وفای به عهد در آیات و روایات

وفای به عهد چیست؟

واژه عهد که در فارسی به آن پیمان، قول و وعده می گویند نوعی قرارداد است که بین دو نفر یا دو گروه یا چند نفر و چند گروه یا بین امت و امام (به عنوان بیعت) بسته می شود که اگر به طور مشروع و صحیح باشد حتما باید به آن پایبند بود.

نذر و عهد و قسم چه تفاوت هایی با هم دارند؟

وفای به عهد در آیات قرآن

وفای به عهد از نشانه های افراد نیکوکار است:
«وَ الَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ رَاعُونَ»

(آیه 8 سوره مومنون)

«و آنها که امانتها و عهد خود را رعایت می‌کنند؛»


وفای به عهد از خصوصیات افراد نیکوکار است:
«...وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا...»

(آیه 177 سوره بقره)

«...کسانی که به عهد خود -به هنگامی که عهد بستند- وفا می‌کنند...»

وفای به عهد از صفات برجسته حضرت اسماعیل (ع) است:
«وَ اذْكُرْ فِی الْكِتَابِ إِسْمَاعِیلَ ۚ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَ كَانَ رَسُولًا نَبِیًّا»

(آیه 54 سوره مریم)

«و در این کتاب (آسمانی) از اسماعیل (نیز) یاد کن، که او در وعده هایش صادق و رسول و پیامبری (بزرگ) بود»


وفای به عهد آنقدر اهمیت دارد که خداوند بارها نسبت به آن توصیه فرموده است:
«...وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ ۖ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا»

(آیه 34 سوره اسرا)

«...و به عهد (خود) وفا کنید، که از عهد سؤال می‌شود»

«إِلَّا الَّذِینَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِینَ ثُمَّ لَمْ یَنْقُصُوكُمْ شَیْئًا وَلَمْ یُظَاهِرُوا عَلَیْكُمْ أَحَدًا فَأَتِمُّوا إِلَیْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَىٰ مُدَّتِهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ»

(آیه 4 سوره توبه)

«مگر کسانی از مشرکان که با آنها عهد بستید، و چیزی از آن را در حق شما فروگذار نکردند، و احدی را بر ضد شما تقویت ننمودند؛ پیمان آنها را تا پایان مدتشان محترم بشمرید؛ زیرا خداوند پرهیزگاران را دوست دارد»

وفای به عهد در روایات

حضرت محمد (ص):

«آن كس كه به خدا و روز جزا ایمان دارد باید به وعده خود وفا كند.» (اصول كافی، ج 2 / ص 364، حدیث 2)
«كسی كه پای بند به پیمان خود نباشد دین ندارد.» (بحارالانوار، چاپ بیروت، ج 72 / ص 96)
«نشانه منافق سه چیز است: دروغگویی، پیمان شكنی، و خیانت در امانت.» (المستطرف، ج 1/ ص 198)
«ارزش خون مسلمانان با یكدیگر برابر است و امانی كه كوچكترین فرد آنها می دهد برای همه شان محترم است و آنها در مقابل بیگانگان به هم پیوسته و دارای قدرت متشكل و فشرده اند.» (وسائل الشیعه، چاپ بیروت، ج 19، ص 55)
«نزدیكترین افراد روز قیامت نسبت به من كسانی هستند كه در سخن راستگوتر، در ادای امانت كوشاتر و در عهد و پیمان از یكدیگر با وفاتر باشند.» (تحف العقول، ص 32)
«هر كس در معاشرت با مردم به آنان ظلم نكند، دروغ نگوید، خلف وعده ننماید، جوانمردی اش كامل، عدالتش آشكار، برادرى با او واجب و غیبتش ‍ حرام است.» (خصال ص 208)

حضرت علی (ع):
«وفای به عهد از نشانه های مردم متدین است.» (سفینه البحار، ج 2 / ص 675)
«بپرهیز از اینكه به مردم وعده بدهی و تخلّف كنی... زیرا (تخلف از وعده) موجب خشم خدا و مردم خواهد شد، چنانكه قرآن می فرماید: «نزد خدا بسیار خشم آور است كه بگویید چیزی را كه به آن عمل نمی كنید»... . » (نهج البلاغه، صبحی صالح، نامه 53)
«اگر بین خود و دشمنت پیمانی بستی و یا تعهد كردی كه به او پناه دهی، جامه وفا را بر عهد خود بپوشان و تعهدات خود را محترم بشمار و جان خود را سپر تعهدات خویش قرار ده! زیرا هیچ یك از فرایض الهی مانند وفای به عهد و پیمان نیست كه مردم جهان با تمام اختلافاتی كه دارند نسبت به آن اینچنین اتفاق نظر داشته باشند و حتی مشركان زمان جاهلیت آن را مراعات می كردند، چرا كه عواقب پیمان شكنی را آزموده بودند. بنابراین، هرگز پیمان شكنی مكن و در عهد خود خیانت روا مدار و دشمنت را فریب مده، زیرا غیر از شخص جاهل و شقی، كسی گستاخی بر خداوند را روا نمی دارد. خداوند عهد و پیمانی را كه بنام او منعقد می شود با رحمت خود مایه آسایش بندگان و حریم امنی برایشان قرار داده تا به آن پناه برند... .» (اصول كافی، چاپ اسلامیه، ج 2 / ص 162، حدیث 15؛ بحارالانوار، چاپ بیروت، ج 72 / ص 92)
«چیزی را كه از وفا كردن به آن عاجزی وعده مكن.» (فهرست غرر، ص 407، شماره 10177)
«چیزی را كه یقین به وفای آن نداری وعده مده.» (فهرست غرر، ص 407، شماره 10297)
«كسی كه عهد و پیمان خود را رعایت نكرد، به خدای سبحان یقین نیاورده است.» (غررالحكم / ص ٣٦٦)
«هیچ یك از فرائض الهى مانند وفاى به عهد نیست كه مردم به همه خواسته هاى گوناگون و دیدگاه هاى مختلف، بیشتر بر آن اتفاق نظر داشته باشند.» (نامه 53 نهج البلاغه)
«بر دوستی كسی كه به عهد و پیمان خود وفا نمی‌كند اعتماد نكن» (غررالحكم / ص ٣٢٤)
«همانا عهد و پیمانها گردن بندهایی هستند در گردن‌ها تا روز قیامت. كسی كه پیوند آنها را نگه دارد ﴿وفای به عهد كند﴾، خداوند او را به مقصود میی رساند و كسی كه آن عهدها را بشكند، خداوند او را به خودش واگذارد.» (میزان الحكمه / ج ٧ / ص ٤٩)

امام صادق (ع):
«وعده ای كه مؤمن به برادر دینی خود می دهد نوعی نذر است كه وفا كردن به آن لازم است جز اینكه كفاره ندارد و هر كس از وعده ای كه داده است تخلّف كند با خدا مخالفت كرده و خود را در معرض خشم پروردگار قرار داده و این همان است كه قرآن می فرماید: «ای كسانی كه ایمان آورده اید! چرا سخنی می گویید كه عمل نمی كنید؟».» (اصول كافی، ج 2 / ص 364، حدیث 1)
«مؤمن برادر مؤمن و مانند چشم و راهنمای اوست، به او خیانت نمی كند و ستم روا نمی دارد و او را فریب نمی دهد و به او وعده ای نمی دهد كه تخلّف كند.» (اصول كافی، ج 2 / ص 166، حدیث 3)
«سه چیز است كه خداوند به هیچ كس اجازه تخلف از آن را نداده است: ادای امانت در مورد هر كس خواه نیكوكار باشد یا بدكار، و وفای به عهد درباره هر كس خواه نیكوكار باشد یا بدكار، و نیكی به پدر و مادر خواه نیكوكار باشند یا بدكار.» (نهج البلاغه صبحی صالح، نامه 53)

امام رضا (ع):
«ما خاندانی هستیم كه وعده‌های خود را قرضی بر گردن خود می‌بینیم، چنان كه رسول خدا (ص) چنین بود.» (بحارالانوار / ج ٧٥ / ص ٩٧)

---

منبع : گروه مذهبی ستاره