گیاهخواری در اسلام چطور تفسیر شده است؟!

رژیم گیاه خواری در بسیاری از ادیان و آیین‌های مختلف بنوعی واجب و سنتی است که باید رعایت شود، اما دلیل این موضوع چیست که انسان باید دور مصرف گوشت را خط بکشد و گیاه خوار شود؟

امروز باشگاه خبرنگاران جوان با جمع آوری مطالبی پیرامون رژیم‌های گیاه خواری و بخصوص گیاه خواری در ادیان مختلف قصد دارد این موضوع را بررسی نماید، پس با ما همراه باشید.

رژیم‌های گیاه خواری

رژیم‌های گیاه خواری می‌توانند سودمند باشند، اما به شرط این که درست و دقیق برنامه ریزی شده باشند.

گیاه خواران با یک برنامه‌ی غذایی مناسب می‌توانند خطر بیماری هایی، چون چاقی، فشار خون بالا، یبوست و سرطان کولون (بخشی از روده‌ی بزرگ) را کاهش دهند و در صورتی که گیاه خواران برنامه‌ی ضعیفی داشته باشند خطر بیماری هایی، چون پوکی استخوان، نرمی استخوان، کم خونی مربوط به آهن و ویتامین B۱۲ و کندی رشد در کودکان را می‌توان انتظار داشت.

گیاه خواران به گروه‌های زیر تقسیم بندی می‌شوند:
گیاه خوار محض (Vegans): گیاه خوارانی که گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ و لبنیات نمی‌خورند.
لاکتووگان (vegetarians Lacto):گیاه خوارانی که لبنیات هم می‌خورند.
 اووگان (Ovovegetarians): گیاه خوارانی که تخم مرغ هم می‌خورند.
 لاکتواووگان (Lacto-ovovegetarians): گیاه خوارانی که تخم مرغ و لبنیات هم می‌خورند.
 نیمه گیاه خوار (Semi-vegetarians): گیاه خوارانی که ماهی و مرغ هم مصرف می‌کنند، ولی گوشت قرمز را مصرف نمی‌کنند.

گیاهخواری و احساس رضایت درونی

معمولا گیاهخواری ریشه در باور‌های آدم‌ها دارد.

«برخی افراد فکر می‏ کنند این‏که جانوری را از بین ببرند و آن را بخورند، به لحاظ اخلاقی کار درستی نیست، اما خب واقعیت این است که این عمل، یک اتفاق معمولی در طبیعت است و ما آدم‌ها هم چه بخواهیم، چه نخواهیم بخشی از طبیعت هستیم.

منتها گیاهخواران به واسطه اهمیت دادن به این باورشان، یک حسِ خوب و یک رضایت درونی دارند.»

جداماندگیِ اجتماعی، مهم‌ترین ضرر گیاهخواری

گیاهخواری، چه دشواری‌ها و محدویت‌هایی دارد؟

«در کشوری مثل ایران که تعداد گیاهخواران زیاد نیست مهم‏ترین مشکل این است که تنوع غذایی‏ این گروه کم است و به لحاظ اجتماعی، مشکل پیدا می‏کنند؛ مثلا نمی‏توانند به مهمانی بروند، چون برای غذا خوردن با جمع که فقط بحث خوردن یک خوراکی و کسب انرژی مطرح نیست و یک پدیده‏ اجتماعی‏ و فرهنگی است، مشکل دارند. مثلا چرا در جشن تولد، کیک‌تولد می‏گذارند که همه بخورند یا در مراسم ختم، حلوا تعارف می‌کنند؟ به این دلیل که این نوعی همراهی و همدلی اجتماعی و شریک شدن در شادی‌ها و رنج هاست. وجه اجتماعی تغذیه خیلی مهم است و حتی شاید بر بقیه‏ وجوه گیاهخواری غالب باشد؛ امتیاز مهمی که تعداد زیادی از گیاهخواران با توجه به محدودیت‏هایی که وجود دارد، از آن محروم می‏شوند. گیاهخواران معمولا دچار جداماندگی اجتماعی می‌شوند و فارغ از دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه، حتی برای تفریح و خرید هم محدودیت و ملاحظات جدی دارند.»

کمبود آهن و ویتامین B۱۲، یک خطر جدی برای گیاهخواران

آیا گیاهخواری یک روش تغذیه ایِ صحیح است؟ اگر نه، چه خطراتی سلامتی گیاهخواران را تهدید می‌کند؟

«از لحاظ پزشکی چیزی که خیلی جدی یک گیاهخوار را تهدید می ‏کند، کمبود‌های تغذیه ‏ای است که در این میان ریزمغذی‏‌ها اهمیت بیشتری دارند. گیاهخوارانی که لبنیات یا تخم مرغ می‏خورند، کمتر در معرض خطر کمبود ریزمغذی‏ها هستند، اما گیاهخواران مطلق یا خام گیاهخواران، در معرض چند خطر جدی هستند. یکی از مهم‏ترین این‏ها، کمبود آهن است؛ البته نه اینکه ما در منابع گیاهی آهن نداشته باشیم، مسئله این است که ضریب جذبش مثل منابع جانوری نیست، چون در منابع گیاهی عوامل مهار کننده‏ جذب آهن فراوان است. هرچند در منابع جانوری هم مقدار آهن گوشت قرمز در مقایسه با آهن گوشت سفید خیلی بالا نیست، ولی شکل جذبش بهتر است. کمبود دیگر، کمبود ویتامین B۱۲ است. این ویتامین برای تقسیم سلولی لازم است و سلول‏هایی مثل سلول خون و سلول پوشش روده که تقسیم سلولی دارند به آن نیازمندتر هستند. در عین حال، این ویتامین برای کارکرد اعصاب هم لازم است؛ بنابراین کمبود ویتامین B۱۲، باعث کم‏خونی خطرناک و اختلالات عصبی می‏شود. این یک ویتامین محلول در آب است، ولی برخلاف دیگر ویتامین‏های گروه B، فقط منبع جانوری دارد یعنی ما غذای گیاهی‏ نداریم که منبع این ویتامین باشد.»

تبعات منفی حذف کلسیم

جدای از آهن و ویتامین B۱۲، بدن گیاهخواران دچار چه کمبود‌هایی می‌شود؟

«افرادی که گیاهخوار مطلق هستند دچار کمبود کلسیم هم می‏شوند، چون ما در لبنیات کم چرب، منبع کلسیم قابل اعتنایی، در مقایسه با نیاز بدن، داریم. نیاز بدن انسان به کلسیم، بسیار مهم و بالاست، حدود صدبرابر نیاز به آهن؛ بنابراین حذف لبنیات فرد را دچار مشکل جدی می‏کند و درباره درشت مغذی‏ها کمبود پروتئین باعث می‏شود که احتمالا بافت ماهیچه‏ای افراد، مخصوصا خام گیاهخواران تحلیل رود. ضمن اینکه تجربه‏ شخصی من می‏گوید افراد گیاهخوار اتفاقا وزن اضافه پیدا می‏کنند، چون حس سیری به آن‏ها دست نمی‏دهد. یعنی وقتی منابع اصلی پروتئین را از برنامه‏ غذایی حذف می‏کنند، بیشتر به منابع کربوهیدراتی یا مغز دانه‏‌هایی مثل بادام و پسته روی می‏آورند. البته که مغز‌ها از لحاظ مواد مغذی خیلی غنی هستند، اما کالری بالایی دارند و مثلا یک مشت مغز دانه معادل ۵یا۶ مشت پلو است و وقتی فرد گیاهخوار مثلا دو مشت از این مغزدانه‏ها را می‏خورد، کالری بسیار بالایی دریافت می‌کند. من به عنوان متخصص تغذیه به باور‌های ذهنی کسی که به دلایل مختلف تصمیم گرفته گیاهخوار باشد، کاری ندارم و احترام می‌گذارم، ولی وظیفه دارم نکات منفی این سبک زندگی را هم یادآوری کنم تا افراد، مراقب سلامتی‏شان باشند. توصیه اکید من این است که حتی اگر باوجود این مضرات، باز هم تصمیم گرفتید گیاهخوار شوید، حتما از یک مشاور تغذیه، مشورت بگیرید.»

گیاهخواری در ادیان و آیین‌های مختلف

آیین هندو
دلیل گیاه‌خواری در هندوئیسم به منظور رعایت آهیمسا (عدم خشونت) است. بنابر اصل آهیمسا، لطف انسان‌ها می‌بایست تمام مخلوقات خداوند را دربر گرفته و تنها محدود به همنوع نباشد و بنابراین کشتن جانوران برای رفع گرسنگی هیمسا (خشونت) محسوب می‌شود.

زرتشت
در دین مزدیسنا در ماه ۴ روز (به‌طور تقریبی هر هفته یک روز) وجود دارد که پیروان این آیین در آن روز از شکار کشتن و خوردن گوشت پرهیز می‌کنند.

در این روز زرتشتیان غذا‌های گیاهی پخته و بیشتر از میوه و سبزیجات استفاده می‌کنند. به این روز‌ها نبر می‌گویند که در تقویم زرتشتی مشخص شده‌است.

این کار با هدف حفظ حیوانات از نابودی و احترام به حقوق آن‌ها و سلامتی بدن انسان انجام می‌گیرد.

اسلام
در آیین اسلام خوردن گوشت بعضی جانوران در صورتی که جانور مردار نباشد و از راه مشروع کشته شود مجاز است، ولی از علی بن ابی‌طالب نقل است که «شکم خود را گورستان جانوران نکنید».

در میان عارفان اسلامی نیز کسانی همچون رابعه عدویه از کشتن و خوردن جانوران سر باز می‌زده‌اند.

مسلمانان از دیدگاه دین و شریعت آزاد هستند تا گوشتخوار یا گیاه‌خوار باشند و نیز دارای سازمان جهانی گیاه‌خواران مسلمان‌اند.

عده‌ای از مسلمانان نیز ترجیح می‌دهند برای پرهیز از خوردن گوشتی که به حلال بودن آن اطمینان ندارند، در رستوران‌های کشور‌های نامسلمان گیاه‌خواری کنند.

یهودیت
تعدادی از دانشمندان دین یهودیت (به عنوان مثال یوسف آلبو) گیاه‌خواری را به عنوان یک ایدئال از نظر اخلاقی، نه فقط به دلیل نگرانی برای رفاه حیوانات، به دلیل اینکه بر شخصیت کسی که حیوانات را ذبح می‌کند تأثیر منفی می‌گذارد معرفی کرده‌اند.

---

منبع : باشگاه خبرنگاران جوان