«سامرا»؛ تنها شاهد ولادت امام مهدی(عج)

یکی از مباحث جالب درباره امام عصر(عج)، اماکن منتسب به حضرت بقیه الله الاعظم(عج) است چون اگرچه بنابر روایات و اقوال بزرگان همه عالم امکان در اختیار و ملازم حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه است اما برخی مکان ها به طور خاص به موضوعات مهدوی و حیات، غیبت، ظهور و دولت کریمه ایشان اختصاص دارد.

ازجمله این مکان ها شهر سامرا است. سامرا، از شهرهای زیارتی شیعیان در عراق است که حرم عسکریین(ع) در آن قرار دارد. سامرا در بین تکریت و بغداد واقع است. شهرت این شهر به دلیل وجود بارگاه امامین عسکریین و محل تولد امام مهدی (عج) است.

سامرا شهر امام زمان، جایگاه ضریح مقدس عسکریین و آرامگاه امام هادی و امام حسن عسکری(ع). مدفن سیده حکیمه خاتون دختر امام جواد(ع) و تنها شاهد ولادت امام مهدی(عج) و مدفن نرجس خاتون(س) همسر امام حسن عسکری(ع) و مادر بزرگوار حضرت مهدی(عج).

علت نامگذاری

یاقوت حموی آورده است که سامرا را «سام بن نوح» ساخته و نام آن برگرفته از «سام راه» یعنی راه عبور و مرور سام فرزند نوح(ع) است.[1]

ابن بطوطه این نام را برگرفته از «سام راه» یعنی راه شام نقل کرده است.[2] براساس متون تاریخی، این شهر در عصر ساسانی، زیر سلطه ایران بود و مردم آن به پرداخت مالیات به پادشاهان ایرانی ناچار بودند. مورخان یکی از دلایل وجه تسمیه آن به ساءمره (محل حساب) را همین موضوع دانسته‌اند.[3]

برخی نیز گفته‌اند که سامرا قبل از اسلام و در دوران ساسانیان و به دست شاپور «ذوالاکتاف» بنیان نهاده شده است.[4]

از دیگر نام‌های سامرا می‌توان به سامراه، سامره، سراء، سُرَّ من رأی، سرور من رأی، ساء من رأی، عسکر و تیرهان اشاره کرد.[5]

حضور دو امام شیعه علیهماالسلام

متوکل در سال  ۲۳۳ق  مصمم شد تا امام هادی (ع) را از مدینه به سامرا بیاورد. علت این امر را رسیدن گزارش‌هایی حاکی از میل مردم به امام هادی(ع) ذکر کرده‌اند. [6] متوکل امام هادی (ع) را از مدینه به بغداد و سپس به سامرا آورد و ۲۰ سال و ۹ ماه در آنجا ساکن بود تا اینکه همانجا در زمان حکومت معتز مسموم شده و شهید شد و در همانجا مدفون شد.[7] امام حسن عسکری(ع) نیز به همراه پدرش در سال ۲۳۳ق/۸۴۷م به سامرا آورده شد و تا پایان عمرشان در همان جا بودند.[8] امام عسکری(ع) در ۱ ربیع‌الاول سال ۲۶۰ق بیمار شد و در هشتم همان ماه، در سن ۲۸ سالگی در (سامرا) درگذشت و در خانه‌ای که پدرش دفن شده بود، مدفون شد.[9] طبرسی (متوفای ۵۴۸ق) می نویسد: بیشتر اصحاب ما (یعنی علمای شیعه) بر این باورند که علت درگذشت امام عسکری(ع)، مسمومیت بوده است.[10]

حرمین عسکریین(ع)

مدفن امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) مهم‌ترین مکان زیارتی شهر سامرا است. علاوه بر این، نرجس خاتون، مادر امام زمان(عج) و حکمیه خاتون، عمه امام عسکری(ع) نیز در سامرا دفن شده اند.

حرم امامین عسکریین (ع) دو بار به دست ترویست‌ها تخریب شد. اولین حمله در ۳ اسفند ۱۳۸۴ش. و دومین حمله پس از گذشت شانزده ماه در ۲۳ خرداد ۱۳۸۶ش. رخ داد. در نخستین تخریب، بمب‌گذاران با به کارگیری بیش از دویست کیلوگرم تی‌ان‌تی، گنبد و بخشی از گلدسته‌های طلایی حرم را فروریختند. در حمله دوم نیز گلدسته‌های طلایی تخریب شد. پس از این حملات تروریستی، بارگاه دو امام، در دست بازسازی و نوسازی قرار گرفت.

سرداب مقدس

سرداب غیبت، زیرزمین خانه مسکونی امام حسن عسکری (ع) بوده که هم‌اکنون در شمال غربی حرم عسکریین در شهر سامرا قرار دارد. گویند این مکان محل زندگی و عبادت امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) در روزهای گرم تابستان بوده است. بنابر گزارش‌هایی، امام مهدی (عج) نیز بارها در زمان حیات پدر و پس از آن در این مکان دیده شده‌ است.

بر توست که با زحمت خود را به این مکان شریف برسانی و با سوز دل و حضور قلب در آن بنگری، اذن دخول بگیری و سلامش کنی چرا که این جا خانه سه امام بوده و محل راز و نیاز، و آخرین دیدار که او را پس پرده غیبت کشاند و ما را به فراق.

سکوت سرداب را بانگ دعایی شکسته است حاجتی به چراغ نیست، صدا، صدای آشناست. او دارد برای من و توی بی خبر استغفار می کند. ما او را به فراموشی کشانده ایم، او یادمان هست و در رعایت حال ما اهمال نمی کند. وای بر ما!

آیا سرداب، محل زیارت است؟

چرا شیعیان سرداب را زیارتگاه می‌دانند و در کتب ادعیه برای آن، دعاها و اعمال مخصوصی ذکر کرده‌اند؟ مثلاً برای ورود به سرداب، اذن دخول می‌خوانند و در آن جا به ائمه و مخصوصا امام مهدی(عج) سلام می‌دهند!

مقدس بودن سرداب سامرا به دلیل زندگی کردن سه امام آخر شیعیان در آن محل است، سرداب، جای مقدس، مبارک و محترم است؛ چون ائمه(ع) ما در آن جا عبادت و اقامت کرده‌اند، مانند هر جایی که بدانیم ائمه(ع) در آن جا حضور داشته‌اند و با قدوم خود آن جا را متبرک کرده‌اند، مانند بیت‌النور (در شهر مقدس قم) که مدتی محل زندگی حضرت معصومه(سلام الله علیها) بوده است، یا اماکنی از کربلا تا شام که رأس مطهر امام حسین(علیه السلام) در آن جا به زمین گذاشته شده است و به آن جا «مقام رأس‌الحسین» می‌گویند و برای شیعیان قداست و احترام دارد.

اما اذن دخول و خطاب کردن به امام(ع)، به سبب آن است که منزل ائمه(ع) را در هر حالی (حضور یا عدم حضور) محترم می‌دانیم، طبق عقیده شیعه، هرجا که باشیم، امام صدای ما را می‌شنود و جواب ما را می‌دهد، ولی ما صدای امام را نمی‌شنویم، لذا می‌توان امام را در هر جایی مورد خطاب قرار داد، البته این مسئله شامل همه معصومان(ع) می‌شود، برای مثال، خطاب به امام حسین(علیه السلام) زیارت عاشورا می‌خوانیم.

شیخ محمود ابوریه از علمای معاصر و اهل تحقیق و تتبع اهل سنت می‌گوید: «من نشنیده‌ام که شیعه‌ای در مورد سردار غیبت که در حله یا سامراست، بگوید امام در آن جا پنهان است، یا در آن جا زندگی می‌کند و یا از آن ظهور خواهد کرد، شاید سرداب سامرا، مکان نماز امام هادی و عسکری(علیه السلام) بوده که تا به حال باقی مانده است».

پی نوشت:
1-یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۱۷۴.
2-ابن بطوطه، الرحلة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۷۸.
3-یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۱۷۳.
4-خلیلی، موسوعة العتبات المقدسه، ج۹، ص۱۹.
5-یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۱۷۳.
6-ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۲۲.
7-خطیب البغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۵۶.
8-جعفریان، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۰۰.
9-شیخ مفید، الارشاد، ص۵۱۰.
10-طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۲، ص۱۳۱ـ۱۳۲.

منابع:
ویکی شیعه
دانشنامه امام زمان، مهدی موعود(عج)
تبیان

---

منبع : خبرگزاری شبستان