رودخانه هایی گچی اما شفاف و کریستالی!

رودخانه های گچی از آن دسته رودخانه هایی هستند که اگر نشانه هایشان را نشناسید، بی شک آن را با یک رودخانه ی معمولی اشتباه می گیرید. رودخانه های گچی از انواع رودخانه های پر طرفدار هستند که معمولا مردم آن ها را در هر کجای طبیعت ببینند، برای استراحتی کوتاه و یا برپا کردن کمپ خود انتخاب می کنند و علت آن هم این است که این رودخانه ها دارای عمق بسیار کمی هستند و آب شفافی نیز دارند.

البته به این موضوع توجه داشته باشید که آب رودخانه های گچی خوردنی و آشامیدنی است و داخل خود حتی فلور هم دارند. فلور در واقع ارگانیسم‌ طبیعی باکتری‌ ها و مخمرها می‌ باشد. ویروس‌ ها، پروتوزوآها و کرم ‌ها به عنوان عضوی از فلور طبیعی در نظر گرفته نمی ‌شوند. اگر فکر می کنید که مولوکول های آب در رودخانه های گچی سنگین ترند باید بگویم که اشتباه می کنید زیرا این آب ها در طبیعت سیال هستند وگرنه جای روخانه باید مرداب گچی به وجود می آمد!

آب موجود در این رودخانه ها برای کشاورزی و آبیاری شالیزارها و همچنین فراهم آوردن اکوسیستمی مناسب برای زندگی انواع ماهی ها و بی مهرگان بسیار مناسب است.

از جمله رودخانه های بسیار معروف در جهان که گچی هستند، رودخانه های گچی انگلیس هستند که شرایط بسیار مناسبی برای پرورش ماهی های همچون قزل آلا نیز دارند. رودخانه های گچی انگلیس و دیگر رودخانه های گچی در سرتاسر جهان، دارای بستری مناسب برای رشد گیاهان آبزی در بستر عمیق رودخانه را دارند و علاوه بر آن، در اطراف این رودخانه ها نیز درختان و گیاهان بسیار زیادی وجود دارد و بنابراین می توان با اطمینان گفت که رودخانه های گچی بسیار هم با طبیعت سازگار هستند و خود مولودی از چرخه ی طبیعت هستند.

در واقع جریان آب حل شده در گچ که از طریق تپه های گچی به سمت دریا جریان می یابند، این دریاچه ها را تبدیل به دریاچه های گچی می کند. این فرآیند به این صورت است که بارش باران سنگ های گچی طبیعی را حل می کند و آن ها هم به سمت رودخانه ها جریان می یابند و یا حتی داخل زمین نفوذ می کنند و از طریق سفره های زیر زمینی وارد اکوسیستم می شوند. ترکیب خاصیت اسیدی باران و خاصیت قلیایی گچ در نهایت به برنده شدن خاصیت قلیایی به خاصیت اسیدی می انجامد و به همین خاطر تمام خاصیت اسیدی آب باران در این گچ ها حل شده و از بین می روند.

در این آب ها کلسیم و کربنات بیشتر از آب دیگر رودخانه ها وجود دارد. آب دریاچه های گچی به علت اثر شیمایی گچ، بسیار قلیایی و شفاف هستند و به همین دلیل بی شک برایتان جالب است تا بدانید که به دریاچه های گچی، جین شفاف (gin clear) نیز به اصطلاح می گویند.

یکی از خاصیت های جالبی که در اطراف هر بستر رودخانه ای وجود دارد، اثرات گرانشی زاویه ای است. معمولا در این بستر، رسوبات طبیعی که معمولا شامل گرانیت است یافت می شود و شرایط مناسبی را برای شکل گیری سنگ های گرانیت به وجود می آورد.

البته اگر کمی از علم زمین شناسی و سنگ ها اطلاعات داشته باشید می دانید که گرانیت در گچ وجود دارد و به جز گرانیت نیز می توان به مقدار کمی از رسوبات دیگر همچون رس و خاک نیز اشاره کرد. تمام این خاصیت ها و واکنش های شیمیایی باعث شده اند تا ویژگی های منحصر به فرد اکولوژیکی و همچنین وجود گچ هم جریان دمای آب و هم شفافیت آب را تنظیم کند و البته، وجود ذرات رسوبی به نام ماسه که ما در بیشتر رودخانه ها با آن روبرو هستیم را نیز از میان بردارد. در سرتاسر جهان بر اساس آخرین اعلام اقلیم شناسان و دانشمندان بیش از ۲۱۰ دریاچه ی گچی وجود دارد که از این تعداد ۱۶۰ دریاچه در انگلستان وجود دارند که از نظر داده های آماری معنی این عبارت آن است که ۸۵ درصد رودخانه های گچی در جهان متعلق به انگلیس هستند.

از آن جایی که ترکیب شیمیایی مولوکول های آب و مولوکول های گچ همانطور که بالاتر هم اشاره نمودیم، آب های این رودخانه ها را قلیایی کرده است علاوه بر شفاف بودن آب این رودخانه ها، دمای آب این رودخانه های غنی از مواد معدنی در تمامی طول سال، چه در گرمای تابستان و چه در سرمای زمستان تقریبا همواره ثابت و یکسان باقی می ماند.

در واقع یکی از ویژگی های رودخانه های گچی که آن را به بستر مورد علاقه ی ماهی های قزل آلا و متعاقب آن صیادان قزل آلا تبدیل کرده است، همین دمای ثابت درجه ی آب آن است. درجه ی دمای آب دریاچه های گچی معمولا ۱۰ درجه ی سانتی گراد است. از جمله ی این رودخانه ها می توان به رودخانه ی ایچن (Itchen) و آوُن (Avon) در منطقه ی وِسسکس (Wessex) و رودخانه ی ونسوم (Wensum) در منطقه ی نورفولک (Norfolk) اشاره نماییم. این نکته را باید درباره ی دریاچه های گچی بدانید که هر چقدر که علم بیشتر پیشرفت کرد، جریان های گچی که وارد بستر رودخانه ها می شود، بیشتر و بیشتر مدیریت می شوند.

این شدت کنترل علی الخصوص در قرن ۲۱ میلادی نیز بیشتر هم شد زیرا، خواه ناخواه این دریاچه ها بسیار مورد علاقه ی ماهی های قزل آلا است و طبیعتا صنعت ماهی گیری تا حدودی تحت تاثیر این رودخانه ها هستند. جالب است بدانید که چشمه های گچی توسط برخی از کارخانه ها به صورت انحصاری کنترل می شوند و از آب تازه و پر از مواد معدنی آن برای مواد غنی استفاده می گردد. اندازه ی رودخانه های گچی متوسط و بعضا حتی کوچک است و تنها رودخانه ی سومی (The Somme River) در شمال فرانسه دارای اندازه ای بزرگ تر و در نتیجه گچ بیشتری در ترکیبات معدنی آب خود است.

بهترین زمانی که برای بازدید از این رودخانه ها می توانیم به شما پیشنهاد بدهیم، فصل بهار و تابستان است زیرا، هنگامی که دیگر هیچ ابری در آسمان یارای مقاومت در برابر نور خورشید را ندارد، بیشتر ماهی ها و حیواناتی که از طریق تخم گذاری پا به عرصه ی چرخه ی حیات و هستی می گذارند، در نظر شما دیده می شوند. البته بیشتر این حیوانات تا به آخر عمر بیولوژیکی خود در این رودخانه ها به صورت یک پناهجو و به صورتی امن زندگی می کنند.

از این نوع حیوانات جاندار می توانیم سنجاقک ها را برای شما مثال بزنیم. در طول زمستان هم اگر می خواهید تا به دیدن این چشمه های گچی بروید به خاطر داشته باشید که با این که دمای آب با توجه به سردی هوا و به خاطر ذاتش گرم تر است اما بستر آب رودخانه در پایین ترین حد خود به سر می برد.

با تمام این اوصافی که از رودخانه های گچی برای شما در سرتاسر جهان نمودیم، اما باید بدانید که این رودخانه ها با تمام خواصی که برای طبیعت و زندگی انسان ها دارند، آن چنان وضعیت مناسب و مساعدی ندارند و برخی از آن ها حتی در آستانه ی خشکی کامل و یا آلودگی با درجه ی بالا قرار دارند. باید این نکته را بدانید که اکثر رودخانه های گچی در فصل تابستان خشک می شوند و یا حتی آب آن ها از طریق سفره های زیرزمینی به خود جذب می شود. آب های سطحی هم که به صورت موقت تشکیل می شوند، از اساس با جذب مواد مغذی و معدنی مشکل دارند و مهم ترین دلیلش هم این است که این آب ها همانطور که گفتیم موقتا تشکیل شده اند و پس از مدتی یا خشک می شوند و یا جذب زمین می شوند.

مشکلات دیگری که دریاچه های گچی را در سراسر جهان تهدید می کنند نیز عبارتند از: عدم مدیریت صحیح و اعمال آن در حفاظت از این رودخانه های خاص، ماهیگیری فشرده و بی رویه در این دریاچه ها که اکثرا هم قاچاقی و غیر قانونی هستند، از بین بردن پوشش سبز و چمن های هرز روییده شده در کنار بستر دریاچه های گچی و برخی از دلایل و دخالت های انسانی و عوامل طبیعی است. با تمام این مشکلات باید اضافه کنیم که پروژه های مختلفی برای بازسازی بستر دریاچه های گچی در جریان است تا این دریاچه ها حفظ شوند.

---

منبع:مجله گردشگری الی گشت