مصادیق ایفای ناروا

ایفای ناروا در صورتی محقق می‎شود که سه شرط در پرداخت وجود داشته باشد.
1- تسلیم مال به عنوان ایفا باشد: در صورت تسلط شخص بر مالی که دیگری به عنوان وفای به عهد به او پرداخته است، ایفای ناروا محقق می‎شود. بنابراین تسلیم مال باید تحت عنوان وفای به عهد باشد و درصورتی که شخصی مال را به عنوان قرض یا امانت به دیگری بدهد، نمی‎تواند استرداد آن مال را تحت عنوان ایفای ناروا تقاضا کند.
2- ناروایی پرداخت: ایفای ناروا در صورتی محقق می‎شود که دهنده‎ مال مدیون گیرنده‎ مال نباشد؛ دراین‎ صورت ایفا، ناروا خواهد بود. بنابراین چنانچه دهنده‎ مال مدیون گیرنده نباشد، ادای دین به او ناروا خواهد بود. البته در مواردی ممکن است دینی وجود داشته باشد، اما به دلیلی از بین رفته باشد. در صورتی که پرداخت دین پس از اسقاط آن، صورت بگیرد؛ ایفای صورت‌گرفته، ناروا محسوب می‌شود. مثل موردی که شخص ثالثی دین مدیون را می‎پردازد و مدیون بدون اطلاع از پرداخته ‎شدن دینش، دوباره آن را می‎پردازد همچنین اگر دهنده‎ مال مدیون باشد، اما موعد پرداخت دینش نرسیده باشد و او اشتباهاً زودتر از موعد دینش را ادا کند، می‎تواند تحت عنوان ایفای ناروا مال پرداخت‌شده را مسترد کند. علاوه بر این چنانچه مدیون بیش از مقدار بدهی‎اش به طلبکار بپردازد، نسبت به میزان اضافه، ایفا ناروا است و پرداخت‎کننده (مدیون) می‎تواند آن را پس بگیرد.
3- اشتباه، اکراه و تدلیس در پرداخت: اشتباه پرداخت‎کننده، شرط تحقق ایفای ناروا نیست، اما از آنجا که مطابق ماده‎ ۲۶۵ قانون مدنی، هر پرداختی نشان‎دهنده‎ وجود دین نیست، دهنده‎ مال برای استرداد مال باید عدم وجود دین را ثابت کند بنابراین چون ایفای ناروا معمولاً بر اثر اشتباهِ دهنده‎ مال رخ می‎دهد، گیرنده باید اشتباه خود در پرداخت را ثابت کند تا عدم وجود دین معلوم شود، زیرا وجود اشتباه در پرداخت، نشان‎دهنده‎ این است که دهنده‎ مال قصد پرداخت‎ دین خود یا دین شخص دیگر را نداشته است و در صورتی که با اثبات اکراه و تدلیس، عدم وجود دین معلوم شود، باز هم ناروا بودن ایفا معلوم می‎‌شود.
بنابراین علاوه بر اشتباه، اکراه و تدلیس نیز موجب می‎شود برای دهنده‎ مال حق استرداد مال ایجاد شود و در صورتی که پرداخت‎کننده، مالی را در نتیجه‎ اکراه یا فریب و حیله‎ دیگری به او پرداخت کند، می‎تواند چیزی را که داده است، تحت عنوان ایفای ناروا پس بگیرد. از مصادیق مصادیق ایفای ناروا می‌توان به پرداخت دین به غیر داین؛ پرداخت دین از سوی شخصی غیر از مدیون و پرداخت بدون وجود دین اشاره کرد.
از مصادیق ایفای ناروا، پرداخت دین به غیر داین است. درصورتی که مدیون به اشتباه، دین خود را به شخصی غیر از طلبکار بپردازد ایفای ناروا محقق شده و گیرنده‎ مال ملزم به استرداد مال به مالک آن می‎شود. مثلاً ممکن است مدیون اشتباهاً پول را به حساب شخص دیگری غیر از طلبکار واریز کند. در این‎صورت می‎تواند آن پول را پس بگیرد، چون پرداخت به ناروا صورت گرفته است. چنانچه شخصی اشتباهاً خود را مدیون بداند و ادای دین کند، می‎تواند آنچه را پرداخت کرده است، از گیرنده‎ مال پس بگیرد. البته در صورتی که شخص غیر مدیون با آگاهی از مدیون نبودن خود، دین شخص دیگری را بپردازد، حق پس گرفتن مالی را که داده است ندارد.

---

منبع: روزنامه حمایت