طرح های آبخیزداری راهی موثر برای کاهش کم آبی

به گزارش تبیان به نقل از خبرگزاری ایرنا، منابع طبیعی و آبخیزداری از نقشی مهم و انکارناپذیر در توسعه کشورها به شمار می رود با این حال تهدیدات طبیعی و غیرطبیعی مختلف باعث می شود تا این ذخایر و نعمات خدادادی همواره در معرض نابودی قرار داشته باشند.

برای روشن شدن این موضوع و اهمیت حفاظـت از آب و خاک کافی است به این نکته توجه کنیم که از 930 هزار هکتار اراضی ملی استان قزوین، 443 هزار هکتار آن مربوط به دشت های حاصلخیز کشاورزی است و اگر نتوان از منابع آبی و خاکی مربوط به این اراضی محافظت و مراقبت های لازم را به عمل آورد به طور حتم نیمی از اراضی مطلوب از دست خواهند رفت.

اجرای طرح های آبخیزداری تا حدی می تواند تهدیدات مربوط به این حوزه را کاهش دهد و تنش های آبی را کم کند.
در میزگرد ایرنا قزوین با حضور جمعی از مدیران منابع طبیعی، ضمن بررسی آخرین وضعیت این حوزه و چالش ها و تهدیدات پیش رو، به تاثیر اجرای طرح های آبخیزداری در بهبود حفاظت از این منابع اشاره شد.

تهدیداتی از جنس بهره برداری معادن و آفات گیاهان دارویی

معاون حفاظت در امور اراضی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین در این میزگرد گفت: با توجه به روند دیجیتالی شدن اسناد و مالکیت دولتی، همواره نیازمند اعتبارت مالی و تربیت نیروهای متخصص بودیم که یکی از مهم ترین آن، بحث کاداستر (حدنگاری) امور اراضی است که در این روش از اراضی به صورت هوایی عکس برداری و نقشه برداری می شود.

رسول اللهیاربیگی کشمرزی با بیان اینکه کاداستری شدن، طرحی بود که توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در سال 90 رقم خورد و ضرورت آن در بین ادارات دیگر نیز احساس شد، افزود: حجم کار بدون شک برای سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری از همه بیشتر بود زیرا بیش از 68 درصد از اراضی استان قزوین را، اراضی ملی تشکیل می‌دهد که در حدود 930 هزار هکتار است.

به گفته این مسئول، هم اکنون حدود 400 هزار هکتار از نقشه های اراضی کشاورزی، باغات و زمین های دولتی استان کاداستر شده و با توجه به اجرای طرح شمیم، روز به روز نقشه‌های ما از جزییات و دقت بیشتری برخوردار می شوند.

وی تصریح نمود: برای رفع تداخلات، در ماده 54 قانون رفع موانع تولید، کارگروه رفع تداخلات فراهم شده که باعث شده تا وزارت جهاد کشاورزی با همکاری سازمان ثبت و اسناد کشور، تداخلاف مستثنیات مردم را از زمان اصلاحات اراضی پیگیری کنند و طی 2 سال گذشته برای 55 پلاک در استان تصمیم گیری و رفع تداخلات صورت گرفته است.

این مسئول در ادامه، معادن را یکی از دغدغه های این حوزه دانست و گفت: با توجه به اینکه معادن جز انفال محسوب می شوند، اما بهره برداری غیراصولی از آنها باعث از بین رفتن منابع طبیعی می شود.

وی اضافه کرد: طی تفاهم نامه و توافقاتی که با سازمان صنعت، معدن و تجارت صورت گرفته به همه معادن ابلاغ شده هیچ بهره برداری به روش غیراصولی نباید اقدام کند.

این مسئول، دغدغه دیگر سازمان منابع طبیعی را حفظ گیاهان دارویی از گزند آفات و نابودی آنها برشمرد و اظهار داشت: خوشبختانه با تخصیص اعتبارات صندوق توسعه ملی توانستیم ضمن مبارزه با انگل میوه زالزالک در منطقه الموت، اجازه ندهیم این نوع گیاهان و میوه های طبیعی از بین بروند.

چالش منابع آبی و ضرورت تکمیل پروژه‌های آبخیزداری تا پایان آذرماه

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین در این رابطه اظهار داشت: در خصوص بحث اعتبارات صندوق توسعه ملی برای منابع طبیعی و آبخیزداری کشور سال گذشته هفت هزار میلیارد ریال با تاکید مقام معظم رهبری اعتبار به تصویب رسید تا در رابطه با پروژه های خاص از آن استفاده شود.

مهدی شاپورزاده افزود: وزارت جهاد کشاورزی به همراه سازمان جنگل‌ها و مراتع با توجه به دغدغه منابع آبی و خاکی در هر استان و با توجه به طرح های موجود به تخصیص منابع اقدام کرده که با اقدام های در دست اجرا، 144 میلیارد و 800 میلیون ریال اعتبار برای این استان در نظر گرفته شده است.

وی اضافه کرد: با توجه به اهمیت موضوع اعتبارات ملی و عقد قراردادهایی که شهریور و مهرماه سال جاری در حوزه مکانیکی و بیولوژیکی منعقد شده در صورت مساعد بودن شرایط جوی، تا پایان آذر ماه برای تکمیل پروژه های یاد شده اقدام خواهیم کرد.

شاپورزاده، استان قزوین را به لحاظ منابع آبی با چالش جدی روبرو دانست و گفت: تاکید داریم بخش اعظم اعتبارات مالی یاد شده باید در حوزه آبخیزداری هزینه شود.

به گفته این مسئول گرچه اعتبارات یاد شده برای حفاظت از منابع آبی و خاکی در نظر گرفته شده اما مساله مهم برطرف شدن مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم مطرح است.

وی تاکید کرد: به عنوان مثال نصب سازه های مکانیکی آبخیزداری باعث می شود تا میزان منابع آبی در چشمه های زیرمینی افزایش یافته و همواره نیز با رونق بخش کشاورزی و اشتغال روستاییان روبرو خواهیم بود.

دبیر ستاد هماهنگی اعتبارات صندوق توسعه ملی استان قزوین نقش بخش خصوصی را در اجرای پروژه های بزرگ را حایز اهمیت برشمرد و گفت: در عین حال نیز سال گذشته توانستیم طرح های مشترک قابل توجهی را در حوزه آبخیزداری با مردم آغاز کنیم که در بیشتر آنها سهم قابل توجهی از منابع مالی از سوی آنان تامین شد.

وی، یکی از بزرگترین طرح های اجرایی استان در حوزه آبخیزداری را بالغ بر 120 هکتار متعلق به شهرستان آوج دانست و گفت: چهار هزار و 500 متر مکعب بند ملاتی، 12 هزار متر مکعب گابیون و 2 هزار و 400 متر مکعب خشک چین از جمله اقدامات لازم در این حوزه بوده است. معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین پروژه ‌های آبخیزداری را بسیار ارزان و زودبازده برشمرد که با کمترین سرمایه، بیشترین بازدهی را به دنبال دارد.

این مسئول در پایان افزود: امسال حدود 11 هزار متر مکعب بند ملاتی و 26 هزار متر مکعب گابیون در حوزه آبخیزداری استان انجام شده که این مقدار در آینده با آورده بیشتر در حوزه منابع طبیعی همراه خواهد بود.

کمبود نیروی انسانی در حوزه یگان حفاظت و چرخش حریق به منطقه الموت

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین در این نشست میزان حریق امسال مراتع استان را نسبت به سال 96 با کاهش 65 درصدی اعلام کرد و افزود: براساس آمار و گزارش‌ها، 70 مورد حریق در سال 96 حدود 401 هکتار را در بر گرفت که این میزان امسال به 33 فقره و در 121 هکتار بوده است.

سرهنگ بهرام ترکاشوند ادامه داد: علت کاهش آتش سوزی ها آموزش به روستاییان و دهیاران بوده ضمن آنکه با نصب تابلوهای پیشگیری و هشدار دهنده در برخی مناطق مانند طارم سفلی و رودبار الموت نیز دیوار نویسی، توزیع دفترچه های راهنما بین روستاییان و همچنین با نصب چند دکل دیده بانی توانستیم ضمن رصد تهدیدها در حوزه جنگل و مراتع، اقدام به مهار آن کنیم.

وی اضافه کرد: دستگیری 385 متخلف، کشف 6 فقره بار چوب، توقیف 10 وسیله نقلیه و جمع آوری 10 فقره کاشت نهال غیرمجاز براساس تبصره یک ماده 5 از دیگر اقداماتی بود که سازمان یگان حفاظت انجام داده است.

این مسئول بیشترین آتش سوزی های به وقوع پیوسته در استان را مربوط به منطقه الموت دانست و تاکید کرد: سال گذشته بیشترین حریق ها مربوط به منطقه طارم سفلی بود که این مساله بیانگر آن است که تهدیدات موجود هم اکنون به سمت الموت کشیده شده است.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین یادآور شد: از نظر لجستیکی و خودرویی در حال تجهیزات موجود هستیم و امسال قرار است چند دستگاه خودروی جدید دریافت کنیم، اما از نظر نیروی انسانی با مشکلاتی روبرو هستیم تا جایی که براساس استانداردها باید 50 درصد به ظرفیت خود اضافه کنیم.

افزایش فقر خاک و از بین رفتن پوشش از مهم ترین تهدیدات حوزه منابع طبیعی

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین نیز یادآور شد: 80 درصد اراضی کشور متعلق به دولت و 20 درصد باقیمانده هم به مردم تعلق دارد که همین مساله باعث شده تا بزرگترین اقدامات صورت گرفته در این حوزه مربوط به منابع طبیعی باشد.

محرم رضایی زاده ادامه داد: استان قزوین همچنین از میزان منابع ملی خود دارای سه درصد جنگل و سه درصد بیابان بالغ بر 29 هزار هکتار بوده و در عین حال نیز 67 هزار هکتار از اراضی بیابانی آن نیز (شرق بویین زهرا تا حنوب آبیک) به کانون ریزگردها تبدیل شده است.

به گفته وی، به لحاظ مرغوبیت نیز 35 درصد اراضی قزوین خوب و مطلوب، 45 درصد آن متوسط و 20 درصد باقیمانده نیز با فقر حاصلخیزی روبرو بوده و همچنان نیز این میزان در حال افزایش است.

رضایی زاده در ادامه، مشکل فقر پوشش گیاهی را آغازگر معضلات طرح های مربوط به آبخیزداری عنوان کرد و گفت: نبود گیاه باعث برهنه شدن و فرسایش خاک شده و عدم نفوذ پذیری آب به زمین نیز سبب از بین رفتن منابع آبی زیرزمینی می شود.

به گفته این مسئول، با توجه به اینکه ظرفیت تولید چوب صنعتی در این استان وجود ندارد خوشبختانه ما با پدیده ای به نام جنگل خواری، قطع درختان و قاچاق چوب روبرو نیستیم.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین در پایان به وجود 443 هزار هکتار دشت حاصلخیز برای کشاورزی در استان اشاره کرد و افزود: مابقی اراضی موجود نیز برای کاشت محصولات دیم حایز اهمیت است.

نگاه به منابع طبیعی و آبخیزداری باید تغییر کند

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قزوین نیز در این نشست گفت: حوزه فعالیت این اداره با سایر دستگاه ها متفاوت بوده تا جایی که وظیفه ما تنها حفاظت و ارایه خدمات به اراضی و عرصه های ملی است.

علی اکبر اسدالهی با اشاره به اینکه کشور ما با تغییرات اقلیمی جدی روبرو بوده و به راحتی نیز می توان تشخیص داد که تاریخ و زمان بارش ها و نزولات آسمانی تغییر کرده، ادامه داد: اگر بخواهیم کوچکترین تحولی را در نحوه کشت یا زراعت اعمال کنیم به طور قطع با مقاومت هایی روبرو می شویم که همین مساله کارها را برای ما مشکل می کند.

وی با بیان اینکه ما یازمند به تغییر دیدگاه های حاکم بر منابع طبیعی خود هستیم، افزود: همان گونه که مقام معظم رهبری اجازه تخصیص اعتبارات در این زمینه را صادر کرده اند این مساله بیانگر وجود نگرانی و دغدغه ایشان در این زمینه هست.

اسداللهی اضافه کرد: ما هیچگاه متصور نبودیم که روزی تالاب ها و دشت های کشور ما به علت بی آبی به نابودی کشانده شوند ضمن آنکه همواره به نظرات کارشناسی کمتر اهمیت داده و از مدیریت یکپارچه نیز دور شده ایم.

به گفته این مسئول، اگر امروز از دغدغه منابع آبی صحبت می کنیم، هنوز سهم مدیریتی را مشخص نکرده ایم و این مستلزم اعمال مدیریت یکچارچه است.

وی با بیان اینکه ما هیچ گاه قادر به صفر رساندن بیابان زایی در کشور نخواهیم بود، گفت: البته می توان با انجام برخی اقدام ها از روند افزایش این پدیده جلوگیری کرد.

اسداللهی، صحبت نکردن شفاف با مردم از سوی مدیران دستگاه ها را یکی از مشکلات اساسی برشمرد و یادآور شد: مردم براساس سود و منفعت فردی همواره به کاشت محصولات کشاورزی و حتی حفر چاه از گذشته اقدام کرده اند تا جایی که امروز مدیران ما با معضلات عظیمی در این رابطه روبرو هستند.

به گفته وی، اگر چه نگاه ما امروز به منابع طبیعی تا حدودی بهبود یافته اما کافی نبوده و باید رسیدگی به این مساله همواره از دغدغه ها و الویت های کاری ما باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین مهمترین هدف از اجرای طرح های آبخیزداری را مشارکت مردم دانست و گفت: باید همواره تلاش کرد تا آحاد جامعه همراه ما باشند و تاکنون نیز حدود 70 درخواست مردمی در این زمینه داشته ایم که در حال تامین اعتبارهای مورد نیاز هستیم. 

---

منبع: خبرگزاری ایرنا