ثوابی شگفت‌انگیز برای کمک به امور خانه داری

علمای راستین اسلام نه تنها در عرصه علم، تربیت نفس و اخلاق افرادی علمدار و پیشگام بوده‌اند، بلکه با اقتدای صحیح به اصول و معارف دینی و اخلاقی اهل‌بیت پیامبر اکرم (ص) همواره کوشیده‌اند گوهر نفس خویش را پس از سیر از خلق به حق، در خدمت حق و خلق به‌کار گرفته و علم و عمل را در عرصه زندگی درآمیخته‌اند. این نوشته کوتاه سعی دارد سرمشق‌های طلایی از سیره عملی ایشان را مورد توجه قرار دهد.

سرمشق‌های طلایی زندگی علما و روحانیون  انقلابی

سرمشق اول:  محبت و عشق ورزی
خیلی از افراد قبل از ازدواج، آرزوی درجه یک آنها رسیدن به نیمه گمشده‌شان و تجربه یک زندگی مشترک است، آرزویی زیبا که برخاسته از فطرت پاک هر انسانی است، هرچند بیشتر انسان‌ها درنهایت به این آرزوی پاک و الهی دست پیدا می‌کنند، ولی مشکل اینجاست که بعد از وصال و رسیدن به معشوق راه عشق‌ورزی و محبت صحیح را به فراموشی می‌سپارند، و همین امر زمینه پیدایش سایه سیاه طلاق عاطفی، افسردگی و دلسردی در زندگی می‌شود. آموزه‌های اصیل اسلامی همسران را دعوت به عشق‌ورزی کرده و این نکته را یادآور می‌شود که: «این سخن مرد به زن که: «دوستت دارم»، هرگز از دل زن، بیرون نمی‌رود.»[1] فراموش نکنیم که اگر در محیط خانه و خانواده مهارت محبت کردن و عشق‌ورزی را رواج ندهیم، خطر گرفتار شدن در محبت و عشق‌های بیگانه، غیرخودی و ناپسند تشدید خواهد شد؛ از این‌رو برای در امان ماندن از این آسیب خطرناک نیاز هست همسران محبت و علاقه به همدیگر را به بهانه‌های گوناگون ابراز کنند و از هر فرصتی برای تبادل عاطفی با هم بهره گیرند. [2]

نامه عاشقانه امام خمینی(ره) به همسرش

نامه عاشقانه حضرت امام خمینی (ره) به همسرشان در تشرف به حج، الگویی اخلاقی برخاسته از منابع اسلامی است. ایشان در عباراتی عاشقانه همسر خود را این‌چنین مورد خطاب قرار می‌دهند: «تصدقت شوم، الهی قربانت بروم، در این مدت که مبتلابه جدایی از آن نور چشم عزیز و قوت قلبم گردیدم، متذکر شما هستم، و صورت زیبایت در آینه قلبم منقوش است، ...صد حیف که محبوب عزیزم همراه من نیست.»[3]

سرمشق دوم:  احترام و تکریم
اسوه تقوا و زندگی قرآن [4] پیامبر اکرم (ص) به نقل از منابع روایی در خصوص لزوم تکریم همسر در منزل می‌فرماید: «کسی که زنی را به همسری برمی‌گزیند باید او را احترام کند و منزلت او را پاس دارد.»[5] روانشناسان اسلامی برای باورند که در پرتو تکریم و احترام متقابل، حدود و جایگاه افراد حفظ می‌شود، و لطمه‌ای به شخصیت آنها وارد نمی‌شود، رعایت این اصل سبب استواری و ثبات بیشتر خانواده شده و روحیه رضایتمندی و آرامش در خانه و خانواده تقویت می‌شود. ازجمله مصادیق تکریم و احترام در خانواده عبارتند از: رعایت ادب در برخورد، استقبال از شوهر و بدرقه، تقدیر و قدردانی از زحمات همسر، پرهیز از قهر کردن، صیانت از آبرو و اسرار و شخصیت همسر و خانواده‌اش. تلاش در جهت برآورده کردن نیازهای مادی و معنوی. [6]

درسی ماندگار از آیت الله پهلوانی

مرحوم آیت‌الله علی پهلوانی تهرانی (سعادت‌پرور) استاد معروف درس اخلاق و عرفان در خصوص تکریم و قدردانی از زحمات همسر می‌فرمود: از آن‌ها تشکر کنید، هرچند غذا شور یا بد باشد، وقتی شما از غذا [و زحماتی که در منزل کشیده می‌شود] ابراز رضایت می‌کنید همسرتان خوشحال می‌شود و این باعث رشد و پیشرفت معنوی شما می‌شود؛ پس‌ازاین نکته فرمودند: یک بار من در جوانی در خانه با خانواده بداخلاقی کردم در عالم معنا به من گفتند بیست سال نامه‌های تو بی‌اثر شد. [7]

سرمشق سوم: تجلیل، قدردانی و شکر‌گزاری
یکی از تأثیرگذارترین عناصر و شاخص‌های زندگی موفق بهره‌مندی از روحیه قدردانی و سپاسگزاری است. شاخص بسیار ارزشمندی که ریشه در منابع اصیل اسلامی داشته و همگان در عرصه زندگی ملزم به رعایت آن می‌باشند، [8] اهرم بسیار مهمی که تأثیر شگرفی در روح رضایتمندی و شادکامی داشته و پایه‌های زندگی را در خانه تقویت می‌کند. فرزند علامه طباطبایی می‌گوید: پدرم همواره می‌گفت: «این مادرتان بود که مرا به اینجا رساند. او شریک من بود و هرچه کتاب نوشته‌ام نصفش مال اوست.»[9]

مهارت قدردانی و مصادیق شکرگزاری

1-خوب گوش دادن و اظهار دقت و توجه کردن:
هرگاه یکی از همسران گزارش کامیابی و یا فعالیت روزانه خود را برای همسر باز می‌گوید همسر او می‌تواند با خوب گوش دادن و دقت به سخنان وی سپاس خود را ظاهر سازد، افرادی که مطالب همسر را با بی‌توجهی گوش می‌کنند، یا هنگام سخن گفتن همسر با گوشی موبایل خود بازی می‌کند یا به تماشای تلویزیون می‌پردازد و می‌گوید «گوشم باشماست!» اسباب دلسردی و دل‌زدگی همسر را فراهم می‌کند و موجب می‌شود خستگی کار روزانه در تن او باقی بماند. [10] همسر باید بداند که ما متوجه فعالیت‌های ارزشمند او در زندگی خانوادگی هستیم بر این اساس مرد باید هنگام ورود در منزل نسبت به تغییرات ایجادشده که حاصل فعالیت‌های همسر است حساس و با توجه باشد. این نوع رویکرد و عکس‌العمل در اخلاق اسلامی مصداق باز تشکر عملی است. [11]

2-مهارت ارتباط و  تشکر کلامی
برخلاف تصور کسانی که راه تشکر از زحمات همسر را تنها در تهیه و تقدیم هدایای گران‌قیمت خلاصه می‌کنند، سپاسگزاری زبانی می‌تواند به‌مراتب بیشتر از هر هدیه‌ای مادی اثربخش باشد، گاهی اوقات گفتن یک کلمه «متشکرم» بیشتر از خرید یک دست لباس در روح زن تأثیر می‌گذارد و به او آرامش می‌بخشد.

سرمشق چهارم: همکاری در امور منزل
سیره و روش اولیای الهی همچون امام علی (ع) این بوده است که در منزل به همسر خود کمک‌کننده و ایشان را در امور منزل یاری رسانند. علمای ربانی نیز با اقتدا به سیره و روش این اولیای الهی منش آنان را در منزل رعایت می‌کرده اند، برای نمونه همسر حکیم الهی قمشه‌ای خاطرنشان کرده است که آقای قمشه‌ای در خانه به امور داخلی کمک می‌کردند و به‌هیچ‌عنوان درس و بحث و تحقیق مانع این همکاری نمی‌شد. [12] در منابع روایی عبارت‌های فوق‌العاده و منحصربه‌فردی در خصوص ثواب کار کردن مرد در منزل ذکرشده است، ازجمله اینکه کفاره گناهان کبیره به شمار می‌آید و غضب الهی را فرومی‌نشاند و حسنات انسان را زیاد می‌کند، انسان را به مقام شهیدان می‌رساند. [13]

درواقع رعایت این شاخص اخلاقی در مدیریت و تدبیر منزل موجب می‌شود که زن احسان آرامش کرده و خود را در سامان دادن به نظم خانه تنها نبیند. اساساً نباید این ذهنیت غلط در ذهن شوهران حاکم باشد که آنها در بیرون منزل کار می‌کنند از این‌رو مسئولیت در خصوص درون منزل بر عهده ندارد؛ چراکه یقیناً کارهای منزل به‌مراتب خستگی بیشتری را بر زن تحمیل می‌کند از این‌رو مرد با توجه به این موضوع می‌بایست در کمک به همسر دریغ نورزد.

اجری منحصر به فرد و شگفت‌انگیز

در منابع روایی عبارت‌های فوق‌العاده و منحصربه‌فردی در خصوص ثواب کار کردن مرد در منزل ذکرشده است، در کتاب جامع الأخبار نقل‌شده است: روزی پیامبر اکرم (ص) به منزل امام علی وارد می‌شود و مشاهده می‌کنند که حضرت در حال پاک کردن عدس هستند، و به حضرت زهرا (س) در تهیه غذا کمک می‌کنند. پیامبر اکرم (ص) با دیدن این صحنه فرمودند: آنچه می‌گویم بشنو زیرا من هیچ حرفی نمی‌زنم مگر اینکه به امر پروردگار است. هر مردی که در خانه زن خود را یاری کند:
به هر مویی که در بدن دارد عبادت یک سال که روز آن روزه باشد و شب به عبادت قیام کرده باشد نوشته شود ثواب صابرانی همچون حضرت داود و عیسی (ع) به او داده شود. یا علی خدا هر که در خدمت عیال باشد در خانه و ننگ ندارد از آن بنویسد نام او را خدای تعالی در دیوان شهیدان و بنویسد خدا از برای وی بهر روزی و شبی ثواب هزار شهید و بنویسد. از برای او بهر قدمی ثواب حجی و عمره و بدهد. او را به هر رگی که در بدن اوست شهری در بهشت است، یا علی یک ساعت در خدمت خانه بهتر است از عبادت هزار ساله و هزار حج و هزار عمره و بهتر است از آزاد کردن هزار بنده و هزار جهاد و عیادت هزار بیمار و هزار جمعه و هزار جنازه و هزار گرسنه را سیر کردن و هزار برهنه را پوشیدن و هزار اسیر آوردن در راه خدا و بهتر است او را از هزار دینار صدقه دادن بر درویشان و بهتر است او را از خواندن تورات و انجیل و زبور و قرآن و از هزار اسیر که بخرد و آزاد گرداند آن را و بهتر است او را از هزار شتر که بدهد به درویشان و بیرون نرود از دنیا تا آنکه ببیند جای خود را در بهشت یا علی هر که ننگ ندارد از خدمت عیال داخل گرداند او را خدا در بهشت بی‌حساب یا علی خدمت عیال کفاره گناهان کبیره است و بازمی‌نشاند غضب پروردگار را و مهر حورالعین است و زیاد می‌گرداند حسنات و درجات را یا علی خدمت نمی‌کند عیال را مگر صدیق یا شهید یا مردی که خواهد بوی خدا خیر دنیا و آخرت را.»[14]

---

پی نوشت:
[1]. الكافی (ط - الإسلامیة)، ج‏5، ص569، ح59.
[2]. مهارت های زندگی خانوادگی، در آیینه آیات و رویات، زهرا آیت اللهی، ص187.
[3]. ابراهیم اقلیدی، رازهای همسرداری، ص14.
[4]. احزاب؛ ایه21. «لَقَدْ كانَ لَكُمْ فی‏ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة؛ مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نیكویى بود،»
[5]. الجعفریات (الأشعثیات)، ص: 157.
[6]. سبک زندگی اسلامی، همسرداری از منظر دین و بارویکرد روان شناختی، علی احمد پناهی، انتشارات موسسه امام خمینی(ره)، ص183.
[7]. مشق مهر، مهدی محمدی صیفار، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علیمه، ص32.
[8]. ر.ک: مصباح الشریعه ص 24 و ص 25.
[9]. گلش ابرار، ج2، ص872.
[10]. همسران سازگار، راهکارهاس سازگاری، علی حسین زاده،  انتشارات موسسه امام خمینی(ره)، ص214.
[11]. عیون الحكم والمواعظ(لیثی) ص 291 ، ح 5200 و 5201.  امام على(ع): «شُكرُ المُؤمِنِ یَظهَرُ فی عَمَلِهِ، شُكرُ المُنافِقِ لا یَتَجاوَزُ لِسانَهُ؛ سپاسگزارى مؤمن در كردارش آشكار مى ‏شود، [امّا] سپاسگزارى منافق از زبانش فراتر نمى ‏رود.»
 [12]. ابراهیم اقلیدی، رازهای همسرداری، ص135.
[13]. ر.ک: جامع الأخبار(للشعیری) ؛ ؛ ص102. « دَخَلَ عَلَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ ص وَ فَاطِمَةُ جَالِسَةٌ عِنْدَ الْقِدْرِ وَ أَنَا أُنَقِّی الْعَدَسَ قَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ قُلْتُ لَبَّیْكَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ اسْمَعْ مِنِّی ...»
[14]. جامع الأخبار(للشعیری) ؛ ؛ ص102. « دَخَلَ عَلَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ ص وَ فَاطِمَةُ جَالِسَةٌ عِنْدَ الْقِدْرِ وَ أَنَا أُنَقِّی الْعَدَسَ قَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ قُلْتُ لَبَّیْكَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ اسْمَعْ مِنِّی ...»

---