افزایش معتادین در سطح شهر
زخم‌چرکین تهران!
در چند سال اخیر مواد مخدر به‌خصوص انواع صنعتی و روانگردانها که با اهداف مختلف همچون؛ افزایش ضریب هوش، بیداری در دوران امتحانات و یا حتی تناسب‌اندام برای بانوان توصیه می‌شود، به‌شدت اقشار مختلف جامعه را تهدید می‌کند.
امروزه، زیر پوست شهر تهران اتفاقاتی در حال روی دادن است که گاهی، حتی تصور آن هم برای بسیار از افراد غیرممکن می‌شود. بنا به اظهارات "همایون هاشمی" (رئیس سازمان بهزیستی کشور)، اعتیاد رتبه اول آسیب‌های اجتماعی و پس از آن فقر و شکاف طبقاتی دومین معضلی محسوب می‌شود که جامعه کنونی ما با آنها دست به گریبان است.(1)
در واقع، روند فزاینده‌ی معتادان در سطح شهر، به موازات بروز و ظهور انواع مواد مخدر جدید با استعمال آسان، باعث ایجاد بستری برای افزایش آمار انواع بزهکاری‌های مربوط به مواد مخدر شده است.
در این میان، باید توجه داشت که تهران بدلیل وسعت، جمعیت فراوان و نیز مهاجرت‌های بی‌رویه، بیش از دیگر شهرها در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارد.
باید توجه داشت که اعتیاد علاوه بر آسیب‌های روحی-روانی و فردی، ضربات سهمگینی همچون؛ "کاهش سطح امنیت اجتماعی" و "انحرافات اجتماعی" را بر پیکره‌ی جامعه وارد خواهد آورد که در بلند مدت، غیرقابل جبران خواهد بود.
افزایش معتادان تهران
سردار مسعود زاهدیان (رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر)، اخیرا در گفت‌و گو با خبرگزاری ایسنا آماری را در راستای کاهش سن افراد معتاد در تهران اعلام کرد که بر اساس آن، ما شاهد رشد 9 درصدی مصرف‌کنندگان مواد مخدر و رسیدن سن اعتیاد به 15 سال هستیم.اعتیاد ریشه در بسیاری از جرایم اجتماعی دارد و نیازمند مدیریت هدفمند و برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت متولیان است.
وزیر کشور در بهمن 93 آمار معتادان تهرانی را بین 10 تا 12 هزار نفر اعلام کرده و اظها داشت که اغلب آنها از شهرستان‌ها به تهران مهاجرت کرده‌اند.(2)
باید اذعان داشت که با شرایط کنونی، شهر تهران تدریجا به خاستگاه معتادان تبدیل خواهد شد و این روند از آن‌جایی شدتی بیش از پیش به خود گرفت که در میانه‌ی دهه 80 الگوی مصرفی بسیاری از معتادان از مواد مخدر سنتی به مواد مخدر صنعتی تغییر پیدا کرد. از نخستین روزهای ورود مواد مخدر صنعتی به ایران، با توجه به روش استعمال آسان و عوارض ظاهری کم‌تر آنها، مورد استقبال بسیاری از افراد به‌ویژه جوانان و نوجوانان قرار گرفت.
طبق بررسی‌های تخصصی در حوزه مصرف مواد مخدر، فرد معتاد به مصرف مواد مخدر سنتی، طی 15 سال به مرحله‌ای می‌رسد که تمامی مهارت‌های فردی و جسمی خود را از دست می‌دهد؛ اما با مصرف مواد مخدر صنعتی این توانایی‌ها پس از 6 سال در فرد از بین رفته و این گروه از افراد را به بزه‌کاران اجتماعی و معضلی خطرناک برای جامعه تبدیل می‌کند. به بیان دیگر، امروزه تجارت انواع مواد مخدر و روانگردانها، در کنار گرایش نوجوانان و جوانان برای رسیدن به نشاط كاذب، یكی از اساسیترین چالش‌های کنونی كشور ما قلمداد می‌شود.
کلونی معتادان چگونه شکل می‌گیرد؟
با توجه به گسترش آمار اعتیاد و نیز تغییرات عمده در سبک زندگی جوانان، برای ابتلای افراد به اعتیاد و استعمال مواد مخدر، دلایل فراوانی در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بیان شده است. اما در میان تمامی این حوزه‌ها، بیش‌ترین افراد معتاد، بنا به دلایل و مشکلات اجتماعی به مواد مخدر روی آورده‌اند تا خلاهای موجود را به‌صورت واهی رفع کنند."مصطفی اقلیما" (رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی) "بی‌کاری"، "شکست عاطفی"، "عدم موقعیت مطلوب اجتماعی" و "فوت یکی از نزدیکان" را علل اجتماعی گرایش افراد به اعتیاد عنوان می‌کند. باید توجه داشت که بسیاری از افراد معتاد، پس از آشکار شدن وضعیت جدید، از سوی خانواده و نزدیکان خود طرد می‌شوند و همین روند باعث افزایش آمار کارتن‌خواب‌ها در گوشه و کنار شهر شده است.(3)
افراد معتاد پس از دوری از خانواده و گذران روزگار در خیابان‌ها، به سرعت جذب افرادی از جنس خود می‌شوند. افرادی معتاد که استعمال مواد تنها کار روزانه‌ی آنها محسوب می‌شود. وقتی چند فرد معتاد در کنار یکدیگر گذران زندگی می‌کنند، زندگی جدیدی را تجربه می‌کنند که پایه و اساس اجتماعی مطلوبی ندارد. از این رو، به این نوع از زندگی "کلونی کوچک اجتماعی" یا به اصطلاح، پاتوق معتادان گفته می‌شود.
بهترین روش برای جلوگیری از اشاعه‌ی بیش از پیش مشکلات در هر جامعه‌ای، پیشگیری از وقوع آن است.
برخی از کارشناسان اجتماعی، بر این عقیده‌اند که پدیده‌ی افزایش آمار خیابان خواب‌ها در حریم شهر تهران، حاصل عدم مهارت خانواده‌ها در تربیت و آموزش‌های ضروری است. بی‌شک اگر افراد در خانواده، آموزش ببینند که در مواجهه با مشکلات زندگی و فشارهای اقتصادی-اجتماعی چه واکنشی از خود نشان دهند که آسیب کم‌تری را متحمل شوند، کار به درمان مشکلات روحی با مواد مخدر نخواهد رسید.
راه‌های پیشگیری از اعتیاد
روند افزایشی اعتیاد در شهرهای مختلف کشور ما، به‌ویژه کلان‌شهرهایی همچون تهران، بسیاری از کارشناسان و متخصصین جامعه‌شناسی را بر آن داشته تا با بررسی و واکاوی بیش از پیش، راهکارهایی بهینه و هدفمند در راستای جلوگیری از این روند هنجارشکنانه ارائه دهند.بیشتر بخوانید
مهم‌ترین استراتژی‌ها برای پیشگیری از اعتیاد:
- آگاه‌سازی افراد در مورد آسیب‌ها و مضرات مواد مخدر- افزایش مهارت‌های زندگی: مانند مهارت تصمیم‌گیری، حل مسئله، ارتباطات اجتماعی
- تقویت فعالیت‌های جایگزین به‌جای مواد مخدر برای ارضای نیازهای روانی
- ارتقاء فرهنگی و مذهبی
- تقویت قوانین و مقررات مبارزه با مواد مخدر
- درمان معتادان برای جلوگیری از سرایت اعتیاد
نکته قابل تامل در این میان، رویکرد مبارزه‌ای جامعه ایران در حوزه اعتیاد است. درصورتی که اعتیاد باید در دو حوزه مقابله و پیشگیری دسته‌بندی شود تا نتیجه‌ی مطلوبی حاصل آید. در واقع، بهترین روش برای جلوگیری از اشاعه‌ی بیش از پیش مشکلات در هر جامعه‌ای، پیشگیری از وقوع آن است چرا که در مرحله‌ی قبل از وقوع قرار دارد و آسیب‌های احتمالی را وارد نکرده است.
در چند سال اخیر، انواع مواد مخدر به‌خصوص نوع صنعتی و روانگردانها با اهداف مختلفی همچون؛ افزایش ضریب هوش، بیداری در دوران امتحانات و یا حتی تناسب‌اندام برای بانوان توصیه می‌شود و همین روند، خواسته و ناخواسته افراد را به ورطه‌ی اعتیاد می‌کشاند. این در حالی است که با افزایش سطح آگاهی عموم مردم در کنار نظارت و کنترل بیش از پیش خانواده‌ها، می‌توان به‌طور چشم‌گیری از اشاعه‌ی این معضل اجتماعی کاست.
با نگاهی به سرعت و سیر صعودی آمار اعتیاد در ایران، انتظار آن می‌رود که با افزایش توجه مسئولین مربوطه به این معضل و اتخاذ تصمیمات راهبردی و هدفمند در آینده‌ای نه چندان دور شاهد هماهنگی و همکاری بیش از پیش ارگان‌ها و نهادهای مختلف در راستای کاهش انواع بزه و هنجارشکنی‌های اجتماعی باشیم.
پی‌نوشت:
1. بررسی آسیب های اجتماعی در کشور ایران، خبرگزاری اسپوتنیک
2. آمارهای چندگانه مسئولان از معتادان تهران، باشگاه خبرنگاران جوان
3. آسیب‌های اجتماعی قابل تبدیل به یکدیگر هستند، خبرگزاری فارس
