رابطه موسیقی و رفتار فردی
آنچه که از موسیقی "رپ" نمی‌دانید!
اگر کودکان بین ۲ تا ۱۸ سال، ۷ ساعت از روز خود را صرف نوعی از رسانه‌ها میکنند. شما نمی‌توانید مثل کبک سرتان را در خاک فرو کنید و انتظار داشته باشید بچه‌هایتان فقط به چیزهای خوب و مفید بپردازند. مطمئناً موسیقی رپ تنها موسیقی نیست که الگوی بد را به تصویر می‌کشد یا میتواند بر رفتار نوجوانانتان تاثیر منفی داشته باشد.
اما باید توجه داشت که روسیه تنها کشور معترض به موسیقی رپ نبوده و بسیاری از دولتمردان و افراد شاخص دیگر کشورهای سراسر جهان با این سبک از موسیقی، به دلایل مختلفی همچون "اشاعه‌ی خشونت"، "ایجاد ناامیدی در جامعه" و "سوق جوانان به سمت اعتیاد" مخالفت هستند.
"راجر ابرت" (فیلم‌نامه نویس آمریکایی) در این راستا معتقد است که "رپ در محافل سفیدپوستان از وجهه بدی برخوردار است. بسیاری بر این باورند که رپ در بر گیرنده الفاظ مستهجن، خشن و توهین‌آمیز نسبت به زنان است. در حقیقت برخی از این الفاظ به‌همین گونه‌اند. رپ آرزوها و خشم‌های یک نسل را بیان می‌کند."(2)
موسیقی رپ به زیرشاخه‌های "هیپ- هاپ،" "رپ عاشقانه" و "دیس لاو" تقسیم می‌شود که گروه‌های خشن و مبارزه جویانه را «رپ خوان‌های خیابانی» می‌نامند.
خاستگاه "رپ" کجاست؟
سیاهپوستان آمریکایی دهه 70 میلادی در نیویورک، زمانی که تبعیض نژادی و ظلم و ستم سفیدپوستان، آن‌ها را به ستوه آورده بود به خیابان‌ها ریختند و برای بیان اعتراضات، حرف‌هایشان را به‌صورت ریتمیک و ترانه خواندند. دقیقا از همین‌جا بود که سبک جدیدی از موسیقی پا به عرصه‌ی ظهور گذاشت و "رپ" نام گرفت که ابتدا و به‌دلیل پدیدآورندگان آآن، به "سی.ان.ان" سیاهپوستان آمریکا شهرت یافت.در واقع "رپ" سبک جدیدی از موسیقی غربی، برای بیان اعتراضات عمومی و ابراز خشونت‌های سیاسی-اجتماعی مخحسوب می‌شود. در ابتدای امر این سبک از موسیقی، به‌دور از انحرافات فردی و اجتماعی روند رو به رشدی داشت اما تدریجا و در جریان سرمایه‌داری غرب که از هر وسیله‌ای برای مطامع خود بهره می‌گرفت، دو پدیده "اعتیاد" و "روابط نامشروع" به آن افزوده شد تا بتواند با اشاعه آن در بین جوانان، ضمن جلوگیری از اعتراضات متعارف، بهره‌کشی هدفمندی از آن‌ها را در دستور کار قرار دهد و ما مشاهده کردیم که تدریجا، موسیقی رپ از مسیر ابتدایی خود خارج شده و با تحریفات گسترده‌ای همچون اشاعه‌ی خشونت احتماعی، الفاظ رکیک و توهین‌آمیز و حتی اعتیاد همراه شد.
اما باید توجه داشت که "رپ" به‌سرعت از انحصار سیاهپوستان بیرون آمد و سفیدپوستان هم به این سبک موسیقی روی آوردند و زیرشاخه‌های دیگری به آن افزودند تا برای خلق این موسیقی از ضرباهنگ‌های بسیار تند با فریاد خواننده آن‌که صدایی خشن و خش‌دار دارد، حرف‌های معمولی را فارغ از اخلاق و گاهی همراه با الفاظ رکیک موزون، سریع و پشت سر هم بیان کند. چراکه ازنظر طرفداران این سبک، سریع خواندن به‌موازات استفاده از الفاظ نامناسب، جذابیت رپ را افزون می‌کند!
تحریف "رپ" در ایران
در این آشفته بازار، کشور ما نیز از موسیقی رپ مستثنا نشد و اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70، بسیاری از خوانندگان جوان به آن روی آورند. اما چون بیشتر محتوای اشعار "رپ" حاوی الفاظ نامناسب، اعتراض، خشم، توهین و ناسزا بود، جامعه فرهنگی و نخبگان موسیقی سنتی به آن اعتراضات فراوانی را وارد آوردند تا جایی که قوانین بازدارنده‌ای برای آن وضع شد.امروزه عمدتاً اندوه، غم، خشم و اعتراض، در موسیقی رپ تجلی می‌کند و به همین دلیل، مورد توجه و علاقه بسیاری از جوانان قرار گرفته است. از سوی دیگر، از آن‌جایی که تولید این نوع موسیقی، به‌علت عدم انتشار آلبوم و کسب مجوز هزینه خاصی در بر ندارد، هر فردی، در هر استریویی با شعری که محتوا و استحکام ادبی ناچیز، اما مضمون اعتراض‌گونه داشت، خود را "رپ خوان" دانسته و مبادرت به تولید قطعات موسیقی کرد و متاسفانه همین روند زمینه‌ساز رشد قارچ‌گونه خوانندگان رپ در ایران شد.
"حسن علی شیری" (ترانه‌سرا)، درباره جایگاه اجتماعی موسیقی رپ و بازخورد آن در جامعه معتقد است که خاستگاه موسیقی رپ در نوع اصیل خودش که توسط سیاهپوستان به وجود آمده خاستگاهی اعتراضی داشته است؛ اگرچه حتی در کشورهایی مثل آمریکا نیز این نوع موسیقی تغییر وضعیت داده است. در کشور ما موسیقی رپ به شکل مجاز و قانونی نیست و ذاتاً هم رپ نمیتواند قانونی و مجاز باشد، چراکه هدف آن اعتراض و خروج از چارچوب‌ها است. اگر بخواهیم موسیقی رپ را در چهارچوبی مثل مجوز محصور کنیم منطقی نیست و دیگر نمیتواند رپ باشد. درواقع، نمی‌توان موسیقی "رپ فارسی" را موسیقی اعتراضی نامید، هرچند که اغلب جوانانی که به سمت این گونه موسیقی می‌روند در ذات خودشان اعتراض وجود دارد، اما کلامی که ارائه میکنند اندیشه مترقی پشت آن نیست و تنها کسی میتواند در عرصه اجتماع حرف متفاوت بزند که اندیشهای داشته باشد و من اندیشهای را در رپ فارسی ندیدهام."(3)
آسیب‌های موسیقی "رپ"
"دکتر سوزان باتروس" (رئیس بخش امراض رفتاری و رشد کودکان) پس از سال‌ها پژوهش می‌گوید: "اگر کودکان بین ۲ تا ۱۸ سال، ۷ ساعت از روز خود را صرف نوعی از رسانه‌ها میکنند. شما نمی‌توانید مثل کبک سرتان را در خاک فرو کنید و انتظار داشته باشید بچه‌هایتان فقط به چیزهای خوب و مفید بپردازند. مطمئناً موسیقی رپ تنها موسیقی نیست که الگوی بد را به تصویر می‌کشد یا میتواند بر رفتار نوجوانانتان تاثیر منفی داشته باشد. تقریباً ۱۰۰۰ تحقیق تاکنون در مورد تاثیر رسانه‌ها بر رفتارهای نوجوانان و کودکان انجام گرفته است و همه آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که تاثیر نیرومندی دارد."(4)اما جدای از تحقیقات و پژوهش‌های جهانی، به‌طور کلی این نوع از موسیقی میتواند آسیب‌های روحی و جسمی فراوانی برای افراد به همراه داشته باشد که عبارتند از:
- اعتیاد
- خودکشی
- خودآزاری
- دِگرآزاری
- خشم اجتماعی
- ناامیدی و افسردگی
موسیقی رپ به زیرشاخه‌های "هیپ- هاپ،" "رپ عاشقانه" و "دیس لاو" تقسیم می‌شود که گروه‌های خشن و مبارزه جویانه را «رپ خوان‌های خیابانی» می‌نامند. گروه‌های اخلاقی‌تر که ارزش‌های اجتماعی را در اشعارشان لحاظ میکنند و بیشتر با نظری مثبت، به مبارزه با بدی‌ها می‌پردازند، رپ‌های نزدیک به موسیقی پاپ، سرگرم‌کننده و رمانتیک و عاشقانه هستند که البته رپ عاشقانه، بیشتر مورد استقبال مخاطبین ایرانی قرار دارد زیرا که با روحیات و علایق آن‌ها سازگارتر است.
قابل اهمیت اینکه "دیس لاوها"، عمیقاً از ناامیدی و تخریب، حرف می‌زنند و غالباً شنونده را به‌سوی مرگ و خودکشی سوق می‌دهند تا جایی که به اذعان مربیان و مشاورین مدارس، ریشه اغلب خودزنی‌ها و افسردگی جوانان و نوجوانان را پس از بررسی‌ها در شنیدن مکرر این سبک موسیقی پیداکرده‌اند.
همچنین بیان بی‌مهابای کلمات محرک جنسی، تاثیر عمیقی بر رفتارهای نابهنجار جنسی در شنونده دارد و چون بسیاری از خوانندگان رپ، پس از مصرف مواد مخدر به هیجان آمده و اقدام به خوانندگی میکنند، جوانان به مصرف این قبیل مواد نیز گرایش پیدا می کنند.
اکثر افراد مبتلا به روان‌آزاری، به موسیقی رپ علاقه‌مندند. همچنین موسیقی رپ میتواند به پیش‌بینی این اختلال روانی در آینده کمک کند.
از سوی دیگر به گفته محققان آمریکایی آنچه که سبب بروز خشونت در پی گوش دادن به برخی موسیقی‌ها می‌شود، آهنگ نیست بلکه بار معنایی کلمات استفاده شده در آن است. بار منفی کلمات گاهی میتواند سبب افزایش احساسات منفی و رفتارهای خشونت‌آمیز شود. کلمات حتی میتواند بر نوع نگاه به جامعه نیز تاثیر بگذارد. این موضوع به ویژه وقتی در یک موسیقی از کلمات رکیک استفاده می‌شود، پررنگ‌‌تر است.(5)
"مجله دیلی میلدر" با انتشار گزارشی اعلام کرده است که "دکتر پاسکال والیش" (پزوهشگران دانشگاه نیویورک)، می‌گوید: "اکثر افراد مبتلا به روان‌آزاری، به موسیقی رپ علاقه‌مندند. همچنین موسیقی رپ میتواند به پیش‌بینی این اختلال روانی در آینده کمک کند.(6)
بارها در باب تأثیر موسیقی بر روح و روان انسان مطلب گفته و شنیده‌ایم. اینکه اگر موسیقی شورآفرین و معناساز باشد، چگونه میتواند روح انسان را جلا داده و او را قدسی کند و اینکه موسیقی مبتذل، خشن و یا بیش‌ازحد حزن‌آمیز چطور فرد را به‌سوی پوچی و بی‌معنایی سوق می‌دهد و باعث تخریب روح و روان و ناکارآمدی او می‌شود. بااین‌حال هستند برخی از کارشناسان موسیقی، که در تائید رپ فارسی برآمده و می‌گویند: به‌دلیل محبوبیت آن در بین جوانان، خوب است تا وزارت ارشاد در آن تجدیدنظر کند و ترانه‌هایی با مضامین انتقادی همراه با عشق به وطن و نوع‌دوستی مانند ترانه "سرباز وطن"، به‌صورت مجاز تولید شوند تا ضمن عدم تقابل با جوانان، این روند را اصلاح کنیم.
پی‌نوشت:
1- موسیقی رپ را باید کنترل و هدایت کرد، باشگاه خبرنگاران
2- اسرائیلی‌ها، نژادپرستانی که از ترس به سایه خود شلیک میکنند، خبرگزاری تسنیم
3- موسیقی رپ خوب است یا بد؟، خبرگزاری ایسنا
4- موسیقی رپ مبتذل: اثرات آن بر جامعه و جوانان، پایگاه اطلاع رسانی مردمان
5- بگو چی گوش میدی تا بگم کی هستی، پایگاه روانشناسی روان‌پژوه
6- مبتلایان به «روان آزاری» بیشتر به موسیقی رپ علاقه‌مند هستند، پارسینه
