محاکمه مجدد سقراط در عصر جدید

محمدرضا خاکی نویسنده و مترجم گفت: نمایشنامه «دومین محاکمه سقراط» نوشته آلن بدیو، فیلسوف معاصر فرانسوی و از اندیشمندان متعلق به جناح چپ است. به زعم بدیو سقراط فیلسوفی است که تمام سنت روشنکفری غرب او را به نحوه مرگ و همچنین مقاومت و پایداری‌اش در التزام به قانون می‌شناسد. بدیو در این نمایشنامه دومین محاکمه سقراط را در نمایشی جذاب، پرمعنا و پر از طنز روایت می‌کند.

وی افزود: چند سال پیش زمانی که یونان دچار بحران اقتصادی بود، مرکز فرهنگی و هنری اوناسیس آتن با دعوت از تنی چند از حقوق‌دانان بین‌المللی دادگاه محاکمه مجدد سقراط را به طور نمادین برگزار کرد. سقراط در این دادگاه پس از دو هزار و ۴۰۰ سال از اتهاماتش تبرئه شد. مساله اصلی این بود که سقراط در آن دادگاه در یونان باستان به هیچ عنوان نباید محکوم می‌شد، بلکه دادگاه باید به او حق تجدید محاکمه را می‌داد و این انجام نشد.

خاکی ادامه داد: برگزاری این دادگاه دستمایه‌ای برای نگارش نمایشنامه «دومین محاکمه سقراط» توسط آلن بدیو شد. پرسوناژهای این نمایشنامه برخی تاریخی و برخی از شخصیت‌های معاصرند و خود سقراط نیز در پایان نمایش به دادگاه می‌آید. این اثر بسیار جذاب است و امیدوارم مخاطبان فارسی زبان نیز از مطالعه آن لذت ببرند. معمولا آثار بدیو در ایران از یک زبان واسطه یعنی از برگردان انگلیسی آنها به فارسی ترجمه شده، اما «دومین محاکمه سقراط» را من از زبان اصلی آن یعنی فرانسه به فارسی ترجمه کرده‌ام.

مترجم نمایشنامه «دومین محاکمه سقراط» همچنین درباره دیگر ویژگی‌های این نمایشنامه نیز اشاره کرد: بدیو در این نمایشنامه اشارات جالبی به وظایف روشنفکری دارد و منظور او از روشنفکر کسانی هستند که به دانایی دست پیدا کرده‌اند. او همچنین از تمثیل غار افلاطون هم استفاده جالبی کرده و آن را به سینما در عصر جدید تعبیر می‌کند.

محمدرضا خاکی، متولد 1329 در کرمانشاه، دارای مدرک دکترای تخصصی تئاتر از دانشگاه سوربن فرانسه است. وی هم‌اکنون به عنوان عضو هیات علمی در دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس به تدریس اشتغال دارد.

از میان دیگر ترجمه‌های منتشر شده خاکی می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: نمایشنامه‌های «یک کمی خوشی» اثر فلیکس لوکرک، «کسب ‌و کار آقای فابریزی» اثر آلبر هوسون، «مفیستو برای همیشه» اثر تم لانوی، «پرتره» و «شهادت پیوتر اوهه» هر دو اثر اسلاومیر مروژک، «دیده‌بانان» نوشته پی‌یر روبر لوکلرک، «شهادت یا یک کم آسایشی که داریم» و «فهرست» هر دو از جمله آثار تادئوش روژه‌ویچ و «ابلوموف» اثر مارسل کوولیه و کتاب‌های تئوریک «آموزش و آفرینش تئاتری؛ بدن شاعرانه» نوشته ژاک لوکوک، «افزار کُرِگرافی» نوشته کارین واهنر، مجموعه مقالات «دراماتورژی چیست؟ دراماتورژ کیست؟».

---

منبع: مهر