آجرچینی، جلسه اول

ویژه دوره اول و دوم متوسطه
زمان : 90 دقیقه

پیش از آجرچینی بایستی طرز گرفتن آجر، طرز برداشتن و گذاشتن آجر و طرز حمل و نقل آن را مد نظر قرار دهیم. به‌منظور جلوگیری از آسیب به دست نبایستی آن را در دست فشار داد و محکم گرفت. به هیچ عنوان با دست خیس آجر را بر ندارید زیرا باعث صدمه به آن می‌شود. طوری آجر را بردارید که در دستانتان سر نخورد. شما می‌توانید روش درست گرفتن آجر در دست را در تصویر زیر مشاهده نمایید.

توجه داشته باشید که کلیه آجرچینی‌ها بایستی دارای ارتباط باشد، یعنی هرکدام از آجرها توسط آجرهای رج بالا و پایین قفل شده و یکدیگر را پوشش دهند و به همدیگر وصل شوند. اگر دیواری با این روش بنا شود استحکام آن از دیواری که پیوند آجری ندارد بیشتر می‌باشد. دیوارهایی که فاقد پیوند می‌باشند یعنی به‌صورت بند روی بند می‌باشند، مثل یک ستون از پایین به بالا عمل می‌نماید، به این معنا که باری که باید به‌وسیله تمام دیوار تحمل شود، تنها به بخشی از دیوار وارد می‌آید و باقیمانده دیوار معمولاً در تحمل بار نقشی نخواهد داشت. دیوارهایی که به‌صورت صحیح بنا می‌شوند، بار وارده به هر آجر به آجرهای زیرین وارد و منتقل می‌شود، بنابراین فشاری که از همه جا وارد می‌شود تقسیم شده و به تمام سطح تقسیم می‌شود که می‌توانید این فرایند را در تصویر زیر مشاهده نمایید.
توجه: به‌طوری که در شکل زیر مشاهده می‌نمایید فشار دیوارها با مد نظر قرار دادن ضخامت دیوار به شکل ذوزنقه می‌باشد به‌گونه‌ای که در محل انتقال بار از کمترین مقدار را سطح فشار و در پای دیوار سطح فشار از بیشترین مقدار برخوردار خواهند بود.

آجرچینی
آجرچینی که به دیوار تبدیل می‌شود از حیطه قطر به دیوارهای ۳۰،۲۲،۱۰/۵ سانتی و یا حتی بیشتر تقسیم بندی می‌شوند. به دیوارهای ۵/۱۰ سانتیمتری دیوارهای جداکننده تقسیم می‌گویند و در مقابل فشار مقاومت لازم را ندارند و دیوارهای ۲۲ سانتی را دیوار نیمه باربر و دیوارهای ۳۰ سانتی و بیشتر را دیوارهای باربر نام گذاری نموده‌اند. جهت پیوند دیوارهای طویل و ادامه آن لاریز و لابند را مورد استفاده قرار می‌دهند که در زیر می‌توانید مشاهده نمایید.

آجرچینی راسته نما
آجرها در این نوع آجرچینی به شکل راسته نما روی‌هم قرار می‌گیرند. قطر دیوار ۱۱/۵ سانت است و به‌منظور اینکه بندهای عمودی روی‌هم نیایند و دیوار از پیوند محکمی برخوردار باشد، در ابتدا و انتهای کار، دو نیمه آجر به کار می‌بریم و اتصال مورد کاربرد در دیوارهای ۱۱/۵ سانتی تنها پیوند راسته نما محسوب می‌شود. در تصاویر زیر می‌توانید دیوار ده سانتی و یازده سانتی را با رج اول و دوم مشاهده فرمایید.

قطر دیوارهای راسته نما، ۱۱ سانتی بوده و غیر باربر است و تنها به‌منظور جدا نمودن فضاها و یا به‌عنوان دیوار محافظ عایق کاری کاربرد دارد و اگر جنس آجر سفال سوراخ دار باشد، در امر نماسازی روی دیوارهایی که با آجر فشاری بنا شده است، یک دیوار ده سانتی به‌عنوان نما ساخته می‌شود که حمال و باربر نمی‌باشد. دیوار محافظ عایق کاری را می‌توانید در تصویر زیر ملاحظه فرمایید.

آجرچینی کله نما
تنها بخش سر آجرها پس از آجرکاری در نمای دیوار ظاهر می‌شود و هریک از آجرها به‌اندازه نصف سر نما با آجرهای تحتانی یا فوقانی خود پیوند دارد. در این روش آجرچینی پیوند مناسبی صورت می‌گیرد و از نظر پیاده سازی از دیگر روش‌های دیوارچینی ساده‌تر می‌باشد اما به دلیل نمای یکسان، در اکثر اوقات در دیوارهای درونی که پوشش دیگری بر روی آن انجام می‌شود استفاده می‌شود و قطر این آجرچینی ۲۲ سانت است. این دیوارچینی در تصاویر زیر نمایان است.

موارد استفاده
دیوارهای کله نما به هیچ عنوان جزئی از دیوارهای باربر محسوب نمی‌شوند و قطر این دیوارها ۲۲ سانتیمتر می‌باشد. این دیوارها را می‌توانیم به‌صورت کله و راسته هم بسازیم. به‌منظور منفک نمودن در فضای داخل از این نوع دیوارها استفاده می شو که در برخی شرایط که در آن فشار کم است کاربرد دارند و حد وسطی برای دیوارهای باربر و حامل به‌حساب می‌آیند. نمای آجرچینی کله و راسته توسط لابند در تصویر زیر آمده است.

کله و راسته
به‌منظور اتصال کله و راسته می‌توان از آجر کامل یا سه قد استفاده نمود که در آن رج‌های آجر به شکل کله و راسته پشت سرهم پیاده سازی می‌شوند. اگر قصد پیاده سازی ردیف بعدی را داریم به‌منظور قرار نگرفتن اتصال‌های عمودی روی یکدیگر، از آجر سه قد استفاده می‌شود. این اتصال‌ها و پیوندها در بیشتر موارد به‌منظور راحتی اجرا و ساختن پیوند به کار برده می‌شوند. اگر می‌خواهید کاربرد آجر سه قد را در دو سمت کار مشاهده نمایید تصویر زیر بسیار گویا می‌باشد.
دیوارهای کله و راسته دارای قطر ۲۲ و ۳۰ سانتیمتر می‌باشند. دیوارهای ۲۲ سانتی نیمه باربر می‌باشند و جهت منفک کردن فضاهای داخلی سازه از بیرون آن استفاده می‌شود. در برخی از موارد که فشار و بار کمتر است از این دیوارها هم می‌شود استفاده نمود. از دیوارهای ۳۰ سانتی باربر می‌توان در دیوارهای پیرامون ساختمان که بایستی فشار بیشتری را متحمل شوند استفاده می‌شود. برخی اوقات هم درون سازه در مکان‌هایی که روی دیوار فشار بیشتر است کاربرد دارد. تصویر اجرای دیوار ۳۰ سانتی در زیر آمده است.

آجرچینی به‌صورت یک رج کله یک رج راسته
در آجرچینی کله و راسته یکی درمیان یک رج کله و یک رج راسته به‌کاربرده می‌شود، به‌گونه‌ای که هر زه ملاط‌ها (بندهای عمودی) روبه روی هم واقع نشوند؛ بنابراین در صورتی که نبش کار را در یک رج کله و در رج بعدی آجرسه قد استفاده شود، هر زه ملاط‌ها روبه روی هم واقع نمی‌شوند. این آجرچینی در اکثر موارد در دیوارهای تک آجره ۲۱ سانتی متری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که بخواهیم این کار را در دیوارهای بیشتر از ۲۱ سانتی متری انجام دهیم، باید این نکته را مدنظر قرار دهیم هر زه ملاط‌ها مقابل یکدیگر واقع نشوند و پیوند آجرها به‌طور درستی صورت گیرد. در تصاویر زیر دیوار یک رج کله و یک رج راسته بالابند و دو سر بسته را می‌توانید مشاهده نمایید.

این دیوارها ۲۲ سانتی می‌باشند و در اکثر مواقع در دیوارهای تک آجره نیمه باربر به کار می‌روند. این دیوارها در دیوارهای بیش از ۲۱ سانت نقش باربر را دارا می‌باشد که موجب اتصال صحیح آجرها می‌شود. در زیر می‌توانید تصاویری از این دیوارها را ملاحظه نمایید.

آجرچینی مشبک جناغی
آجرچینی مشبک جناغی از یک سری طرح آجری تشکیل شده است که با هم زاویه ۹۰ درجه و با صفحه‌ی افقی زاویه ۴۵ درجه ایجاد می‌کنند، هنگامی که قاب‌ها با اتصال جناغی پشت سرهم ردیف می‌شوند بایستی با اطمینان حاصل نمودن از این که همه زاویه‌های طرح در یک خط راست واقع هستند کاملاً دقت لازم را نمود تا هر طرح سازه به شرایط خود به‌طور واقعی عمودی یا افقی باشد. هنگام برش آجرها توسط چکش و قلم دم پهن نبایستی آجر به‌طور مستقیم در راستای خط اریب برش بخورد چون ممکن است در مکان زاویه‌ی حاده بشکند؛ بنابراین در این وضعیت در آغاز برش آجر را عمود بر قطر و ضخامت آن از نقطه‌ی تقاطع خط اریب با لبه آجر صورت دهید بعد از آن کار برش را در راستای خط اریب تکمیل نمایید. در این صورت برش مرتب آجر به‌درستی انجام می‌شود. در تصاویر زیر می‌توانید اتصال جناغی افقی و عمودی را مشاهده نمایید.

آشنایی با دستورالعمل‌های آجرچینی
دیوارهای ۵/۱۱ سانتی به‌عنوان دیوارهای غیر باربر شناخته می‌شوند و به علت منشأ بار تخریب می‌شوند. تصویر زیر بیشتر شما را راهنمایی می‌نماید.

از این دیوارها جهت منفک نمودن فضاها استفاده می‌شود و یا به‌صورت دیوار محافظ عایق کاری به کار برده می‌شوند. دیوارهای ۱۰ سانتی بایستی از چهار سمت با دیوارهای باربر اتصال برقرار کرده باشد. در اغلب موارد با دیوار حامل یا قاب‌های ساختمان با اسکلت فلزی یا بتنی پیاده سازی می‌شود که در تصویر زی می‌توانید ملاحظه نمایید.

در ملاط دیوار ده سانتی از ماسه و سیمان استفاده می‌شود. بایستی قبل از انجام عملیات تمام آجرها را در آب غوطه‌ور نموده و آن‌ها را سیراب کنیم. در همه‌ی دیوارهای آجری بایستی اتصال برقرار باشد. در یک روز کاری باید حداکثر یک متر آجرچینی انجام دهیم تا ملاط به‌خوبی پیوند بخورد و بعد از در روزهای بعد کار را ادامه دهیم. اگر از ملاط سیمان و ماسه در دیوارهای آجری استفاده نمودیم بایستی تا سه روز بعد از عملیات عمل آبدهی را تکرار نماییم. بایستی دقت شود که مقدار سیمان و ماسه از میزان معمول بالاتر یا پایین‌تر نباشد. عمل دوغاب دهی باید هر نیم متر انجام شود. در صورتی که می‌خواهیم دیوار ۲۲ سانتی بنا نماییم باید در هر روز تنها دو متر از آن را اجرا نماییم و به ملاط فرصت لازم برای جذب چسبندگی را بدهیم، اما در ساخت دیوار ۳۵ سانتی می‌توانیم تا سه متر در روز آن را بسازیم. تصاویر زیر شما را بیشتر راهنمایی می‌نماید.
سطح آجرچینی در هر رج بایستی به‌طور کامل افقی باشد و مواج نباشد، چون توزیع بار در سطح افقی همسان صورت می‌گیرد. زمانی که دیوار می‌چینیم در بخش‌های گوناگون ساختمان اختلاف ارتفاع آجرچینی هر بخش نبایستی از یک متر از سایر بخش‌ها بیشتر باشد. در زیر می‌توانید این مورد را ملاحظه نمایید.
از ویژگی‌های آجر استفاده شده این است که مقاومت آن از ۵۰ کیلوگرم بر سانتیمتر باید بیشتر باشد. همچنین این آجرها باید کامل و بدون شکستگی و نیز از کناره‌های تیز بدون آلودگی و مواد خارجی برخوردار باشند. آب آن بین ۸ تا ۱۸ درصد وزن آجر مکش دارد، چون مکش زیاد به علت پوکی یا خامی آجر بوده و مکش کمتر از ۸ درصد موجب چسبندگی نامناسب آجر به ملاط می‌شود. استفاده از آجر شکسته و ناسالم موجب استحکام کمتر دیوار و استفاده بیشتر از ملاط می‌شود.

آجر از انواع مصالح ساختمانی محسوب می‌شود که در هر دورانی از تاریخ به‌نوعی به کار برده شده است. آجرچینی انواع گوناگونی دارد که به چند نمونه از آن اشاره می‌نماییم. انواع آجرچینی شامل راسته نما-کله نما- کله راسته- یک ردیف کله یک ردیف راسته-مشبک جناغی می‌باشد که برای نماسازی‌های مختلف کاربرد دارد که در بالا به آن‌ها اشاره شد. انواع دیگر آجر چینی در زیر آمده است.

آجرچینی بلوکی
در دیوارهای آجری با اتصال بلوکی پیوند به‌صورت ۱۰۰ درصد می‌باشد و دیوار از آجرهای کامل و سه قد بنا می‌شود. در ردیف سرنما، دیوار با سه قدی در سمت عرض دیوار شروع می‌شود. توجه به این نکته ضروری است که در این دیوار در هر ردیف یک طرف دیوار سرنما و طرف دیگر دیوار راسته نما می‌باشد و روی دیوار اصلی با توجه به سه قدی اول دیوار انتخاب می‌شود در ردیف سرنما، سه قدی به شکل سرنما مشاهده می‌شود. این شرایط را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده نمایید.

آجرچینی صلیبی
پیوندها در این شکل از آجرچینی به شکل اتصال‌های بلوکی بوده اما در ردیف چهارم بایستی بعد از آجر سه قد، یک آجر نیمه به کار برد؛ بنابراین اگر به دلیل طول دیوار جهت رعایت اتصال بخواهید در ردیف دوم از آجر نیمه استفاده نمایید در ردیف چهارم مکان نیمه آجر به سمت دیگر دیوار پس از آجر سه قد منتقل می‌شود. آجرچینی صلیبی کاربرد زیادی در کشور ما ندارد. در زیر می‌توانید تصویر این آجرچینی را مشاهده نمایید.
 
آجر چینی هلندی
این روش آجرچینی ترکیبی از اتصال بلوکی و کله راسته می‌باشد. در شکل زیر آجرچینی هلندی با لاریز را می‌توانید مشاهده فرمایید.
مرجع مطالعه:   اینترنت
تکلیف:  تحقیق در باره ی انواع آجر و کاربرد آن ها

شما عزیزان می توانید برای انجام این پروژه به طرح درس های ذیل مراجعه فرمایید:
آجرچینی، جلسه اول
آجرچینی، جلسه دوم
آجرچینی، جلسه سوم

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تنظیم: نسرین صادقی