نگاهی به فیلم «سرو زیرآب» ساخته محمد علی باشه آهنگر
در سوگ سیاوشان جنگ
محمد علی باشه آهنگر را باید یکی از متفاوت ترین راویان جنگ دانست که همواره به سراغ سوژه های ناب می رود.
شاید بتوان تازه ترین ساخته محمدعلی باشه آهنگر یعنی «سرو زیر آب» را یکی از عاطفی ترین فیلم های دفاع مقدس دانست که فارغ از مرزبندی های ایدئولوژیک و تاویل های سیاسی به نسبت بین جنگ و هویت انسانی آن توجه کرده و تفاوت های مذهبی را در تشابه های اخلاقی و اعتقادی برساخته از جنگ، صورت بندی می کند.
آنچه در این هویت یابی به نقطه کانونی قصه بدل می شود بازخوانی مفهوم شهید و مفقود الاثر است که می توان آن را در نسبتی عمیق و معنا دار با مفاهیمی مثل وطن و دفاع و ایثار بازتعریف کرد و به مفهومی غنی تر از تعاریف متعارف درباره آن رسید. این قصه و معنا به صورت جدی از جایی که جهانگیر کرامت (با بازی بابک حمیدیان) شک می‌کند که شاید جنازه شهیدی را به اشتباه به خانواده دیگری داده است،شروع شده و برای یافتن حقیقت سفری در فیلم آغاز می‌شود.
این سفر بستری است برای تقابل دو قوم با دین‌های مختلف (زرتشتی و مسلمان) و باعث شناخت بیشتر مخاطب از نحوه نگاه آن دو خانواده به مفهوم شهید می‌شود. در واقع بیش از آنکه با یک فیلم جنگی مواجه باشیم، در بستر جنگ به خوانش متفاوت مفاهیم یا موقعیت های برساخته جنگ مثل شهید پرداخته می شود. روایت هایی که تفاوتشان برآمده از تفاوت های مذهبی است اما در نهایت به یک معنای مشترک می رسد که در هر دو روایت، تقدس، تطیهر و پالایشی ناب به چشم می خورد.
اگر زمان طولانی فیلم را نادیده بگیریم که نیازمند تدوین مجدد است کارگردانی «سرو زیر آب» را باید مورد تحسین قرار داد. میزانسن های درست، دکوپاژ های دقیق و خلق حس و حالی که بتواند روی مخاطب تاثیر بگذارد و او را با خود و شخصیت های درام همراه کند از امتیازهای مهم فیلم است که با قاب بندی های زیبا و جذاب ، در نهایت زیبایی شناسی بصری فیلم را به زیبایی مفهومی و اخلاقی قصه گره می زند و تماشای فیلم به پالایش روحی و معنوی مخاطب می انجامد.
آنچه فراتر از این سویه های تکنیکی و بصری و اساسا آنچه فراتر از صورت سینمایی اثر قابل توجه و تامل است بازنمایی سوژه مغفولی از جنگ در سینماست. بدون لحاظ کردن مولفه های اعتقادی و اینکه فلانی مسلمان است یا مسیحی و زرتشتی و... آنچه در فیلم شاهدیم تجربه مشترک انسانی و عاطفی درنسبت با جنگ است. «سرو زیر آب» می گوید فرقی نمی کند مادری شیعه باشد یا مادری زرتشتی ؛ بلکه هر دو انتظار کشیدن برای فرزند مفقود الاثر خود را به یک شکل تجربه می کنند و باورهای هر کدام به آنها تحمیل رنج فرزند را معنادار و آسان تر می کند.
ستاد معراج شهدا گروهی بودند که جنازه های شهدا را کشف و تشخیص هویت می کردند و پیکرهای کاملاً سوخته، بی پلاک که حتی نمی شد از آنها انگشت نگاری کرد به پایگاه آورده می شدند و این گروه وظیفه داشتند تا به هر طریقی که شده هویت اجساد شهدا را شناسایی کنند و پس از بررسی های دقیق و قطعی به خانواده هایشان خبر و تحویل دهند و ... این هم بخشی دیگر از فیلم است که تلاش این گروه و موقعیت دشوار آنها را به تصویر می کشد.
جالب اینکه می توان فیلم را با ارجاع به نوع روایت، قصه ای که دارد و سویه های بصری فیلم، یک روایت شاعرانه و عرفانی از جنگ دانست. روایتی که به حضور اقوام و ادیان مختلف ایرانی در جنگ توجه کرده و قدر همه را پاس می دارد. از این رو نام های آدم های جنگ و شهدا مثل اغلب فیلم های جنگی ،کلیشه ای نیست. در اینجا نام های مثل جهانگیر، بهرام، گودرز، کرامت، جهانبخش است که تلاش کرده ادای دینی باشد به همه رزمندگان، شهدا و مفقود الاثرهایی که از قومیت های مختلف ایرانی در جنگ حضور داشتند و پای دفاع از ناموس وطن ایستادند.
بار عاطفی و رومانتیک فیلم که با باورهای اعتقادی گره می خورد در صحنه مربوط به بالا آوردن قبر شهدا از زیر آب به اوج خود می رسد و مرثیه ای با شکوه و حماسه ای با شوکت را خلق می کند که قلب هر مخاطب را می لرزاند و او را وا می دارد تا در سوگ این سیاوشان به احترام بایستند؛ همچون سروهایی بی سر.
باشه آهنگر در «سرو زیر آب» واقعیت هایی از جنگ را به ما نشان می دهد که همواره پشت صدای توپ و تانک و گلوله و آتش گم شده و به گوش مان نرسیده است. سرو زیر آب نجوای عاشقانه آنهایی است که فراتر از قومیت و ملیت و مذهب همه در راه صیانت از وطن متحدند شدند و به جاوادنگی پیوستند.
سرو زیرآب
کارگردان: محمدعلی باشه آهنگرنویسنده:محمدعلی باشه آهنگر، حامد باشه آهنگر
تهیه‌کننده:سیدحامد حسینی
بازیگران: بابک حمیدیان، مسعود رایگان، رضا بهبودی، مینا ساداتی،همایون ارشادی، مهتاب نصیرپور، هومن برق نورد، شهرام حقیقت دوست، فرخ نعمتی،ستاره اسکندری،هادی قمیشی، سیاوش چراغی پور، حسن نجاریان،حسین فلاح، امیر دلفانی، حسین باشه آهنگر، دنیا مدنی، مالک سراج
خلاصه داستان:راز جهانبخش کرامت فاش می‌شود؟ این راز خواب چیستا، ماهرو، گودرز، بهرام، جهانگیر و سرگرد پوشیاس را آشفته خواهد کرد. جهانبخش برای اثبات بی گناهیش و بازگشت آرامش سفربلندی را آغاز می کند؛ سفری که پایانش زندگی بسیاری از آنها را تغییر می دهد...
