محیط زیستی متفاوت در تالاب قوریگل آذربایجان شرقی

موقعیت تالاب قوریگل

اگر قصد بازدید از یکی از منحصر به فرد ترین زیستگاه های جانوری در ایران را دارید، به سمت دریاچه یا تالاب قوریگل در شمال غربی ایران بروید. این تالاب در استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است. موقعیت جغرافیایی آن به طور دقیق N3754 E4642 بوده که می توان گفت در ۴۵ کیلومتری شهر تبریز قرار گرفته است. جاده ترانزیتی تبریز به سمت شهر بستان آباد را انتخاب کرده و به سمت جنوب شرقی تبریز بروید. قبل از رسیدن به شهر بستان آباد، در محدوده تقریبی ۱۵ کیلومتری این شهر و در شمال جاده به تالاب قوریگل آذربایجان شرقی خواهید رسید. در نتیجه دسترسی به این دریاچه و تالاب بسیار اسان است چرا که از نزدیکی آن اتوبان و جاده ای می گذرد. اگر بخواهیم بسیار دقیق تر راجع به مکان و موقعیت این تالاب بگوییم، باید اشاره کنیم که تالاب قوری گل در محدوده روستای امناب و در میان کوه ها و ارتفاعات شرقی گردنه شبلی در منطقه ای پایین دست واقع شده است. ارتفاع کل منطقه ای که تالاب قوریگل آذربایجان شرقی در ان قرار گرفته است، ۱۸۹۰ متر از سطح دریا است.

منبع آب دریاچه قوریگل

بیشتر آب تالاب قوریگل توسط چشمه های آب زیرزمینی که در زیر آن وجود دارد تامین می شود اما منابع آب دیگری نیز دارد. رودها و سیلاب های فصلی به همراه آب های جاری شده از باران و آب شدن برف ها در این منطقه، به سمت پایین دست و این دریاچه سرازیر می شوند. در نتیجه این منابع که تامین کننده آب درون دریاچه هستند، ما در تالاب قوریگل آذربایجان شرقی شاهد آب شیرین در دریاچه هستیم. همین آب شیرین نیز باعث جذب بسیاری از گونه های جانوری و پرندگان مهاجر به این منطقه شده است.

علت نامگذاری این دریاچه به نام قوری گل

بعضی نام قوری گل را به معنی استخر خشک می دانند. همچنین یکی دیگر از نام های آن دوری گل به معنی استخر آب زلال است. بعضی از افراد نیز در گویش و زبان ترکی به این تالاب، قویل گول می گویند. قویل گل به معنی استخر و گودالی عمیق است. در میان این نام ها، نام قویل گل را بیشتر می توان نزدیک به آنچه که در تالاب قوریگل آذربایجان شرقی می بینیم، دانست.

طول و عرض دریاچه قوریگل ۴ کیلومتر و مساحت تقریبی آن ۱۶ کیلومتر مربع خواهد بود. خوشبختانه هنوز می توانیم بیان نماییم که این دریاچه در تمام طول سال آب داشته و عمیق ترین بخش آن حدود ۱۳ متر عمق دارد.

از مهم ترین خصوصیات تالاب قوریگل آذربایجان شرقی در میان دیگر تالاب های ایران، داشتن آب شیرین و قابل تصفیه این تالاب است.
مناظر زیبا، مراتع و مزارع سرسبز به همراه هوای خنک و مطبوع کنار دریاچه در ماه های گرم سال همانند بهار و تابستان، این مکان را به یکی از آشناترین و پرجاذبه ترین مکان های تفریحی مردم تبریز و دیگر نقاط این استان نموده است. تاریخ این دریاچه همانند تالاب تخت سلیمان بسیار بالا بوده و امروزه در دسته تالاب هایی با آب های راکد قرار می گیرد. تالاب قوریگل آذربایجان شرقی به عنوان یکی از تالاب های بین المللی حفاظت شده ایران به ثبت رسیده در کنوانسیون رامسر است و جزو منابع محیط زیستی بسیار مهم در این استان و در منطقه شمال غربی کشورمان محسوب می شود. همچنین از سال ۱۳۷۳ شکار در محدوده این تالاب ممنوع اعلام شده است. علت این اهمیت چیست؟

می دانید که کشورمان ایران، هر ساله میزبان بسیاری از پرندگان مهاجر در دنیاست که در فصل های سرد سال به سمت مناطق گرم تر کوچ می کنند. این پرندگان در طول مسیر خود، ایران و تالاب های ایران را برای توقف و استراحت های بین راهی انتخاب می نمایند. یکی از این تالاب ها که برای این دسته های ورودی پرندگان مهاجر به ایران، از اهمیت بسیاری برخوردار است، تالاب قوریگل آذربایجان شرقی است. در نتیجه حفاظت از این زیستگاه و تالاب بین المللی بسیار اهمیت دارد.

متاسفانه به دلیل گسترش شهرنشینی و از بین رفتن مراتع و دسترسی های طبیعی در اطراف این تالاب، بسیاری از پستانداران و حیوانات را دیگر در اینجا نخواهید دید. در گذشته حیوانات کمیاب و گونه های نادری همانند قوچ و میش ارمنی تا این تالاب می آمدند و می توانستید آن ها را از نزدیک مشاهده کنید. اکنون دیگر از این گونه نادر جهانی در ایران و در نزدیکی این تالاب خبری نیست. چرا که مسیر دسترسی و کوچ این حیوان تا تالاب قوریگل آذربایجان شرقی نابود شده و از بین رفته است.
خوشبختانه به جز این گونه می توانید موجودات دیگری در اطراف این تالاب ببینید. از حیوانات و پستاندارانی که در این محیط طبیعی تالاب یا نزدیکی آن زندگی می کنند می توان به جربیل ایرانی که نوعی پستاندار کوچک است، موش کشتزار، موش مغان، گرگ، روباه و سمور سنگی اشاره کرد.

شاید وجود هر کدام از این حیوانات دلیلی برای عکاسان و فیلمسازان مستند حیات وحش کشورمان باشد که مدت ها در این منطقه در کمین شکار لحظه های زندگی این موجودات در اطراف تالاب قوریگل آذربایجان شرقی بنشینند.

همچنین بسیاری از پرندگانی که در این تالاب زندگی می کنند، در زمره پرندگان و حیوانات در خطر انقراض قرار دارند. از جمله این پرنده های زیبا می توان اردک سر سفید، اردک مرمری و اردک بلوطی را نام برد. اردک سر سفید منقاری آبی رنگ و سری سفید دارد . به راحتی در میان اردک ها قابل تشخیص است. اردک مرمری پرهایی به رنگ و طرح سنگ های مرمر سفید رگه دار دارد. اردک بلوطی نیز سر و گردنی به رنگ قرمز و پرهایی به رنگ قهوه ای بلوطی دارد. اگر به پرنده نگاری علاقه دارید، به شما پیشنهاد می دهیم که حتما از این تالاب و اردک های آن دیدن نمایید.

در کنار پرندگان و حیوانات تالاب قوریگل آذربایجان شرقی می توان به بیش از ۲۸۰ گونه گیاهی این دریاچه اشاره کرد که ۸۹ درصد آن، در حوزه اطراف تالاب قرار گرفته اند و بقیه را گیاهان آبزی و نیمه آبزی تالاب تشکیل می دهند. گیاهان و گونه های درون تالاب که حتی به عنوان یک منبع غذایی عالی برای گونه های جانوری محسوب می شوند، بارهنگ آبی، آلاله آبی، قوشاب شانه ای، انواع جلبک و فیتوپلانکتون ها هستند.

در مجموع ۲۸۰ گونه آبزی شناسایی شده در حوزه آبریز، ۱۱۱ گونه جانوری شامل ۹۲ گونه پرنده، ۱۹ گونه خزنده و یک گونه ماهی کپور این دریاچه طبیعی را خاص نموده است. جدای از این مورد، در آب دریاچه امکان قایقرانی، اسکی روی آب و هر گونه تفریحات آبی نیست. همین موضوع به دست نخورده بودن تالاب قوریگل آذربایجان شرقی کمک بسیار نموده است. هر چند که از اب تالاب برای آبیاری مزارع و زمین های کشاورزی اطراف استفاده می شود و همین موضوع می تواند به کم شدن و خشک شدن تالاب قوریگل آذربایجان شرقی دامن بزند اما با تصمیم گیر ها و برنامه های بهتر و درست تر در آینده می توان همچنان این محیط زیست طبیعی را نجات داد.
یادمان باشد که تالاب ها از مهم ترین محیط های زیستی در زمین هستند. چرا که باعث تغذیه و تخلیه آب های زیرزمینی، حفاظت در برابر نیروهای طبیعی، حفظ خط ساحلی و کنترل فرسایش، بهره برداری تجاری و حفاظت از حیات وحش می شوند. همچنین در تنظیم جریان آب و کنترل سیلاب، جلوگیری از نفوذ آب شور به سفره های آب زیرزمینی، پاکسازی مواد سمی، بادشکن بودن، جذب و کاهش کربن و حفظ تنوع زیستی منطقه، نقشی حیاتی دارند.

توجه بیشتر به این تالاب

تالاب قوریگل با داشتن زمینه های متعددی که در بالا گفته شد توان تبدیل شدن به یکی از مناطق مهم محیط زیستی کشور را دارد. منطقه ای که می تواند از آن به عنوان آموزش تنوع های زیستی ایران، تحقیقات مختلف و توجه به اکوتوریسم نام برد. همچنین با پیش بینی های درست و ایجاد تفرجگاه هایی که به این منطقه آسیب وارد نیاورد می توان از آن به عنوان منطقه گردشگری فعال نیز یاد کرد. هر چند که امروزه در کنار این تالاب، تفرجگاهی برای استفاده گردشگران و مردم تاسیس شده است  اما باید هر چه بیشتر در جهت حفظ و نگهداری این تالاب کوشید. یادتان باشد که همان گونه که وارد این منطقه شده اید، بدون گذاشتن هیچ ردی از آن خارج شوید. در این تالاب طبیعی زباله نریزید و از هم اکنون مراقب زیبایی های خدادادی این منطقه به عنوان گردشگران طبیعت باشید.

---

منبع:مجله گردشگری الی گشت