علائم افزایش گاز در روده‌ها
دلایل نفخ متناوب و افزایش گاز روده‌ها
به احساس ورم و پری شكم و افزایش میزان گاز در مجاری گوارش نفخ شکم گفته می‌شود.
پسری بیست‌ساله و دارای جثه لاغری هستم و یک مشکل خیلی بزرگ دارم که همیشه شکمم نفخ دارد و گاهی وقت‌ها بی‌اختیار باد معده‌ام خارج می‌شود و همین باعث خجالت من شده. لطفاً راهنمایی‌ام کنید.
به احساس ورم و پری شكم و افزایش میزان گاز در مجاری گوارش نفخ شکم گفته می‌شود. علت نفخ معمولاً وجود گاز زیاد نیست، بلكه به خاطر كندی انقباضات عضلانی و حركات دودی مجاری گوارش هست. مصرف غذاهای چرب تخلیه معده را به تأخیر انداخته و ایجاد نفخ می‌کنند. همچنین نفخ می‌تواند به علت نشانگان روده تحریک‌پذیر باشد (كه در آن انقباضات روده‌ای نامنظم می‌گردد)- علت دیگر نفخ می‌تواند تند تند غذا خوردن باشد.
همچنین نفخ می‌تواند نشانه برخی بیماری‌ها مانند آپاندیسیت و یا سنگ كیسه صفرا باشد. یبوست نیز ایجاد نفخ می‌کند. نفخ بیشتر در زنان بروز می‌کند. علت آن‌هم تغییر در سطح هورمون‌های بدن و افزایش اقتباس آب و نمک در بافتهای بدن، پیش از قاعدگی هست.
علائم افزایش گاز روده‌ها:
1-افزایش آزاد سازی گاز روده.
2-آزادسازی گاز بد بو.
3-آزادسازی گاز پرسروصدا.
4-نفخ معده و شكم.
5-صداها و درد شكم.
علل نفخ متناوب و افزایش گاز روده‌ها:
1-افزایش تولید گاز:
* میزان گاز تولیدشده توسط باکتری‌های روده بزرگ در افراد مختلف متفاوت است.
* سوء هضم و سوء جذب غذا در روده كوچک باعث می‌گردد تا غذای هضم نشده بیشتری به قولون (روده بزرگ) وارد گردد. هرقدر میزان غذای هضم نشده در اختیار باکتری‌های روده بزرگ باشد گاز بیشتری نیز تولید خواهد شد. (مثل نارسایی لوزالمعده و یا اختلال عدم تحمل لاكتوز)
* رشد مفرط و انتشار باکتری‌های روده بزرگ به روده كوچک. باآنکه باکتری‌ها منحصراً در روده بزرگ مستقر هستند، اما گاهی اوقات باکتری‌ها به روده كوچک راه می‌یابند؛ بنابراین غذا قبل از هضم و جذب توسط باکتری‌ها مصرف گردیده و تولید گاز افزایش می‌یابد.
2-انسداد فیزیكی: می‌تواند در هر نقطه از مسیر مجاری گوارش ایجاد شود. انسداد ممكن است دائم و یا موقت باشد، مثل تنگی باب‌المعده.
3-انسداد كاركردی: به علت عملكرد ضعیف عضلات معده و روده (كه محتویات معده و روده را به جلو میراند) ایجاد می‌گردد. هنگامی‌که این عضلات به‌درستی عمل نمی‌کنند، محتویات روده‌ای تجمع یافته و باعث ورم و نفخ شكم می‌گردد. چربی‌ها نیز می‌توانند باعث كندی حركات روده‌ای و تخلیه معده گردد.
4-حساسیت مفرط روده‌ای: برخی افراد به افزایش اندک گاز روده‌ها نیز حساس بوده و احساس نفخ و ورم معده می‌کنند.
5-مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و مسهل‌ها نیز ایجاد نفخ و گاز روده‌ای می‌کنند. گاز روده‌ها نشانه فعالیت طبیعی روده‌ها هست. اقتباس گاز روده نیز خطرناک نیست اما می‌تواند باعث یبوست گردد.
تمام گاز موجود در مجاری گوارش از طریق مقعد خارج نمی‌گردند. برخی از طریق انتشار به خون راه‌یافته و از طریق ریه‌ها مجدداً به هوا بازمی‌گردند. برخی از گازها نیز در داخل مدفوع به دام افتاده و همراه با مدفوع دفع می‌گردند.
هنگامی‌که شما گاز روده را محبوس كرده و آن را خارج نمی‌سازید، در طی شب كه عضلات بدن شل می‌شود گاز روده‌ها نیز به‌طور خودكار آزاد می‌گردند.
تشخیص نفخ مزمن:
1-عکس‌برداری اشعه x از شكم و روده كوچک.
2-اندازه‌گیری سرعت تخلیه معده.
3-عکس‌برداری فراصوت، سی‌تی‌اسکن و ام آرآی.
4-تستهای سوء جذب و سوء هضم.
5-تست تنفسی هیدروژن و متان.
تمام گاز موجود در مجاری گوارش از طریق مقعد خارج نمی‌گردند. برخی از طریق انتشار به خون راه‌یافته و از طریق ریه‌ها مجدداً به هوا بازمی‌گردند. برخی از گازها نیز در داخل مدفوع به دام افتاده و همراه با مدفوع دفع می‌گردند.
درمان نفخ و افزایش گاز روده‌ها:
1-چنانچه علت سوء هضم و نارسایی لوزالمعده باشد باید مكمل آنزیمهای لوزالمعده تجویز گردد.
2-چنانچه علت سوء هضم لاكتوز، فروكتوز و یا سوربیتول باشند، باید غذاهای حاوی این قندها از رژیم غذایی حذف گردیده و یا از مكمل آنزیمهای گوارشی استفاده شود. مکمل‌های آنزیمهای گوارشی موجود شامل لاكتاز، آمیلاز، لیپاز، پروتئاز، سلولاز، پكتیناز، اینورتاز، گلوكوآمیلاز، مالت دیاستاز می‌باشند.
3-چنانچه سوء هضم و سوء جذب به علت اختلال در عملكرد دیواره روده‌ها باشد، باید با بیوپسی روده كوچک و كشف علت داروی مرتبط تجویز گردد.
4-چنانچه علت انسداد فیزیكی باشد، عمل جراحی باید صورت گیرد.
5-چنانچه علت انسداد كاركردی باشد، بایستی از داروهای محرک فعالیت عضلات معده و روده كوچک نظیر erythromycin و metoclopramide مصرف كرد.
6-مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات‌های هضم ناپذیر باید محدود و یا از رژیم غذایی حذف گردند.
7-غذا به‌آرامی و آهستگی صرف شود.
8-قدم زدن پس از صرف غذا حركات روده‌ها را تحریک می‌کند.
9-مصرف داروی simethicone نیز می‌تواند نفخ را كاهش دهد.
10-مصرف قرص‌های زغال فعال‌شده قبل از غذاهایی كه نفخ آور می‌باشند گاز روده‌ها را كاهش می‌دهند.
11-آنتی‌بیوتیک ریفاكسیمین rifaximin كه در درمان اسهال مرتبط با e-coli تجویز می‌گردد نیز حجم گازهای روده را كاهش می‌دهد.
12-مصرف اندكی مایعات اسیدی همچون آب لیموترش و یا سركه همراه با غذا باعث تحریک ترشح اسید هیدروكلریک و آنزیمهای گوارشی می‌گردد.
13-مصرف ماست، زیره سبز (cumin)، زیره سیاه (caraway) وزردچوبه (tumeric) گاز روده‌ها و نفخ را كاهش می‌دهند.
14-تخمیر، اولیگوساكاریدها را تجزیه كرده و تولید گاز آن‌ها را كاهش می‌دهد. به همین خاطر توفو tofu (پنیر سویا) گاز خیلی كمتری نسبت به لوبیای پخته تولید می‌کند.
15-برای كاهش خاصیت نفخ آوری لوبیای پخته، لوبیا را 24 ساعت درون آب بخیسانید و سپس آب پز كنید؛ اما این كار مواد مغذی دیگر محلول در آب را نیز از لوبیا خارج می‌سازد.
16-مصرف آنتی‌اسیدها بادگلو را افزایش داده و نفخ را رفع می‌کند.
17-نعناع، آویشن، فلفل فرنگی شیرین، ریحان، دارچین، زنجبیل و لیموترش باعث تسهیل عمل دفع گازهای روده‌ها و بادگلو شده و ضد نفخ می‌باشند.
18-جای مصرف 3 وعده غذایی سنگین در روز از 6 وعده غذایی سبک استفاده كنید.
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره پزشکی مرکز مشاوره تبیان
