تلاش برای به تصویر کشیدن خلوت روحانیت

صادق داوری‌فر در زمینه ساخت مستند پیرامون روحانیان سرشناس، یکی از مستندسازان شناخته شده است. او سال گذشته با فیلم «آقای هرتز» در یازدهمین جشنواره سینماحقیقت حضور داشت، مستندی که با کارنامه کاری او بسیار متفاوت بود و به روایت علاقه یک شنونده همیشگی رادیو می‌پرداخت.

امسال داوری‌فر باز به دغدغه همیشگی‌اش یعنی ساخت مستند با موضوع روحانیت بازگشته و با «اصول بازی» که موضوع آن تست بازیگری چند طلبه است، در بخش فیلم‌های کوتاه یازدهمین جشنواره سینماحقیقت حضور دارد،

سوژه‌ای که برای فیلم‌تان انتخاب کرده‌اید، خاص است. در واقع دست گذاشتن روی موضوعی است که باید برای پرداخت به آن لبه تیغ حرکت کنید. خط اصلی داستان چطور شکل گرفت؟

داستان " اصول بازی " مربوط به زمانی است که تصمیم گرفتم دیگر درباره روحانیت فیلمی نسازم . بخشی از این سختی‌ها را سعی کردم در مستند " فیه ما فیه " ارائه کنم اما بخشی دیگر اغلب در گفتگوهای دوستانه بین دوستان و همکاران مطرح می‌شد و به راحتی نمی‌توانستم آن را منتشر کنم .خلاصه مهم بحث‌ها هم پیرامون عدم همراهی و ارتباط اغلب طلاب با مقوله سینما است. البته این موضوع سالهای قبل خیلی پررنگ بود اما با توسعه رسانه‌های مجازی ظاهرا نگاه آنها کمی تغییر کرده و امروز ما شاهد جشنواره‌های تخصصی با موضوع روحانیت هستیم گرچه باز نگاه به موضوع روحانی بسته است. در مستند " اصوال بازی " خواستم گفتگویی بی‌واسطه با طلاب علاقمند به سینما داشته باشم و در این بین جواب برخی از مسائلی که در زمان فیلم ساختن درباره روحانیان داشتم را پیدا کنم. مثلا درباره سینما چه فکر می‌کنند؟ آیا حاضر هستند بازی کنند؟ چرا به فیلم‌های ساخته شده پیرامونشان نگاه صفر یا صدی دارند و از این قبیل.

شما در فیلم‌های پیشین خود هم با زبانی طنزگونه به روایت ناگفته‌های زندگی روحانیان پرداخته‌اید. ناگفته‌هایی که برای مخاطب بسیار جذاب است و تصویری متفاوت از روحانیت به مخاطب ارائه می‌دهد، چطور به این شناخت از جامعه روحانیت دست یافتید؟ مسلما ورود به این جامعه نیازمند جلب اعتماد بسیار است. این اعتماد چگونه حاصل می‌شود؟

نگاه طنز همیشه با من بوده و فکر می‌کنم اگر درباره هر موضوع دیگری هم بخواهم فیلم بسازم از چاشنی طنز استفاده می‌کنم.مثلا در حال پژوهش برای ساخت فیلمی درباره طلاق هستم و حتما به این ماجرا از دریچه طنز نگاه خواهم کرد، البته درباره روحانیت مردم اغلب جلوه رسمی و جدی  آنها را از طریق رسانه‌ها دیده‌اند و من با توجه به تجربه زندگی با طلاب همیشه بخش‌های ندیده شده برایم جذاب است. حالا با این دیدگاه فیلم درباره روحانی ساختن خیلی سخت می‌شود، چراکه او همچنان معتقد است که باید جلوت ارائه شود نه خلوت و من در تمام فیلم‌ها به دنبال خلوتشان بودم و همین موضوع زمان ساخته شدن فیلم را خیلی طولانی و فرسایشی می‌کرد. تنها یک چیز می‌توانست تغییر نگاه و به نوعی جلب اعتماد ایجاد کند و آن هم صرف زمان خیلی زیاد بود که واقعا صبر و حوصله بالایی لازم داشت. مثلا برای مجاب کردن یک شخصیت که قبول کند درباره‌اش فیلم بسازم هشت ماه رفت و آمد کردم و موفق شدم ، البته بعد از یک هفته  فیلمبرداری ، دوباره همه چیز بهم ریخت و دیگر نتوانستم کار را ادامه بدهم چون شخصیت رضایت نداد!

«اصول بازی» تفاوتی با آثار مستند پیشین شما چون «فیه ما فیه» دارد. این مستند گویا برای مخاطبان عام‌تر تولید شده در حالی که آثار پیشین بیشتر مخاطب خاص داشتند. این به دلیل سوژه فیلم است یا شما تصمیم به جذب مخاطبان عام در فیلم‌های اخیرتان گرفته‌اید؟

سینما با مخاطب تعریف پیدا می‌کند و من معتقدم فیلم می‌سازیم که مخاطب حداکثری آن را تماشا کند. قرار نیست با قید تجربی یا مستند با اکران محدود پرونده فیلم را ببندیم. درست است که سینمای مستند اولویتش پژوهش و آگاهی دادن  است و این یعنی مخاطب خاص اما می‌شود از فاکتورهای جذاب سینمای پرمخاطب بهره برد تا فیلم مستند پر مخاطبی داشت، معتقدم اگر در سینمای مستند هم در کنار هدف اصلی خودش به فاکتورهای مخاطب پسند توجه نداشته باشیم آن وقت مقوله اکران برای مستند از سالن سینما به دانشگاه‌ها و محافل این چنینی تغییر می‌کند. بنابراین من در فیلم‌سازی به اکران‌های بسته و محدود علاقه‌ایی ندارم و معتقدم فیلم با مخاطب است که تعریف خودش را پیدا می‌کند. تجربه سال‌های اخیر هم نشان داده اگر فیلم مستند با استاندارهای درست سینمایی و جذب مخاطب ساخته شود و عدالت اکران برایش رعایت شود خیلی موفق‌تر از فیلم‌های پرهزینه داستانی است.

فکر می‌کنید این فیلم چقدر می‌تواند بر جامعه روحانیت تاثیرگذار باشد؟

بستگی به شرایط اکران فیلم دارد. من برای نمایش " فیه مافیه " در حوزه‌های علمیه خیلی تلاش کردم اما چون فیلم با نگاه انتقادی به روحانیت پرداخته بود هیچ استقبالی نشد. برای " اصول بازی" هم بعید می دانم حوزه تمایلی به اکران این فیلم داشته باشد و تا زمانی که فیلم برای این قشر نمایش داده نشود، نمی‌توان پیش بینی از تاثیر آن داشت.

در فیلم شما روحانیونی را می‌بینیم که علاقه‌مند به سینما هستند اما ابتدای فیلم با چند جمله از بازیگران آغاز می‌شود، دلیل حضور این بازیگران در فیلم‌تان چیست؟

 اگر تنها طلبه‌ها درباره مقوله سینما و بازیگری صحبت می‌کردند، امکان داشت برداشت‌های مناسبی از نیت فیلم نشود. حضور برخی از بازیگران که در مدیوم‌های مختلف تجربه و تخصص داشتند، کمک می‌کند مخاطب و البته روحانیون بدون قضاوت یک طرفه مسئله فیلم را دنبال کنند.

 تدوین این فیلم بسیار اهمیت داشته چرا که لوکیشن در بخش زیادی از فیلم ثابت است و مخاطب صرفا شاهد پاسخ‌های افراد به پرسش‌های کارگردان است. فیلم نهایی حاصل چند بار تدوین و دور ریختن چه میزان راش است؟

این فیلم دوبار تدوین شد، یک بار در سال 94 که محصول نهایی رضایت بخش نبود و تصمیم گرفتم بخش‌های زیادی را دوباره فیلمبرداری کنم و بعد هم چون انگیزه‌های لازم برای فیلم ساختن پیرامون این قشر را از دست داده بودم ، رهایش کردم اما گذر زمان و توصیه برخی از دوستان باعث شد که با بخش‌های مهم راش، فیلمی جدید تدوین کنیم که کاملا با نسخه بلند اولیه متفاوت است و معتقدم فیلم توسط کارگردان دوم که همان تدوینگر در فیلم مستند است به نتیجه نسبتا رضایت بخشی رسید.

اساسا حضور روحانیون در سینما چه میزان می تواند موثر باشد؟

پاسخ شما در فیلم توسط خودشان داده شده است ،پیشنهاد می‌کنم برای دریافت جواب فیلم را تماشا کنید.

در فیلم‌های بعدی‌تان هم همانند فیلم‌های قبلی به موضوع روحانیت خواهید پرداخت؟

از سه سال قبل تصمیم گرفتم که دیگر درباره این موضوع فیلم نسازم ، مگر موانع آن برچیده شود. درواقع در فیلم‌های قبل بیشتر انرژی من صرف هماهنگی و مجاب کردن سوژه‌ها برای ساختن فیلم می‌شد و توانی برای خلاقیت و کارگردانی باقی نمی‌ماند. روش‌های مختلف را هم تجربه کرده بودم اما بی‌فایده بود. اگر این شرایط فراهم شود و البته با نگاه من به این موضوع هم همراهی کنند، قطعا فیلم‌های مهم و جذابی می‌توان درباره‌شان ساخت؛ مخصوصا مستند. 

---

منبع: ایسنا