نمی از یم المیزان

آیات 185 - 183 ، سوره بقره

یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا كُتِب عَلَیْكمُ الصیَامُ كَمَا كُتِب عَلى الَّذِینَ مِن قَبْلِكمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ(183)

أَیَّاماً مَّعْدُودَتٍ فَمَن كانَ مِنكُم مَّرِیضاً أَوْ عَلى سفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَ عَلى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طعَامُ مِسكِینٍ فَمَن تَطوَّعَ خَیراً فَهُوَ خَیرٌ لَّهُ وَ أَن تَصومُوا خَیرٌ لَّكمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ(184)

شهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَتٍ مِّنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَمَن شهِدَ مِنكُمُ الشهْرَ فَلْیَصمْهُ وَ مَن كانَ مَرِیضاً أَوْ عَلى سفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِكمُ الْیُسرَ وَ لا یُرِیدُ بِكمُ الْعُسرَ وَ لِتُكمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُكبرُوا اللَّهَ عَلى مَا هَدَاكُمْ وَ لَعَلَّكمْ تَشكُرُونَ(185)

 ترجمه آیات

اى كسانى كه ایمان آورده اید روزه بر شما واجب شده همانطور كه بر اقوام قبل از شما واجب شده بود شاید با تقوا شوید. (183)

و این روزهائى چند است پس هر كس از شما مریض و یا مسافر باشد باید ایامى دیگر به جاى آن بگیرید و اما كسانى كه به هیچ وجه نمى توانند روزه بگیرند عوض روزه براى هر روز یك مسكین طعام دهند و اگر كسى عمل خیرى را داوطلبانه انجام دهد برایش بهتر است و اینكه روزه بگیرید برایتان خیر است اگر بناى عمل كردن دارید.(184)

و آن ایام كوتاه ماه رمضان است كه قرآن در آن نازل شده تا هدایت مردم و بیاناتى از هدایت و جدا سازنده حق از باطل باشد پس هر كس این ماه را درك كرد باید روزه اش بگیرد و هر كس مریض و یا مسافر باشد بجاى آن چند روزى از ماههاى دیگر بگیرد خدا براى شما آسانى و سهولت را خواست ه و دشوارى نخواسته و منظور اینست كه عده سى روزه ماه را تكمیل كرده باشید و خدا را در برابر اینكه هدایتتان كرد تكبیر گفته و شاید شكرگزارى كرده باشید. (185)

ویژگیهاى بیانى آیات تشریع روزه

سیاق این هر سه آیه دلالت دارد بر اینكه قسمتى از گفتار این آیات به منزله آمادگی و زمینه چینى براى قسمت دیگر آن است؛ یعنى دو آیه اول به منزله مقدمه است براى آیه سوم؛ چون در آیه سوم تكلیفى واجب مى شود كه صاحب كلام، اطمینان ندارد از اینكه شنونده از اطاعت آن سر پیچى نكند، براى اینكه تكلیف نامبرده تكلیفى است كه بالطبع براى مخاطب، شاق و سنگین است و به این منظور، دو آیه اول از جملاتى تركیب شده كه هیچ یك از آنها ذهن مخاطب را  به تشریع روزه رمضان هدایت می کند، بلكه در همه آنها به تدریج ذهن شنونده را به سوى آن توجه مى دهد و بدین وسیله تشویش و اضطراب ذهن او را از بین مى برد و در نتیجه علاقمند به روزه مى كند تا با اشاره به تخفیف و تسهیلى كه در تشریع این حكم رعایت شده و نیز با ذكر فوائد و خیر دنیوى و اخروى كه در آن است حدت و شدت دلخواهى و استكبار او را بشكند. و بهمین جهت بعد از آنكه در جمله "یا ایهاالذین آمنوا كتب علیكم الصیام"  مسأله وجوب روزه بر مسلمانان را خاطرنشان كرد، بلافاصله فرمود:" كما كتب على الذین من قبلكم " و فهماند كه شما مسلمانان نباید از تشریع روزه وحشت كنید و آن را گران بشمارید چون این حكم منحصر به شما نبوده است بلكه حكمى است كه در امتهاى سابق نیز تشریع شده بود.

"لعلكم تتقون "یعنى علاوه بر اینكه عمل به این دستور، همان فائده اى را دارد كه شما به امید رسیدن به آن ایمان آوردید و آن  عبارت است از تقوا همچنین عملى نیست كه تمامى اوقات شما را و حتى بیشتر اوقاتتان را بگیرد بلكه عملى است كه در ایامى اندک و معدود انجام مى شود (ایاما معدودات ) آرى! نكره (و بدون الف و لام ( آمدن كلمه "ایاما" دلالت بر ناچیزى ایام دارد و در اینكه ایام را به وصف معدود توصیف كرد، خود اشعارى است به اهمیت نداشتن آن، همچنانكه همین توصیف در آیه "و شروه بثمن بخس دراهم معدودة "(یوسف/20)مى فهماند كه یوسف (علیه السلام) را به چند درهم ناچیز فروختند.

از این گذشته، ما در تشریع این حكم مراعات حال اشخاصى كه این تكلیف بر ایشان طاقت فرسا است نیز کرده ایم و اینگونه افراد باید به جاى روزه فدیه بدهند آنهم فدیه مختصرى كه همه بتوانند و آن عبارت است از طعام یك مسكین .

"فمن كان منكم مریضا او على سفر - تا جمله - فدیة طعام مسكین"

و وقتى این عمل، هم خیر شما را دربردارد و هم تا جائى كه ممكن بوده رعایت آسانى آن شده، بنابر این خیر شما در این است كه بطوع و رغبت خود روزه گرفته و بدون كراهت و سنگینى و پروا انجامش دهید"فمن تطوع خیرا فهو خیرله " چه عمل نیك را بطوع و رغبت انجام دادن بهتر است از اینكه همان را به كراهت انجام دهند.

                                                                                                                      ادامه دارد  ...

------------------

پیوند به:

المیزان را دو نفر نوشته اند

منبع:

برگرفته از ترجمه تفسیر المیزان جلد 2، صفحه 6-4، با اندکی تلخیص و تصرف.