کاش همه آثار برشت را او ترجمه می‌کرد

۲۳ آذر ۱۳۹۷ برابر است با ششمین سالگرد درگذشت زنده‌یاد جاهد جهانشاهی، مترجم و متخصص ادبیات معاصر آلمان و آمریکای لاتین. این مترجم فقید در ۲۳ آذر ۱۳۹۱ در تهران درگذشت.

جهانشاهی در عرصه نقد تئاتر فعالیت بسیاری کرد و مدتی رئیس انجمن منتقدان و نویسندگان خانه تئاتر بود. این مترجم فقید به دلیل نیاز جامعه تئاتری و دانشجویان در عرصه ترجمه نمایشنامه نیز و متونی درباره تئاتر فعالیت مهمی کرد.

ترجمه زنده یاد جهانشاهی از نمایشنامه «مادر: زندگی پلاگه اولاسووا زن انقلابی اهل تور: بر اساس رمان هم‌نام ماکسیم گورکی» اثر برتولد برشت به باور بسیاری از مترجمان و منتقدان از بهترین ترجمه‌های فارسی از آثار برشت است. ای کاش شرایطی فراهم می‌آمد تا زنده یاد جهانشاهی بتواند به ترجمه دیگر آثار برشت نیز اقدام کند، هرچند که بسیاری از آثار برشت پیش از او نیز ترجمه شده بودند، اما ترجمه برشت به قلم جهانشاهی حال و هوای دیگری دارد.

 او کتابی نیز درباره برشت را ترجمه کرده است: «برتولت برشت در قاب عکس‌ها و لابه‌لای کلمات» نوشته ماکس فریش و ورنر هشت. متن هشت در این کتاب پیشتر در کتابی جداگانه به نام «زندگی برتولد برشت» هم منتشر شده بود.

از دیگر نمایشنامه‌های ترجمه شده به قلم جهانشاهی می‌توان به «تثلیث» اثر ماکس فریش، «رییس جمهور» اثر توماس برنهارد، «حساب پرداخت نمیشه» اثر داریو فو، «سیل» اثر گونتر گراس، «خون در گلوی گربه و دلال محبت» دو نمایشنامه از راینر ورنر فاسبیندر، «استنطاق در هاوانا» نوشته هانس.م. استربرگد، نویسنده معاصر مکزیکی و... اشاره کرد.

جهانشاهی همچنین یکی از بهترین مترجمان ادبیات داستانی معاصر آلمانی به فارسی بود. از جمله آثار او در این حوزه می‌توان به «در حال کندن پوست پیاز» اثر گونتر گراس، «نان سال‌های سپری شده» هاینریش بل، و «بازگشت به خانه و کنلوپ» اثر همان هسه اشاره کرد.

از جمله ترجمه‌های جهانشاهی از ادبیات معاصر آمریکای لاتین نیز می‌توان به «گزارش یک آدم ربایی» و «از عشق و شیاطین دیگر» هر دو از اثر گابریل گارسیا مارکز و «جشن بز نر» اثر ماریو بارگاس یوسا، نویسنده اهل پرو، اشاره کرد. جهانشاهی همچنین «کتاب دلواپسی» نوشته فرناندو پسوا، نویسنده معاصر اهل پرتغال و «کارلوتا و عشق» اثر جووانینی گوارسکی، نویسنده معاصر ایتالیایی را نیز ترجمه کرده است. جهانشاهی نخستین معرف گوارسکی به مخاطبان ایرانی و فارسی زبان است.

«آخرین قطار» گزیده شعرهای محمود درویش نیز از معدود ترجمه‌های جهانشاهی در عرصه شعر است. ترجمه‌های او از اشعار محمود درویش با بازسرایی سیدعلی صالحی در کتاب «آخرین قطار» منتشر شدند.

«چرا می‌جنگیم» اثر نورمان میلر و «پاییز فروپاشی» نوشته اگون کرنتس نیز دو کتاب در حوزه سیاست است که با ترجمه جهانشاهی در دسترس مخاطبان قرار گرفتند. «چرا می‌جنگیم» از چهار بخش به ترتیب با سرفصل‌های «۱۱ سپتامبر»، «چرا می‌جنگیم»، «ملاحظاتی درباره یک شرارت بزرگ» و «پیگفتار ویلی ویتکلر» تشکیل شده و موضوع آن درباره‌ مشاهدات قبل و بعد از ظهر ۱۱ سپتامبر است. نویسنده که به نظامی‌گری افسار گسیخته‌ آمریکا می‌تازد، در بخشی از کتاب می‌گوید: «اگر بتوانید به من بگویید چرا خدا خواهان انفجار ۱۱ سپتامبر بود، تسلیم می‌شوم اما تا دریافت جواب بر این باور هستم که آن روز، شیطان، بزرگ‌ترین روز خود را سپری کرد.»

همچنین «پاییز فروپاشی» نیز گزارشی است که طی آن کرنتس دبیرکل کمیته‌ مرکزی حزب وحدت سوسیالیستی آلمان، اسناد و مدارکی از رویدادهای پاییز ۱۹۸۹ افشا می‌کند که در نوع خود بی‌نظیر است. هر آنچه در کتاب آمده، دیدگاه‌های به هنگام رویدادهاست. نویسنده نه تنها به رویدادهای جمهوری دموکراتیک آلمان اشاره داشته بلکه پیدایش کشورهای سوسیالیستی از جمله شوروی را نیز مدنظر داشته است. نویسنده می‌کوشد تا به مسائل حساس و ناگفته تاریخ آلمان و روسیه بپردازد.

لازم به یادآوری است که تعدادی از ترجمه‌های زنده‌یاد جهانشاهی از جمله ترجمه‌های او در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ اکنون نایابند. لازم است که ناشران محترم با هماهنگی با خانواده زنده یاد جهانشاهی به بازنشر این ترجمه‌ها اقدام کنند.

---

منبع: مهر