خروس، چراغها، بازار روز، باغ نامراد، ستاره‌های دور، از دامن البرز، بهار در جهان، افسون شب، تهران، تا دم آخر، سادگی از من بود، شاید که خاک، فرصت، سبز و آبی، شب در بیابان، ای خسته، از سر صخره یا سخره، کژدم سیاه، این موش کور، باور مکن، ما می‌رویم، باد است باد، قامت حیّ، ای ناگزیر، خطّ چهلم، پر نده در غبار، در باغ وحش، جوی و رود و دریا، اکنون در سکوت، دردی دارم، بی‌غبار، جهان بیداری، دردمندیها، مرغابیها، این ستاره‌ها، آشنایی، ستایش بلوط، آه ای خورشید، تماشا، آن دوره گذشت، خون، صبح تلخ، خار و مروارید، گل سرخ، باید آوازمان را بخوانیم، بازی، با ابر آشنایم، لُغَز، حال گندی دارم، ناگاه.

پیش از این اشعار که در بخش «کتاب دوستی» چاپ شده‌اند، بخش دیگری در ابتدای کتاب قرار دارد که «شعر ایرانی، شعر جهانی» نام دارد و در واقع مقدمه این مجموعه‌شعر درباره گرفتاری‌های شعر فارسی است. عناوین این مقدمه مفصل هم به این ترتیب اند:

معامله پنهان، از «دربار» به «روزنامه»، شعر در منظری تازه، شاعر و تعهد، ادبیات و نو شتِجات، مردم و شعر مردمی، ملاحظه و مکاشفه در شعر، آتش مردم آتش حسرت، لسان‌الناس لسان النفس، شعر شمشیر نیست، نفوذ کهنه‌اندیشی در نو گویان، لحظه‌های پاک و عزیز، شعر و شبه‌شعر، نقد وطنی نقد جهانی، هنر و ادبیات.

شعر «شاید که خاک» را از این کتاب می‌خوانیم که در سال ۱۳۵۰ سروده شده است:

ای ایستاده،

چشم گشوده،

در انتظارِ آمدنِ ناشناخته،

ای فرصتِ عظیمِ شکفتن را

همواره باخته،

شاید که خاک

از بامداد

در چنگِ باد ریخت

آنچه به دامن داشت!

این کتاب با ۲۲۵ صفحه، شمارگان ۷۷۰ نسخه و قیمت ۲۸ هزار تومان منتشر شده است.

---

منبع: مهر