گسترش بحران هویت ایرانی
مسلمانان مسیحی زده!
امروزه اصطلاحی وجود دارد تحت عنوان "جهانی - محلی شدن"؛ یعنی آنچه جهانی است، محلی می‌شود و آنچه که محلی و محصور بوده، جهانی می‌شود و در كشورهای مختلف می‌توان خرده‌فرهنگ‌های گوناگون را دید. اما ایده دیگری هم وجود دارد كه به هژمونی فرهنگ آمریكایی اشاره دارد و معتقد است که این یک درهم‌آمیختگی ساده نیست بلكه سلطه‌ی فرهنگ و سرمایه‌ای كه قدرتمندتر است، بر فرهنگ‌های دیگر آوار می‌شود. در شرایط فعلی، این در هم آمیختگی، صرفا خنثی و برابر نیست بلكه متاسفانه یک طرف (فرهنگ غرب)، در این مراوده فرهنگی مسلط‌تر است.
اگرچه کریسمس، جشنی مذهبی نزد پیروان حضرت عیسی(ع) است ولی طی چند سال اخیر، در کشورهای مختلف جهان به ویژه ایران، مسلمانان نیز این مراسم را برگزار می‌کنند و بسیاری از مسلمان‌ها تلاش خاصی برای برگزاری هر چه بهتر این جشن دارند!
اگر با ورود بخش‌هایی از فرهنگی به فرهنگ ملتی خاص، قرار بر تکامل و غنای فرهنگ کشور هدف باشد، بسیار هم مطلوب است اما اگر مبنا بر تهییج و عدم اندیشه برانگیزی باشد، می‌تواند با ایجاد تفکرات دوگانه و "بحران هویتی"، ضربات مهلکی را بر پیکیره‌ی یک جامعه وارد آورد.
در این ایام وقتی وارد هر مرکز خریدی می‌شوید، می‌بینید که مغازه‌داران با اضافه کردن نمادهایی از جشن سال نوی میلادی به تزیین محل کسب خود پرداخته‌اند تا قدمی در جذب حداکثر مشتریان برداشته باشند. در واقع این تغییر دکور از فروشگاه لباس گرفته تا کتابفروشی و رستوران‌ها را به خود اختصاص داده و برای کسب سود بیشتر و داغ شدن بازار خرید و فروش محل کسب و کار خود را با تِم کریسمسی تزیین می‌کنند.
در این میان مغازه‌های تخصصی فروش کالاهای کریسمس با تنوع بسیار بالایی مواجه هستند. شاید بتوان گفت حدود 200 قلم جنس شامل درخت، لوازم تزیینی آن، انواع عروسک‌های بابانوئل، لباس‌ها یا طرح‌های مربوط به این جشن، ابزارآلات موزیکال، سرویس چینی، گوی‌های برفی و سایر اقلام ریز و درشت رنگی و جذابی هستند که با اطمینان می‌توان گفت تمامی آنها وارداتی و اغلب در کشور چین تولید شده‌اند.
اقشار مختلف مردم، در هر سطح طبقاتی و درآمدی و با هر بودجه‌ای که در توانشان باشد اقدام به خرید انواع کاج و تزیینات جانبی آن می‌کنند. در این ایام مشتریان مختلفی برای خرید وسایل تزئینی کریسمس مشاهده می‌شود، از مسیحیان و ارامنه گرفته تا مسلمان و پیروان ادیان دیگر. ارامنه و مسیحیان با خرید این وسایل برای مراسم کریسمس آماده می‌شوند اما مسلمانان دلایل متفاوتی برای خرید این تزیینات دارند؛ درخت کاج را به عنوان نمادی از زمستان یا برای زیبایی و دکور منزل خریداری می‌کنند و یا حتی برای چشم و هم چشمی تا به دیگران بفهمانند چقدر مدرن و به روز هستند!
البته باید متذکر شویم که قیمت این اجناس برای تزیین هم اصلا ارزان نیست، چرا که قیمت یک درخت کاج از 200هزار تومان تا یک میلیون و 800 هزار تومان تخمین‌زده شده است. گوی‌های تزئینی که روی درخت نصب می‌شود از 10 تا 30 هزار تومان قیمت دارند و روبان ها هم بین 7 تا 10 هزار تومان به فروش می‌رسد پس باید در نظر داشت که برای برگزاری این جشن هزینه‌ی بسیاری نیاز است و با توجه به شرایط کنونی اقتصاد جامعه‌ی ما، کمی دور از ذهن است که عده‌ای تلاش مضاعف برای برگزاری آن دارند.
بحران هویت جامعه ایرانی
طی سال‌های اخیر و با ورود انواع جشن‌ها و مناسبت‌های غربی همچون "ولنتاین"، "كریسمس"، "جشن هالوین" و حتی "حراج جمعه سیاه" شاهد ابراز نگرانی‌هایی از سوی جامعه شناسان هستیم. موضوعی که بسیاری از جامعه‌شناسان را به‌دلیل هجمه‌ی گسترده‌ی فرهنگ‌های بیگانه و کم‌رنگ شدن فرهنگ، آداب و رسوم کشورمان بر آن داشت تا زنگ خطر "بحران هویت ایرانی" را به‌صدا درآورند.
اگرچه کریسمس، جشنی مذهبی نزد مسیحیان است ولی طی چند سال اخیر مسلمانان ایرانی نیز این مراسم را برگزار می‌کنند و بسیاری از مسلمان‌ها تلاش خاصی برای برگزاری هر چه بهتر این جشن دارند!
در این راستا "دكتر محمدرضا كلاهی" (عضو علمی پژوهشكده مطالعات فرهنگی و اجتماعی) اظهار می‌دارد که امروزه اصطلاحی وجود دارد تحت عنوان "جهانی - محلی شدن"؛ یعنی آنچه جهانی است، محلی می‌شود و آنچه که محلی و محصور بوده، جهانی می‌شود و در كشورهای مختلف می‌توان خرده‌فرهنگ‌های گوناگون را دید. اما ایده دیگری هم وجود دارد كه به هژمونی فرهنگ آمریكایی اشاره دارد و معتقد است که این یک درهم‌آمیختگی ساده نیست بلكه سلطه‌ی فرهنگ و سرمایه‌ای كه قدرتمندتر است، بر فرهنگ‌های دیگر آوار می‌شود. در شرایط فعلی، این در هم آمیختگی، صرفا خنثی و برابر نیست بلكه متاسفانه یک طرف (فرهنگ غرب)، در این مراوده فرهنگی مسلط‌تر است.(1)
در این‌جا باید متذکر شویم که مراوده و انتقال فرهنگ‌ها به ذات خود مشکلی ندارد اما این که کدام قسمت از فرهنگی وارد کشوری می‌شود مهم است. یعنی اگر با ورود بخش‌هایی از فرهنگی به فرهنگ ملتی خاص، قرار بر تکامل و غنای فرهنگ کشور هدف باشد، بسیار هم مطلوب است اما اگر مبنا بر تهییج و عدم اندیشه برانگیزی باشد، می‌تواند با ایجاد تفکرات دوگانه و "بحران هویتی"، ضربات مهلکی را بر پیکیره‌ی یک جامعه وارد آورد. وقتی سخن از "بحران هویت" به میان می‌آید منظور، عدم توانایی فرد در قبول نقشی است که جامعه از او انتظار دارد و به اذعان صاحب‌نظران حوزه روانشناسی، بحران هویت یکی از جدی‌ترین و پُرمخاطره‌ترین بحران‌های زندگی هر فردی محسوب می‌شود چراکه، فرد را دچار تردید و سردرگمی در استعدادها، توانمندی‌ها و حتی اعتقادات می‌کند.
برای مقابله با تهاجم فرهنگی و نیز جلوگیری از گسترش "بحران هویت" در جامعه، ضروری است که ابتدا به بازبینی زیرساخت‌های فرهنگی-اجتماعی در کشورمان بپردازیم، زیرا که آنقدرها هم که ما تصور می‌کنیم پایه‌های فرهنگی در ایران مستحکم نبوده و به سهولت قابل رسوخ از سوی دیگر فرهنگ‌ها است و گواه این نکته، تقلید بی‌چون و چرای جوانان و نوجوانان از فرهنگ وارداتی غرب در سبک زندگی، نوع پوشش و حتی برگزاری آیین و رسوم مذهبی آنها است.
از دیگر سو، باید با آموزش‌های همگانی و برنامه‌ای جامع، مدون و هدفمند به استحکام‌بخشی فرهنگ غنی ایران و همچنین، بازگویی تاریخ کشور بپردازیم تا ارق به کشور و فرهنگ ایرانی را بار دیگر احیا کنیم. بی‌شک با چنین روندی، ضمن ایجاد غرور ملی در افراد و استحکام هویت آنها، آموزه‌های دینی و سبک زندگی ایرانی جایی برای بروز و ظهور سبک زندگی غربی نخواهد گذاشت.
پی‌نوشت:
1. نگران خرید درخت کریسمس توسط ایرانی‌های غیرمسیحی باشیم؟، خبرآنلاین
