شهر طبس و جاذبه های دیدنی آن

شهر طبس یکی از قدیمی ترین و خاص ترین شهرهای ایران است که به دلیل جاذبه های تاریخی و طبیعی بی نظیری که دارد، از گزینه های محبوب برای گردشگری به شمار می رود. در این شهر به غیر از بناهای تاریخی به جا مانده جاذبه های کویری منحصر به فردی هم وجود دارد که می تواند سفر شما را جذاب تر بنماید. از لحاظ جغرافیایی شهر طبس مرکز شهرستان طبس و شهری کویری در غرب خراسان جنوبی می باشد و نکته قابل توجه آن این است که در گذشته طبس بخشی از استان یزد محسوب می شده که در سال ۱۳۹۱ ملحق به خراسان جنوبی گردیده است.

همانطور که در بالا اشاره کردیم طبس شهری تاریخی و دیدنی در شهر خراسان جنوبی است که در به دلیل جاذبه های جذابی که دارد بسیار در بین گردشگران محبوب است. این منطقه کویری طبعا دارای آب و هوای بیابانی است و معادن غنی ذغال سنگ را دارا می باشد، این معادن، طبس را در ردیف یکی از غنی ‌ترین مناطق کشور به لحاظ ثروت ملی قرار داده است. اما جالب است که بدانید با توجه به شرایط کویری و بیابانی که در این منطقه برقرار است جنگل ها و دریاچه هایی در برخی از مناطق آن وجود دارد.

فلسفه ی نام گذاری شهر طبس

با توجه به شواهدی که در تاریخ وجود دارد بعضی نیز گفته اند که واژه طبس ترکیبی از دو کلمه ی تب بس بوده است. معنای این دو واژه در فارسی به این ترتیب است که تب در فارسی به معنای حرارت و داغی بوده و به این ترتیب معنای آن می شود داغی بس است. عده ‌ای نیز نام آن را به زبان ‌های سلوکیان مرتبط دانسته‌ اند. ناصرخسرو در سفرنامه اش این شهر را طبس گیلکی خوانده است.

معرفی جاذبه های طبس

برج هادرباش
در زمان های دور مردم شهر طبس برای حفظ و مراقبت از نخلستان های خود برج هایی را به نام هادرباش ساخته بودند که وظیفه آن ها حفاظت از این زمین های زراعی در برابر نفوذ سارقین و جیوانات وحشی بوده است. جالب است بدانید که هادر در گویش یزدی ها به معنای مواظبت است، و همانطور که در بالا هم اشاره کردیم این شهر در گذشته بخشی از استان یزد بوده که به خراسان جنوبی منتقل شده است.

 سد تاخیر شاه‌ عباسی
یکی از معروف ترین و بی نظیرترین سدهایی که در ایران ساخته شده سد تاخیر شاه عباسی است. این سد در واقع یکی از نمونه های عالی خلاقیت و دوراندیشی ایرانی ها در آن زمان را نمایان گر است و دلیل این همه تعریف هم طراحی هوشمندانه ی آن است چرا که ساخت سد به گونه ای بوده است که هیچ رسوبی در پشت سد ذخیره نمی شود و می توان انتظار داشت برای هزاران سال، این سازه بی ‌نظیر بدون نیاز به تعمیر و نگهداری و مدیریت، کارکرد اصلی خود را به انجام برساند. سد تاخیر شاه عباسی در میان مردم محلی به طاق عباسی معروف است و این طاق بیش از ۷۰۰ سال قدمت دارد. میان دو کوه نزدیک به هم ساخته شده و بنایی آجری است که در قسمت بالا یا تاج آن سنگ به کار رفته است.

سد کریت
سد قدیمی کریت با مخزنی با حجم بیش از یک میلیون متر مکعب از قرون گذشته وظیفه تأمین آب روستاهای پایین دست را بر عهده داشته و از این رو در آبادانی و تأمین معشیت مردم منطقه سهم قابل توجهی داشته است. این سد در فاصله ی ۴۲ کیلومتری شهر طبس قرار گرفته و از تاریخ ساختمان این بند متاسفانه اطلاعاتی در دست نیست و بخشی از طاق آجری آن ‌که در پایین بند وجود دارد در ناحیه تیزه از بین رفته و در نتیجه طرح کامل آن محو شده است. حدود ۱۵۰ سال قبل ۴ متر به ارتفاع بند افزوده شده این افزایش باعث جلوگیری از متروکه شدن این بند شده بود. یکی از ویژگی‌ های منحصر به‌ فرد بند قدیم که هنر سدسازی ایرانیان را آشکار می ‌کند، قوسی بودن بند است.

نکته مهمی که باید بدانید درباره ی این سد آن است که در سال ۱۳۷۹ به شماره ۳۵۲۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

کال جنی
کال جنی یکی دیگر از جاذبه های گردشگری طبس به شمار می رود و یک دره ی بسیار قدیمی در طبس است که به آن دره ی جن ها هم گفته می شود و نشانه هایی در آن که به دوران ساسانی برمی گردد، پیدا شده است. این دره، در شمال طبس و در نزدیکی روستای ازمیغان قرار دارد و یک سرزمین واقعا رازآلود است. بومیان قدیمی این محل، آن را محل زندگی جن ها می دانند و بر این باورند که نباید تنهایی به آن سفر کرد.

باغ گلشن
باغی در میان کویر! این باغ یکی از هجان انگیزترین مکان هایی است که می توانید از آن در طول سفرتان به این شهر دیدنی بازدید کنید. باغ گلشن یکی از باغ های نادر ایرانی است که آب جاری دائمی در آن جریان دارد. این باغ در طبس توسط امیرحسین خان که سومین حاکم طبس بوده و از سلسله خوانینی است که به فرمان نادرشاه به حکومت طبس منصوب شده است. ساختمان سردر باغ گلشن در زلزله ویرانگر شهریور ۱۳۵۷ طبس به ‌کلی از بین رفت؛ اما هم‌ اکنون در همان محل، ساختمانی با همان طرح و نقشه بنا شده است.

کاروانسرای خان
کاروانسرایی در مسیر جاده قدیم طبس به یزد به نام خان وجود دارد که پس از عبور از کاروانسرای کلمرود دقیقا در فاصله ۳۰ کیلومتری آن قرار گرفته است. در میان این روستا، کاروانسرای زیبای خان با معماری زیبا و قابل‌ توجهی قرار دارد. بنای این کاروان چهارگوش است. یکی از ویژگی‌های معماری این کاروانسرا، کالبد فضایی مجموعه بادگیر و گنبد شاه‌نشین آن است، در آجرکاری ‌های نماهای داخلی آن‌ها از گل چین‌هایی استفاده شده که بر زیبایی کار افزوده است.

 امام ‌زاده حسین بن موسی بن کاظم (ع)
امام زاده ای در شهر طبس وجود دارد به نام حسین بن موسی الکاظم که مورخان آن را از فرزندان امام کاظم دانسته اند. با توجه به برخی از اسناد، زمان بنای اولیه مزار این امامزاده در قرن پنجم هجری بوده است. در سال ۱۳۵۷ این امام زاده در اثر زلزله ای به طور کلی ویران گردید اما پس از مدتی آستان قدس رضوی اقدام به بازسازی آن نمود.

غار حلوان
غاری در روستای حلوان در ۷۵ کیلومتری شامل غرب شهرستان طبس قرار دارد که به غار حلوان نیز مشهور است. غار حلوان از بهترین جاذبه های گردشگری طبس است و با توجه به بررسی هایی که کارشناسان بر روی سنگ های غار حلوان انجام داده اند نیز متوجه شده اند که قدمت آن به ۱۶۰ میلیون سال پیش باز می گردد که متعلق به دوران ژوراسیک میانی می شود. با توجه به این‌ که در این غار بقایای زیادی از استخوان ‌های حیواناتی همچون گوسفند، شتر، الاغ و پرندگان دیده می ‌شود، شاید این غار پناهگاه حیوانات درنده باشد.

قلعه اسماعیلیان
همانطور که در اشاره کردیم، بناهای تاریخی بسیاری در این شهر وجود دارد که یکی از آن ها قلعه اسماعیلیان در زمان سلجوقیان است. این قلعه یکی از مستحکم ترین بناهای تاریخی ای که در میان کوه های شهرستان طبس ساخته شده و در مجاورت روستای خراوان پایین نیز قرار دارد. از فراز قلعه به هر طرف که چشم دوخته می‌شود، کوهستان است و افق بازی وجود ندارد. چهار آب انبار درون قلعه وجود دارد که سالم ‌ترین آن‌ ها در بالاترین سطح کوه قرار دارد و تنها پوشش گنبدی آن در وسط از بین رفته است.

قلعه طبس
سبک معماری بنای قلعه ی طبس نشان دهنده این است که این قلعه در یکی از دوره های گذشته بنا گردیده که تصور می شود در آن زمان اسلام به خراسان نرسیده بود. شیبی که برای رسیدن به این قلعه باید طی کنید بسیار کم است و اذیت کننده نمی باشد. در طرف‌های مشرق و مغرب و شمال قلعه فقط کوه بود و جز قلل کوه‌ها چیز دیگری به چشم نمی ‌خورد. اما در قسمت جنوب یک وسعت روشن وجود داشت که آنجا جلگه ‌ای بود بنام طبس و چون قلعه مزبور نزدیک به این جلگه بود، اسماعیلیان آن را «قلعه طبس» می ‌گفتند.
 

---

منبع: مجله گردشگری الی گشت