دهانی که باز نمی‌شود

علل مشکلات فکی

دقیقاً معلوم نیست چه عاملی باعث اختلال گیجگاهی فکی می‌شود. دندان‌پزشکان معتقدند این علائم ناشی از مشکلات عضلاتی فک یا مشکلاتی در بخش‌هایی از خود مفصل است.
آسیب‌های وارد بر فک، مفصل و عضلات سر و گردن مانند ضربان سنگین یا حرکت شلاقی (هنگام تصادف اتومبیل) می‌تواند به اختلال‌های گیجگاهی- فکی بینجامد.

از سایر این اختلال‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
* دندان‌قروچه یا فشردن دندان‌ها روی هم که باعث ایجاد فشار زیاد روی مفصل می‌شود.
* جابجایی بالشتک نرم یا دیسکی که میان سر استخوان فک و حفره مفصل قرار دارد.
* آرتریت یا التهاب این مفصل
* استرس که می‌تواند باعث سفت شدن عضلات صورت و فک یا دندان‌قروچه شود.

علائم اختلال گیجگاهی- فکی

این اختلال باعث درد و ناراحتی می‌شود. علائم آن می‌تواند موقت باشد یا سال‌ها طول بکشد. همچنین ممکن است یک یا هر دو طرف صورت را گرفتار کند. زنان بیشتر از مردان دچار این عارضه می‌شوند و این عارضه در افراد در فاصله میان سنین 20 و 40 شایع‌تر است.

علائم شایع این اختلال:
* درد و حساسیت در صورت، ناحیه مفصل فک، گردن و شانه‌ها یا احساس درد درون گوش یا اطراف گوش هنگام جویدن، صحبت کردن یا باز کردن کامل دهان
* مشکل هنگام تلاش برای باز کردن کامل دهان
* گیر کردن یا قفل شدن فک در وضعیت دهان باز یا بسته
* صداهای تق‌تق و ساییده شدن در مفصل فک هنگام باز و بسته کردن دهان یا جویدن که ممکن است با درد همراه باشد.
* احساس خستگی در صورت
* مشکل در جویدن یا احساس ناراحتی ناگهانی در گاز گرفتن، گویی دندان‌های بالایی و پایینی به درستی با هم تطابق پیدا نمی‌کنند.
* تورم در هر طرف صورت
همچنین ممکن است دچار دندان‌درد، سردرد، درد گردن، سرگیجه، گوش‌درد، مشکلات شنوایی، درد در قسمت بالایی شانه و زنگ زدن در گوش (تینیتوس) شوید.

تشخیص

بسیاری از عوارض دیگر ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، مانند پوسیدگی دندان، مشکلات سینوس، آرتریت یا التهاب مفصل و بیماری لثه. دندان‌پزشکتان برای یافتن علل علائم سابقه پزشکی شما را خواهد گرفت و معاینه جسمی انجام خواهد داد.
او مفاصل فک شما را از لحاظ درد یا حساسیت بررسی و به صدای تق‌تق یا ساییدگی هنگام حرکت دادن فک گوش خواهد کرد. دندان‌پزشکتان همچنین بررسی خواهد آیا فک شما به درستی کار می‌کند یا نه و آیا هنگام باز کردن و بسته کردن دهان مفصل فک شما قفل می‌شود یا نه. او همچنین گاز گرفتن شما و مشکلات عضلات صورتتان را بررسی خواهد کرد.
او ممکن است رادیوگرافی کامل صورت را تجویز کند تا بتواند فک بالا و پایین شما، مفاصل گیجگاهی- فکی بالا و پایین شما، مفاصل گیجگاهی- فکی و دندان‌ها را ببیند و مطمئن شود مشکلات دیگری وجود ندارند. ممکن است لازم باشد آزمایش‌های دیگری مانند ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن انجام شود. ام‌آرآی می‌تواند نشان دهد آیا دیسک‌های مفصل‌های گیجگاهی- فکی هنگام حرکت فک شما در موقعیت درست قرار دارند یا نه. سی‌تی‌اسکن جزییات استخوانی مفصل را نشان می‌دهد.
ممکن است دندان‌پزشکتان شما را برای مراقبت و درمان بیشتر به جراح فک و صورت ارجاع دهد. همچنین ممکن است به متخصص ارتودنسی ارجاع داده شوید تا وضعیت دندان‌ها، عضلات و مفاصل شما بررسی شود.

درمان‌های خانگی

با انجام برخی کارها در خانه می‌توانید علائم ناشی از اختلال گیجگاهی- فکی را تسکین دهید. پزشکتان ممکن است انجام برخی از این درمان‌های خانگی را به شما پیشنهاد دهد.
* داروهای مسکن بدون نسخه: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ناپروکسن یا ایبوپروفن می‌توانند درد عضلانی التهابی مفصل را کاهش دهند.
* استفاده از گرمای مرطوب یا بسته یخ: می‌توانید با گذاشتن بسته یخ در یک طرف صورتتان و ناحیه گیجگاهی برای 10 دقیقه این منطقه را کمپرس سرد کنید. اگر دندان‌پزشک یا فیزیوتراپیست به شما اجازه داد، چند حرکت کششی ساده فک انجام دهید. پس از آن می‌توانید برای 5 دقیقه یک حوله گرم در یک طرف صورتتان بگذارید. این کارها را چند بار در روز انجام دهید.
غذاهای نرم بخورید: ماست، پوره سیب‌زمینی، پنیرلور، سوپ، خاگینه، میوه و سبزی‌های پخته، حبوبات و غلات را به فهرست غذایی‌تان اضافه کنید. غذاها را به قطعات کوچک تقسیم کنید تا کمتر بجوید. غذاهای سفت و ترد مانند هویج خام، غذاهای جویدنی مانند کارامل و تافی و غذاهایی را که خوردنشان نیاز به باز کردن دهان برای گرفتن گاز بزرگ دارد را کنار بگذارید.
از حرکات شدید مفصل فک خودداری کنید: خمیازه کشیدن و جویدن آدامس یا یخ را به حداقل برسانید و هر کاری مانند فریاد کشیدن و آواز خواندن که باعث می‌شود دهانتان را باز کنید، کنار بگذارید.
چانه‌تان را روی دستتان تکیه ندهید: همچنین تلفنتان را بین شانه و گوشتان نگه ندارید. برای جلوگیری از درد گردن و صورت تلاش کنید قامتتان را در موقعیت درستی نگه دارید.
تا جایی که می‌توانید دندان‌هایتان را اندکی با فاصله نگه دارید: این کار فشار وارد بر مفصل فکتان را کاهش خواهد داد. برای جلوگیری از ساییدن یا فشردن دندان‌ها در طول روز روی هم زبانتان را میان دندان‌هایتان قرار دهید.
شیوه‌های آرامش‌بخشی برای شل کردن عضلات فکتان را بیاموزید: از دندان‌پزشکتان بپرسید آیا فیزیوتراپی یا ماساژ به شما کمک می‌کند یا نه. درمان‌های کاهش استرس مانند بازخورد زیستی را مدنظر قرار دهید.

درمان‌های معمول

با دندان‌پزشکتان درباره این درمان‌ها که تأثیربخشی‌شان نشان داده شده، مشورت کنید:
داروها: دندان‌پزشکتان ممکن است در صورت لزوم دوزهای بالاتر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی را برای تسکین درد و تورم تجویز کند. او ممکن است داروهای شل کننده عضلانی برای شما تجویز کند. شاید لازم باشد داروهای ضداضطراب با دوز کم برای تسکین استرس عامل مشکل فک تجویز شود که می‌تواند به کاهش یا کنترل درد هم کمک کند.
اسپلینت یا گارد دهانی: این قطعات دهانی پلاستیکی روی دندان‌های بالایی و پایینی نصب می‌شوند تا مانع تماس آن‌ها با یکدیگر شوند. این وسایل آثار فشردن یا ساییدن دندان‌ها را روی هم کاهش می‌دهند و دندان‌های فک بالا و پایین را در موقعیت درست نسبت به یکدیگر قرار می‌دهند. تفاوت آن‌ها این است که گارد دهانی را در شب هنگام خواب به کار می‌برید، اما اسپلینت همیشه روی دندان‌ها می‌ماند. دندان‌پزشکتان به شما خواهد گفت به چه نوعی از این وسایل نیاز دارید.
کارهای دندان‌پزشکی: دندان‌پزشکتان ممکن است دندان‌های کشیده شده را جایگزین کند و از روکش، بریج یا بریس برای ایجاد تعادل در سطوح جونده دندان‌های شما و تصحیح موقعیت دندان‌های فک بالا و پایین نسبت به هم استفاده کند.

درمان‌های دیگر

اگر درمان‌های فهرست شده در بالا به شما کمک نکنند، دندان‌پزشکتان ممکن است یکی از این گزینه‌ها را پیشنهاد کند:
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS): این شیوه درمانی از جریان الکتریسیته کم‌شدت استفاده می‌کند تا با شل کردن عضلات فک و صورت درد را تسکین دهد.
اولتراسوند (امواج مافوق صوت): حرارت عمقی ایجاد شده به وسیله این امواج ممکن است درد مفصل را تسکین دهد و حرکت آن را تسهیل کند.
تزریق‌ها در نقطه آغازگر درد: داروهای ضددرد یا بی‌حسی ممکن است به درون عضلات صورتی دردناک که «نقاط آغازگر» نامیده می‌شوند، تزریق شوند تا درد تسکین پیدا کند.
درمان با امواج رادیویی: امواج رادیویی مفصل را تحریک می‌کنند و باعث افزایش جریان خون و تسکین درد می‌شوند.
درمان با لیزر هم‌شدت: این شیوه درد و التهاب را کاهش می‌دهد و به شما کمک می‌کند گردنتان را آزادانه‌تر تکان دهید و دهانتان را بیشتر باز کنید.

جراحی برای مشکلات مفصل گیجگاهی- فکی

اگر این درمان‌ها مؤثر واقع نشوند، ممکن است درمان جراحی مورد نظر قرار گیرد. برای انتخاب جراحی باید نظر یک یا حتی چند دندان‌پزشک دیگر را جویا شوید.
3 نوع جراحی برای اختلال گیجگاهی- فکی وجود دارد:
آرتروسنتر: این شیوه هنگامی استفاده می‌شود که شما سابقه قبلی مشکلاتی فکی ندارید، اما فکتان قفل می‌شود. این عمل جزئی است و دندان‌پزشک می‌تواند آن را در مطب انجام دهد. ابتدا شما را بی‌هوش می‌کنند، بعد سوزن‌هایی درون مفصل فرو برده می‌شود و آن را می‌شوید. ممکن است از ابزارهای خاص برای خارج کردن بافت‌های آسیب دیده یا آزاد کردن دیسک گیر کرده در مفصل یا آزاد کردن خود مفصل استفاده شود.
آرتروسکوپی: جراحی است که با آرتروسکوپ انجام می‌شود. این ابزار دارای لنز و چراغی روی آن است. پزشک می‌تواند با استفاده از آن درون مفصل را ببیند. در این مورد هم شما را بی‌هوش می‌کنند و بعد پزشک با ایجاد بریدگی کوچکی در جلوی گوش شما، ابزار را درون مفصل وارد می‌کند.
ممکن است این وسیله به یک صفحه نمایش ویدئویی متصل شود تا بتوان مفصل و نواحی اطرافش را روی آن بررسی کرد. پزشک حین این عمل ممکن است بافت ملتهب را خارج کند یا دیسک یا مفصل را به وضعیت درست باز گرداند. این نوع جراحی که به آن جراحی با حداقل تهاجم می‌گویند، نسبت به جراحی معمول جای زخم کوچک‌تری باقی می‌گذارد، عوارض کمتری دارد و دوره نقاهت آن کوتاه‌تر است.
جراحی مفصل باز: ممکن است آرتروسکوپی با توجه با علت مشکل فکی شما قابل انجام نباشد، در این صورت نیاز به جراحی مفصل باز خواهید داشت.

---

منبع: هفته نامه سلامت - دکتر علی ملائکه